ΑΣΚΑΛΑΦΟΣ
Ο δαιμων που επιβλεπει τους οπωρωνες του Κατω Κοσμου
Στην ελληνική ο δαίμονας Ασκάλαφος ήταν γιος του Αχέροντα και της Γοργύρας (κατά τον Απολλόδωρο) ή της Όρφνης (κατά τον Οβίδιο), ενώ τρίτη εκδοχή τον αναφέρει ως γιο της Στυγός. Ο Ασκάλαφος ήταν «χθόνιος δαίμων» (δαίμονας της γης).
Ήδη η καταγωγή του Ασκάλαφου, γιος μιας Νύμφης της Στυγός και του Αχέροντα, προδιέγραφε τη σχέση του με τον Κάτω κόσμο. Παρών στον κήπο του Άδη την ώρα που η Περσεφόνη, από απερισκεψία ή υποκινούμενη από τον Άδη, έφαγε ένα σπυρί ροδιού διακόπτοντας την επιβεβλημένη νηστεία που θα της επέτρεπε να γυρίσει στον επάνω κόσμο, μαρτύρησε το γεγονός (Απολλόδ. 1.5.3) .
Γεμάτη οργή η Δήμητρα, μεταμόρφωσε τον μαρτυριάρη Ασκάλαφο σε κουκουβάγια. Σύμφωνα με άλλες μαρτυρίες, η Δήμητρα τον τιμώρησε πλακώνοντάς τον με μια βαριά πέτρα την οποία μετακίνησε ο Ηρακλής όταν κατέβηκε στον κάτω κόσμο. Τότε έγινε η μεταμόρφωση σε κουκουβάγια, και αυτή είναι η δεύτερη τιμωρία του Ασκάλαφου (Απολλόδ. 2.5.12).
Σύμφωνα με τον Οβίδιο (Μετ. 5.539 κ.ε.) η ίδια η Περσεφόνη μεταμόρφωσε τον Ασκάλαφο σε κουκουβάγια καταβρέχοντάς τον με νερό από τον ποταμό Πυριφλεγέθοντα (η περιγραφή της μεταμόρφωσης από τον ρωμαίο ποιητή είναι παραστατική και λεπτομερειακή -ράμφος, κεφάλι, μάτια, φτερά, νύχια). Σε αυτή την εκδοχή ο μύθος θυμίζει εκείνον του Ασκάλαβου που η Δήμητρα μεταμόρφωσε σε σαύρα καταβρέχοντάς τον.
Η σύγχυση οφείλεται προφανώς στην ομοιότητα των ονομάτων.
[1]
Επίσης στην Ελληνική Μυθολογία, με το όνομα Ασκάλαφος έχουμε και την ακόλουθη περίπτωση:
Ασκάλαφος ο Ορχομένιος
Στην ελληνική ο βασιλιάς των Μινυών (Ορχομενού) Ασκάλαφος (= ἀσκάλαφος, που στην αρχαία ελληνική σημαίνει βύας, μπούφος) ήταν γιος του θεού του πολέμου `Αρη και της Αστυόχης. Κατά τον Απολλόδωρο έλαβε μέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία, ενώ στον Τρωικό Πόλεμο μαζί με τον αδελφό του Ιαλμένη οδήγησαν τριάντα μινυακά πλοία στην Τροία, της οποίας την τάφρο ανέλαβε να φρουρεί μαζί με άλλους 6 ηγεμόνες (Ιλιάδα).
Γενικά ο Ασκάλαφος αναφέρεται συχνά στην Ιλιάδα: πήρε μέρος στη μάχη εναντίον του Αινεία για το πτώμα του Αλκαθόου, οπότε και σκοτώθηκε από τον Δηίφοβο. Ο θάνατός του προκάλεσε φοβερή οργή στον πατέρα του, τον Άρη.
Ο Ασκάλαφος θάφτηκε κατά την παράδοση στην Παλαιστίνη και από τον τάφο του, που ονομάσθηκε «σάμα (σήμα) Άρην», πήρε το όνομά της η περιοχή Σαμάρεια.
Παραπομπες
(Απολλόδ. 1.5.3) Πρώτη τιμωρία του Ασκάλαφου:
Όταν ο Δίας διέταξε τον Πλούτωνα να στείλει την Κόρη πίσω στον επάνω κόσμο, ο Πλούτωνας, για να μην μείνει πολύ καιρό με τη μητέρα, της έδωσε να φάει ένα σπυρί ροδιού. Και αυτή, χωρίς να γνωρίζει τις συνέπειες, το έφαγε. Και επειδή ο Ασκάλαφος, ο γιος του Αχέροντα και της Γοργύρας, την κατέδωσε, η Δήμητρα έβαλε πάνω του μια βαριά πέτρα στον Άδη· και η Περσεφόνη υποχρεώθηκε να μένει το ένα τρίτο κάθε χρόνου μαζί με τον Πλούτωνα, και τον υπόλοιπο καιρό κοντά στους θεούς. (Απολλόδωρος 1.5.3)
(Απολλόδ. 2.5.12) Ασκάλαφος και Ηρακλής:
Όταν έφτασε κοντά στις πύλες του Άδη [ο Ηρακλής], βρήκε τον Θησέα και τον Πειρίθου, που θέλησε να παντρευτεί την Περσεφόνη, και γι' αυτόν τον λόγο τον έδεσαν. Μόλις αντίκρισαν τον Ηρακλή, άνοιγαν τα χέρια τους, για να τους σηκώσει με τη δύναμή του. Και αυτός, πιάνοντας τον Θησέα από το χέρι, τον σήκωσε, όταν όμως θέλησε να σηκώσει τον Πειρίθου, σείστηκε η γη και τον άφησε. Κύλησε πέρα και τον βράχο του Ασκάλαφου. (Απολλόδωρος 2.5.12)
Βιβλιογραφια
Απολλόδωρος (ψευδο-), Βιβλιοθήκη 1. 33, 2. 124
Οβίδιος, Μεταμορφώσεις 5. 534
Emmy Patsi-Garin: Επίτομο λεξικό Ελληνικής Μυθολογίας, εκδ. οίκος «Χάρη Πάτση», Αθήνα 1969, σελ. 201
