Εσπεριδες
οι νυμφες - φυλακες του ιερου κηπου της Ηρας
Οι Εσπερίδες, Καταγωγή και αριθμός
Οι Εσπερίδες ήταν νύμφες της ελληνικής μυθολογίας.
Με βάση τον Ησίοδο ήταν κόρες της Νύχτας. Άλλοι συγγραφείς πάλι τις θέλουν κόρες του Δία και της Θέμιδος, του Φόρκυ και της Κητούς ή ακόμη και του Άτλαντα. Ανάλογη διαφωνία υπάρχει και για τον αριθμό των Εσπερίδων. Σε κάποια αρχαία κείμενα αναφέρονται δύο, σε άλλα τρεις, τέσσερεις ή και πέντε. Την εκδοχή των τεσσάρων Εσπερίδων ασπάζεται ο Απολλόδωρος ο Αθηναίος, ο οποίος μάλιστα αναφέρει και τα ονόματα των νυμφών αυτών: Αίγλη, Αρεθούσα, Ερύθεια και Εστία.
Τα μήλα των Εσπερίδω
Έργο τον Εσπερίδων ήταν η φύλαξη των χρυσών μήλων, που βρίσκονταν στον κήπο των θεών, στη χώρα του Άτλαντα. Η φύλαξη αυτή τους είχε ανατεθεί από την Ήρα. Ο Ηρακλής στα πλαίσια των άθλων του επισκέφτηκε τον κήπο των Εσπερίδων και έκλεψε τα μήλα, με βάση μάλιστα μία όχι ιδιαίτερα διαδεδομένη εκδοχή βοηθήθηκε στο έργο του αυτό από τις νύμφες. Στη συνέχεια ο Ηρακλής επέστρεψε τα μήλα στον κήπο, μέσω της Αθηνάς. Προφανώς, αν και δεν αναφέρεται ρητά στους μύθους, οι Εσπερίδες ανέλαβαν και πάλι τη φύλαξή τους.
Αναλυτικά:
Τα μήλα των Εσπερίδων ήταν σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, οι χρυσοί καρποί των δέντρων που βρίσκονταν στον κήπο των Εσπερίδων. Είναι κυρίως γνωστά μέσω του μύθου του Ηρακλή, καθώς η απόκτησή τους αποτέλεσε το αντικείμενο του ενδέκατου άθλου του.
Η προέλευση των μήλων
Σύμφωνα με το Φερεκύδη, οι μηλιές που παρήγαγαν τους καρπούς αυτούς είχαν δοθεί από τη Γη στον Δία και την Ήρα σαν γαμήλιο δώρο. Η Ήρα φύτεψε τα δέντρα στον κήπο των θεών, ο οποίος βρισκόταν στη χώρα του Άτλαντα. Ο Άτλαντας βρισκόταν έξω από τον κήπο και σήκωνε στους ώμους του τον ουρανό, τιμωρία που του είχε επιβληθεί από το Δία. Οι κόρες του Άτλαντα έκλεβαν όμως τα μήλα, γι´ αυτό και η Ήρα ανέθεσε τη φύλαξή τους στις νύμφες Εσπερίδες και στο Λάδωνα, δράκοντα με εκατό κεφάλια και γιο του Τυφώνα και της Έχιδνας.
Ο άθλος του Ηρακλή
Ο Ευρυσθέας ανέθεσε στον Ηρακλή να μεταβεί στον κήπο των Εσπερίδων και να του προσκομίσει τα χρυσά μήλα. Στην πορεία του προς τον κήπο ο ήρωας αντιμετώπισε πολλές περιπέτειες. Σημαντικότερη από αυτές ήταν η απελευθέρωση του Προμηθέα από το βράχο στον οποίο ήταν δεμένος. Ο Ηρακλής απελευθέρωσε τον Προμηθέα και σκότωσε τον αετό που έτρωγε το συκώτι του, δίνοντας έτσι τέλος στο μαρτύριο του τιτάνα. Ο Προμηθέας συνόδευσε στη συνέχεια τον Ηρακλή στον κήπο των Εσπερίδων. Για το κυρίως μέρος του άθλου υπάρχουν τρεις διαφορετικές εκδοχές.
Σύμφωνα με την πρώτη και πλέον διαδεδομένη ο Ηρακλής ακολούθησε τη συμβουλή του Προμηθέα να μην μπει ο ίδιος στον κήπο. Συμφώνησε λοιπόν με τον Άτλαντα να κρατήσει για λίγο εκείνος το φορτίο του, μέχρι ο Άτλας να του φέρει τα χρυσά μήλα. Ο Άτλας συμφώνησε με την πρόταση αυτή. Επιστρέφοντας όμως από τον κήπο, αρνήθηκε να παραδώσει τους καρπούς στον Ηρακλή. Δήλωσε ότι θα πήγαινε ο ίδιος τα μήλα στον Ευρυσθέα και ότι θα άφηνε τον Ηρακλή στη θέση του για πάντα. Ο Ηρακλής επιστράτευσε τότε όλη του την ευστροφία για να μπορέσει να ξεφύγει από την αιώνια καταδίκη στην οποία τον έριξε ο Άτλαντας.
Άφησε τον Άτλαντα να πιστέψει ότι αποδέχτηκε τη μοίρα του, του ζήτησε όμως πρώτα να κρατήσει για λίγο τον ουρανό προκειμένου να φτιάξει ένα μαξιλάρι για το κεφάλι του. Ο Άτλας δέχτηκε, ο Ηρακλής όμως δραπέτευσε παίρνοντας μαζί του και τα μήλα. Η δεύτερη εκδοχή φέρει τον Ηρακλή να πηγαίνει ο ίδιος στον κήπο, να φονεύει το Λάδωνα και να παίρνει τα μήλα, ενώ η τρίτη τις Εσπερίδες να παραδίδουν τα μήλα στον Ηρακλή με τη θέλησή τους, αφού πρώτα αποκοίμισαν το δράκοντα.
Όταν ο Ηρακλής έφτασε στις Μυκήνες παρέδωσε τα μήλα στον Ευρυσθέα. Εκείνος τα έδωσε πίσω στον ήρωα σαν δώρο. Ούτε ο Ηρακλής όμως κράτησε τα μήλα. Τα παρέδωσε στην Αθηνά, η οποία τα επέστρεψε στον κήπο των Εσπερίδων, καθώς εκεί ήταν η θέση στην οποία έπρεπε να βρίσκονται.
Βιβλιογραφια
Ησίοδος, Θεογονία 211 ff, 215 ff, 270 ff, 333 ff, 517 ff, 744 ff
Απολλόδωρος (ψευδο-), Βιβλιοθήκη Β' 38 - 39
Απολλόδωρος (ψευδο-), Βιβλιοθήκη Β' 46
Απολλόδωρος (ψευδο-), Βιβλιοθήκη Β' 113 - 114
Απολλώνιος ο Ρόδιος - Αργοναυτικά (Δ') 1390 ff
Διόδωρος Σικελιώτης, Ἱστορικὴ Βιβλιοθήκη 4. 26. 2
Νόννος, Διονυσιακά 13. 333 ff, 38. 135 ff
Ευριπίδης, Ιππόλυτος 742 ff
Παυσανίας, Ελλάδος περιήγησις 3. 17. 3, 5. 17. 2, 5. 11. 6, 6. 19. 8
Στράβων, Γεωγραφικά 3. 2. 13
Φιλόστρατος, «Τὰ ἐς τὸν Τυανέα Ἀπολλώνιον»...Α, Β, Γ, 2.21
Παυσανίας - Ηλιακών Α 11.6
Παυσανίας - Ηλιακών Β 19.8
Ζαν Ρισπέν, «Ελληνική μυθολογία», τόμος Β', εκδόσεις Δαρεμάς, Αθήνα 1953. (επιμέλεια:Σπύρος Μαρινάτος, μετάφραση Νίκος Τετενές)
