Reloaded

Θεοι, ή πνευματα, που αναλαβαν να προσεχουν, και να προστατευουν, το θεο Δια μεχρι την ενηλικιωση του

Οι Κουρήτες και οι Ιδαίοι Δάκτυλοι, αγαθά μυθικά όντα της Κρήτης, ταυτίζονται μεταξύ τους και καλύπτονται από ένα πέπλο μυστηρίου. Πολλές παραλλαγές και συγκεχυμένες πληροφορίες δεν μας επιτρέπουν να έχουμε μια πλήρη εικόνα τους. Παρ’ όλα αυτά ξεχωρίζουν κάποιοι μύθοι που επικρατούν και μας τους περιγράφουν.

Κουρήτες

Οι Κουρήτες ήταν πέντε αδέρφια:

ο Ηρακλής. Πρόκειται για απλή συνωνυμία με τον γνωστό ημίθεο Ηρακλή, γιο του Δία
ο Παιωναίος
ο Επιμίδης
ο Ιάσιος
ο Ίδας
.

Ο μύθος λέει ότι δεν γεννήθηκαν, αλλά φύτρωσαν από τη γη όταν την έβρεξαν τα πρώτα δάκρυα του Δία σαν μωρό. Το γεγονός αυτό συμβολίζει το ότι ήταν γηγενείς. Γι’ αυτό η παράδοση μιλάει για τους Κουρήτες ως πρώτους κάτοικους της Κρήτης και εικάζεται, χωρίς ασφαλή ετυμολογική εξήγηση όμως, ότι το όνομα Κρήτη και Κρήτες προέρχεται από τη λέξη Κουρήτες (Κ – ου –ρήτες).

Επίσης η λέξη Κουρήτας (ενικός του Κουρήτες) έχει μεγάλη ομοιότητα με την γνωστή λέξη Κούρος, που στα αρχαία Ελληνικά σημαίνει νεαρός άντρας, ενώ Κόρη = νεαρή γυναίκα (νεοελληνικά κόρη = daughter).


Κουρήτες, οι πρώτοι Κρητικοί

Οι Κουρήτες, λέγεται ότι ήταν οι πρώτοι κάτοικοι της Κρήτης και δημιούργησαν το πρώτο πολιτισμό στο νησί. Σύμφωνα με τους μύθους οι Κουρήτες ήταν υπεύθυνοι για κάθε είδους ανακάλυψη της εποχής εκείνης και βοήθησαν στην οργάνωση της κοινωνικής ζωής στην Κρήτη.

Οι Κουρήτες έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στη γέννηση και στην ανατροφή του Δία, του Μεγαλύτερου από τους δώδεκα θεούς του Ολύμπου. Όταν ήρθε η ώρα η Ρέα να γεννήσει διάλεξε μία σπηλιά στην Κρήτη και ζήτησε βοήθεια από τους ντόπιους Κουρήτες.

Οι Κουρήτες φύλούσαν την είσοδο της σπηλιάς ώστε να μην πλησιάσει κανείς και μόλις γεννήθηκε το θείο βρέφος, ο Δίας, ανάλαβαν να τον προσέχουν μέχρι να μεγαλώσει. Άγρυπνοι φρουροί, οι Κουρήτες, όταν το μωρό έκλαιγε χτυπούσαν δυνατά τα πόδια τους στη γη χορεύοντας ή σε άλλη παραλλαγή χτυπούσαν τύμπανα και τις μεταλλικές ασπίδες τους ώστε με τον θόρυβο που έκαναν να καλύψουν το κλάμα. Ο Κρόνος, ο πατέρας του Δία, είχε πάρει έναν χρησμό ότι ένα παιδί του θα του έπαιρνε την εξουσία γι’ αυτό δεν έπρεπε να καταλάβει ότι ο Δίας ήταν ζωντανός, αλλιώς το θεϊκό μωρό κινδύνευε.


Οι Κουρήτες και οι εφευρέσεις τους

Στο σκηνικό της σπηλιάς οι Κουρήτες έκαναν την πρώτη τους εφεύρεση. Έφτιαξαν μια κρεμαστή κούνια για το μωρό Δία. Ο Κρόνος ήταν κυρίαρχος σε γη, θάλασσα και ουρανό. Η κούνια του Δία αν και βρισκόταν μέσα στη γη δεν την ακουμπούσε, όπως επίσης δεν ακουμπούσε τη θάλασσα, ούτε φυσικά τον ουρανό και ήταν κρυμμένο στα έγκατα της γης, άρα καλά προφυλαγμένο από τον Κρόνο που έτρωγε τα παιδιά του για να μην του πάρουν την εξουσία.

Την πρώτη εφεύρεση των Κουρήτων ακολούθησαν πολλές και σημαντικές άλλες ανακαλύψεις. Υπήρξαν οι πρώτοι που ασχολήθηκαν και δίδαξαν στο ανθρώπινο είδος το κυνήγι φτιάχνοντας το πρώτο τόξο, την κτηνοτροφία εξημερώνοντας τα ζώα, τη μελισσοκομία, τη μεταλλουργία και το χορό. Λέγεται ότι οι παραδοσιακοί χοροί της Κρήτης που χορεύονται μέχρι τις μέρες μας (πεντοζάλης, μαλεβιζιώτικος πηδηχτός) έχουν τις ρίζες τους στον πυρρίχιο χορό των Κουρητών.

Το πρώτο τύμπανο φαίνεται το κατασκεύασαν οι Κουρήτες τεντώνοντας το δέρμα ενός ζώου και το έκαναν δώρο στη Ρέα.


Οι Κουρήτες ιδρυτές των Ολυμπιακών Αγώνων

Οι Κουρήτες λεεί ο μύθος ότι ήταν οι ιδρυτές των Ολυμπιακών Αγώνων. Τα πέντε αδέρφια σε μία εξόρμησή τους στα δάση της Πελοποννήσου θέλησαν κάποια στιγμή να ξαποστάσουν. Για να διασκεδάσουν έκαναν αγώνα δρόμου μεταξύ τους. Νικητής αναδείχθηκε ο Παιωναίος και ο Ιδαίος Ηρακλής (ένας από τους Κουρήτες, όχι ο Ηρακλής με τους 12 άθλους) για τη νίκη του τον στεφάνωσε με κλαδιά αγριελιάς, την οποία υποτίθεται είχε εισάγει ο ίδιος από το βορρά.

Σαν ανάμνηση αυτού του γεγονότος κάθε πέντε χρόνια, εφόσον πέντε ήταν και τα αδέρφια, γίνονταν αντίστοιχοι αγώνες, οι οποίοι ο μύθος λέει ότι σταμάτησαν εξαιτίας ενός κατακλυσμού.

Πενήντα χρονιά μετά τη φυσική καταστροφή ο Κλύμενος απόγονος του Κουρήτα Ηρακλή ίδρυσε βωμό στην Ολυμπία προς τιμή του μυθικού ιδρυτή των πρόδρομων Ολυμπιακών Αγώνων.

Ουσιαστικά ίδρυσε τους γνωστούς πανελλήνιους θρυλικούς Αγώνες σαν εξέλιξη αθλητικών διοργανώσεων που γίνονταν στην Κρήτη ήδη από τη 2η χιλιετία π.Χ.

Ο Ηρακλής Κουρήτας ή Ιδαίος Ηρακλής θεωρείται επίσης ότι έδωσε το όνομα του στην πόλη Ηράκλειο.


Ιδαίοι Δάκτυλοι

Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι ταυτίζονται σε πολλά σημεία με τους Κουρήτες, έχουν κοινά ονόματα και χαρακτηριστικά, κοινούς μύθους. Σε ένα σημείο που διαφοροποιούνται είναι ο μύθος που αφορά στη γέννησή τους. Λέγεται ότι όταν έπιασαν οι πόνοι τη Ρέα και κρύφτηκε από το σύζυγό της στο σπήλαιο να γεννήσει, στη διάρκεια του τοκετού έπρεπε να πνίξει τους πόνους της χωρίς να φωνάξει, έτσι έχωσε τα δάχτυλά της μέσα στη γη από όπου και ξεπήδησαν οι Ιδαίοι Δάκτυλοι, 10 στον αριθμό.

Κάποια από τα ονόματα των Ιδαίων που σώζονται είναι Κέλμις, Άκμων, Δαμναμενεύς και Ακεσίδας. Αυτά τα ονόματα σχετίζονται με την επεξεργασία μετάλλων.

Κέλμις είναι το εργαλείο που χρησιμοποιείται για την τήξη του σιδήρου, άκμων είναι το αμώνι και δαμναμενεύς είναι το σφυρί. Όχι τυχαία λοιπόν οι Δάκτυλοι αποτελούν σύμβολο για την ανάπτυξη της μεταλλουργίας και ο μύθος τους θέλει να ανακαλύπτουν τον σίδηρο.

[1]

Βιβλιογραφια

Στράβων, Γεωγραφικά 8. 3. 30, 10. 3. 7, 10. 3. 8, 10. 3. 9 - 10, 10. 3. 11, 10. 3. 12, 10. 3. 13, 10. 3. 14 - 15, 10. 3. 16 - 18, 10. 3. 19 - 22, 10. 3. 23, 10. 3. 22, 10. 3. 19, 10. 4. 16, 14. 1. 20

Ευριπίδης, Βάκχαι 120 ff

Απολλόδωρος (ψευδο-), Βιβλιοθήκη 1. 4- 5, 2. 5 - 9, 3. 18

Απολλώνιος ο Ρόδιος - Αργοναυτικά 1. 1122 ff, 2. 1231 ff

ΚΑΛΛΙΜΑΧΟΣ - ΥΜΝΟΙ προς Ζευς 42 ff

Διόδωρος Σικελιώτης, Ἱστορικὴ Βιβλιοθήκη 5. 48. 2, 5. 60. 2, 5. 64. 3, 5. 64. 3 - 5, 5. 64. 6, 5. 65. 1, 5. 65. 1 - 66. 1, 5. 70. 1, 5. 60. 2

Παυσανίας, Ελλάδος περιήγησις 1. 4. 5, 3. 25. 2, 3. 24. 5, 4. 31. 9, 4. 33. 1, 5. 7. 6, 5. 7. 6 - 10, 5. 13. 8, 5. 14. 7, 5. 14. 9, 6. 23. 3, 8. 2. 2, 8. 31. 1, 8. 37. 1, 9. 19. 5, 9. 27. 6

Νόννος, Διονυσιακά 9. 160 ff, 13. 135 ff, 13. 35 ff, 13. 135 ff, 14. 17 ff, 14. 23 ff, 14. 247 ff, 14. 386 ff, 15. 65 ff, 27. 120 ff, 28. 252 ff, 28. 275 ff, 29. 215 ff, 29. 284 ff, 46. 14 ff

Πλάτων, Νόμοι 796b

Bιργίλιος, Γεωργικά 4. 149 ff, 4. 62 ff

Οβίδιος, Μεταμορφώσεις 4. 281 ff

Ιωάννης Κακριδής, (επιμ.), Ελληνική μυθολογία: οι θεοί, Εκδοτική Αθηνών, (Αθήνα 1986)

Schwabl, Hans, «Ζευς: Παρατηρήσεις για την ουσία και την ιστορία του Θεού». Μετάφρ. Ι. Ν. Καζάζης. Επιστημονική επετηρίς της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης 20 (1981)

Όμηρου Οδύσσεια, Τ’. στ, 178 – 179

Πλάτων «Νόμοι, 624.a» & «Μίνως, 318.d – 321.d».

Πρόκλος, Περί της κατά Πλάτωνα Θεολογίας, 5.16.28 – 5.17.4

Πρόκλος, Εις τον Κρατύλο του Πλάτωνος εκλογαί χρήσιμοι, 107.34 – 107.39

Παραπομπες

«Καὶ γὰρ Ὀρφεὺς τοὺς Κούρητας φύλακας τῷ Διὶ παρίστησι τρεῖς ὄντας καὶ οἱ θεσμοὶ τῶν Κρητῶν καὶ ἡ Ἑλληνικὴ πᾶσα θεολογία τὴν καθαρὰν καὶ ἄχραντον ζωὴν καὶ ἐνέργειαν εἰς τὴν τάξιν ταύτην ἀναπέμπουσιν.»

Δηλαδή:
«Και ο Ορφεύς τους Κουρήτες, οι οποίοι είναι τρεις, τους θέτει δίπλα στον Ζευς ως φύλακες, και οι θεσμοί των Κρητών και ολόκληρη η Ελληνική Θεολογία την καθαρή και άχραντη ζωή και ενέργεια την αποδίδουν σε αυτή τη βαθμίδα«.

Πρόκλος, Περί της κατά Πλάτωνα Θεολογίας, 5.16.28 – 5.17.4


«τοσαύτη γάρ ἐστιν ἡ τοῦ θεοῦ τούτου πάσης τῆς πρὸς τὰ καταδεέστερα συντάξεως ὑπερβολὴ καὶ ἡ πρὸς τὸ νοητὸν ἄχραντος ἕνωσις, ὥστε μηδὲ τῆς Κουρητικῆς αὐτὸν δεῖσθαι φρουρᾶς, ὥσπερ τὴν Ῥέαν καὶ τὸν Δία καὶ τὴν Κόρην· πάντες γὰρ οὗτοι διὰ τὰς εἰς τὰ δεύτερα προόδους τῆς ἀτρέπτου φυλακῆς τῶν Κουρήτων ἐδεήθησαν»

Δηλαδή:
«Τόση είναι στ’ αλήθεια η υπεροχή του Θεού αυτού σε σχέση προς κάθε συνύπαρξη με τα υποδεέστερα και η αγνή ένωσή του με το νοητό, έτσι που να μην έχει ανάγκη από την Κουρητική Φρουρά, όπως η Ρέα, ο Ζευς και η Κόρη. Πράγματι, όλοι τούτοι, λόγω της πορείας τους προς τα κατώτερα, χρειάστηκαν την άτρεπτη φρούρηση των Κουρητών«.

Πρόκλος, Εις τον Κρατύλο του Πλάτωνος εκλογαί χρήσιμοι, 107.34 – 107.39

Μεταφράσεις από: Παρασκευάκης Πολυχρόνης,(13/01/2013), [2]