Reloaded

Νεφελες, Νυμφες των νεφων

Νεφέλη

Στην ελληνική μυθολογία, η Νεφέλη σχετίζεται με το μύθο του Φρίξου και της Έλλης.

Η Νεφέλη υπήρξε η θεά της Φιλοξενίας, ήταν Ωκεανίδα, παρόλο που ευρύτερα γνωστός γι' αυτήν ήταν ο Δίας.

Σύμφωνα με τον μύθο την δημιούργησε ο Δίας δίνοντάς της την μορφή της Ήρας προκειμένου να ξεγελάσει τον Ιξίωνα. Από την ένωσή τους γεννήθηκαν οι Κένταυροι, τους οποίους βοήθησε η Νεφέλη στη συμπλοκή τους με τον Ηρακλή.

Η Νεφέλη παντρεύτηκε τον βασιλιά Αθάμαντα, ο οποίος αργότερα ξαναπαντρεύτηκε την Ινώ. Τα παιδιά του από τον πρώτο του γάμο, ο Φρίξος και η Έλλη, αποτέλεσαν αντικείμενο μίσους από την Ινώ, η οποία ήθελε να δει στο θρόνο τους δικούς της γιους, Λέαρχο και Μελικέρτη.


Ο Φρίξος και η Έλλη

Ο Φρίξος και η Έλλη ήταν παιδιά του Αθάμαντα βασιλιά της Βοιωτίας, και της Νεφέλης που δυστυχώς είχε πεθάνει. Ο βασιλιάς ξαναπαντρεύτηκε την Ινώ και έκανε άλλους δύο γιους.

Η Ινώ ήταν πολύ ζηλιάρα και πονηρή και μυστικά μισούσε τα παιδιά του άντρα της, γιατί φοβόταν πως θα κληρονομήσουν το βασίλιο και θα άφηναν τα δικά της παιδιά χωρίς τίποτα. Έτσι, άρχισε να σκέφτεται πως θα τα ξεφορτωθεί.

Πήγε στους αγρότες και τους είπε ότι το σιτάρι τους θα είναι πιο νόστιμο αν βράσουν τους σπόρους πριν τους φυτέψουν. Οι αγρότες πίστεψαν την βασίλισσά τους. Φυσικά, οι σπόροι καταστράφηκαν και τίποτα δεν θα φύτρωνε. Ο βασιλιάς ανυσηχώντας για την καταστραμένη σοδειά, αποφάσισε να στείλει ανθρώπους στο μαντείο των Δελφών για συμβουλή.

Η Ινώ τους πλήρωσε όμως για να πουν ψέματα στον βασιλιά. Όταν επέστρεψαν είπαν στον Αθάμαντα οτι η Πυθία τους είπε: "ο Φρίξος και η Έλλη πρέπει να θυσιαστούν για να βγάλει η γη καλή σοδειά."

Ο Αθάμαντας δεν είχε άλλη εκλογή, εκτός από το να κάνει ό,τι του είπε το μαντείο. Την τελευταία στιγμή, όταν τα παιδιά κόντευαν να θυσιαστούν, η μητέρα τους Νεφέλη, που μετά το θάνατό της είχε γίνει Θεά, τα πήρε και τα τοποθέτησε πάνω σε ένα κριάρι.

Το κριάρι αυτό είχε χρυσόμαλλο δέρμα και μεγάλα φτερά, και ήταν δώρο στην Νεφέλη από τον Ερμή. Το κριάρι πέταξε μακρυά και πάνω από την θάλασσα. Σε ένα στενό τμήμα του νέρου, η Έλλη, που ποτέ πριν δεν είχε δει θάλασσα, έσκυψε για να δει καλύτερα και έπεσε. Αυτή η περιοχή πήρε το όνομά της, ονομάστηκε Ελλήσποντος.

Ο Φρίξος κατάλειξε στην Κολχίδα όπου θυσίασε το κριάρι στον θεό Δία και έδωσε το χρυσόμαλλο δέρμα του στον βασιλιά Αιήτη σαν δώρο για την φιλοξενία του. Αργότερα παντρεύτηκε την κόρη του βασιλιά, την Χαλκιόπη.

Ο Αιήτης όμως άκουσε έναν χρησμό ότι κάποιος θα τον σκοτώσει και πιστεύοντας ότι είναι ο Φρίξος έβαλε και τον σκότωσαν.





Αριστοφάνης - Νεφέλες

Οι Νεφέλες είναι αρχαία κωμωδία του Αριστοφάνη που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στα Μεγάλα Διονύσια του 423 π.Χ. όπου κι απέσπασε τρίτο βραβείο. Ο Αριστοφάνης που πίστευε ότι οι Νεφέλες είναι από τα καλύτερα έργα του, το διόρθωσε ριζικά με σκοπό να το παρουσιάσει ξανά στο κοινό. Οι Νεφέλες που μας σώζονται έως σήμερα είναι η δεύτερη εκδοχή. Πρόκειται για ένα από τα πιο γνωστά και πολυσυζητημένα έργα του Αριστοφάνη, ο άλυτος γρίφος μέσα σ’ ολόκληρη την αριστοφανική παραγωγή κι ένα από τα μεγαλύτερα ερωτηματικά στην ιστορία της λογοτεχνίας.

Ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο

Ο μεγάλος κωμωδιογράφος καυτηριάζει τα φροντιστήρια των σοφιστών στην Αθήνα και την "προοδευτική" παιδεία που παρείχε την εποχή εκείνη ο Σωκράτης. Εκθέτει τις αρνητικές συνέπειες που είχε η σύγχρονη σοφιστική κίνηση σε ιδιωτικό επίπεδο, τις επιδράσεις της σοφιστικής επιχειρηματολογίας στον χώρο της οικογένειας και παρουσιάζει την υπονόμευση των πατροπαράδοτων ηθών και κανόνων, αναλύοντας την κρίση της ηθικής και της πολιτικής στην αθηναϊκή κοινωνία, την παρακμή του παλαιού εκπαιδευτικού συστήματος και την πάλη των δύο γενεών.

Η κωμωδία σατιρίζει τους σοφιστές της Αρχαίας Αθήνας και, ιδιαίτερα το Σωκράτη, που διαφθείρει υποτίθεται τους νέους με τη διδασκαλία του, παρόλο που ο Σωκράτης δεν δίδαξε ποτέ την σοφιστεία. Το όνομα του έργου οφείλεται στις Νεφέλες (τις νεφελώδεις δηλαδή ιδέες της φιλοσοφίας), τις οποίες, κατά τον ποιητή, ο Σωκράτης θεωρεί θεές, μαζί με το Χάος και τη Γλώσσα, και μ' αυτές αντικαθιστά τους θεούς της πόλης.

Η υπόθεση

Ο Στρεψιάδης, ένας γέρος Αθηναίος χωριάτης, παντρεμένος με μία αριστοκράτισσα Αθηναία, εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα κι απέκτησαν ένα γιο, τον Φειδιππίδη, που αναθρεμμένος σαν αριστοκράτης, έφτασε στο σημείο να καταχρεώσει τον πατέρα του με τις σπατάλες του και την άσωτη ζωή του.

Στριμωγμένος ο Στρεψιάδης από τους δανειστές του παίρνει την απόφαση να στείλει το γιο του στο Φροντιστήριο του Σωκράτη για να μάθει τον άδικο και τον δίκαιο λόγο, ώστε να μπορεί να δικαιώνεται στις δίκες και να γλιτώσει από τα διάφορα δανεικά και τους δανειστές. Ο Φειδιππίδης, δεν έχει καμιά όρεξη να κλειστεί στη σχολή κι έτσι, ο γέρο-Στρεψιάδης, αναγκάζεται να φοιτήσει ο ίδιος στο Φροντιστήριο. Γρήγορα όμως ο Σωκράτης τον διώχνει ως ανεπίδεκτο μαθήσεως και τελικά πείθει τον γιο του να φοιτήσει στη σχολή του μεγάλου φιλοσόφου.

Σύντομα θα αντιληφθεί πως όλα τα μαθήματα που πήρε ο γιος του, θα τα πληρώσει ο ίδιος και πικρά μάλιστα...


Νεφέλες - Νύμφες

Οι Νεφέλες ήταν νύμφες των νεφών. Υψώνονταν από τον Ωκεανό και χύνανε στους ουρανούς το νερό που κουβαλούσαν σε στάμνες κατασκευασμένες από σύννεφα. Επίσης, ανατροφοδοτούσαν τις πηγές των θεών-ποταμών, οι οποίοι με τη σειρά τους αναζωογονούσαν τη γη-έδαφος.

Οι Νεφέλες συνήθως παρουσιάζονται σαν νέες και όμορφες υπάρξεις (όμορφες σαν τις Ναϊάδες) που διασχίζουν τον ουρανό φορώντας ένα κυματώδη χιτώνα.

Συνήθως, τις περιγράφουν ως τις νεότερες από τις Ωκεανίδες και πολλές από αυτές ήταν ακόλουθες της θεάς Άρτεμης.

Οι γονείς τους ήταν είτε: ο Ωκεανός, ή Τηθύς ή ο Αιθέρας.

Στον Αισχύλο, Προμηθεύς Δεσμώτης, οι Νεφέλες παρουσιάζονται ενώπιων του Τιτάνα Άτλας ώστε να ακούσουν την ιστορία του και του πως αναγκάστηκε να κρατάει τον ουρανό στους ώμους του.

Όταν ο θεός Ερμής τις προειδοποιεί να το βάλουν στα πόδια μιας και ο Δίας είχε εκνευριστεί αφάνταστα, και θα τις χτυπούσε με την αστραπή, για το γεγονός ότι οι Νεφέλες δείξανε συμπόνια στον Άτλας. Αρχικά οι Νεφέλες ισχυρίστηκαν ότι θα υποστούν τις συνέπειες των πράξεων τους αλλά μόλις άρχισε να βροντάει το βάλανε στα πόδια…

Ορισμένες φορές ο Δίας ζητούσε από τις Νεφέλες να παίρνουν μορφές από άλλες γυναίκες (θεοτήτων και θνητών) ώστε να δοκιμάζει τους άντρες, όπως είναι η περίπτωση με τον Ιξίων που αποπειράθηκε να βιάσει την θεά Ήρα.





Εν Ολίγοις ο Μύθος του Ιξίων

Στην Ελληνική μυθολογία, ο Ιξίων (Ιξίωνας) ήταν ένας από τους Λαπίθες, βασιλιάς της Θεσσαλίας (με έδρα πιθανόν την Ιωλκό) και γιος του Φλεγύα. Γιος του ήταν ο Πειρίθους. Έλαβε ως σύζυγο τη Δία, θυγατέρα του Δηιονέα ή Δηίονα, υιού του Αιόλου, βασιλέα της Φωκίδας. Υποσχέθηκε στον πεθερό του ένα πολύτιμο δώρο, αθέτησε όμως την υπόσχεσή του.

Ο Δηϊονεύς σε αντίποινα έκλεψε μερικά από τα άλογα του Ιξίωνα. Ο τελευταίος απέκρυψε την οργή του και προσκάλεσε τον πεθερό του σε εορταστικό γεύμα στη Λάρισα. Μόλις έφτασε ο Δηϊονέας, ο Ιξίωνας τον δολοφόνησε, σπρώχνοντάς τον στην πυρά. Με τη φρικτή αυτή πράξη, ο Ιξίωνας παραβίασε τον ιερό για τους Έλληνες νόμο της φιλοξενίας, προστάτης του οποίου ήταν ο Ξένιος Ζεύς.

Οι γειτονικοί άρχοντες, προσβεβλημένοι, αρνήθηκαν να του προσφέρουν άσυλο ή να εκτελέσουν τα τελετουργικά που θα του επέτρεπαν να αποκαθαρθεί από την ενοχή του. Έκτοτε, ο Ιξίωνας κηρύχθηκε εκτός νόμου, έζησε ως απόβλητος και τον απέφευγαν οι πάντες. Σκοτώνοντας τον πεθερό του, έγινε ο πρώτος άνθρωπος στην Ελληνική μυθολογία που σκότωνε συγγενή του. Η τιμωρία που επέσειε κάτι τέτοιο ήταν τρομερή.

Κάποτε, ο Ιξίωνας, για να ξεφύγει από τους διώκτες του, κατέφυγε ικέτης σε ναό του Δία. Εκείνος συμπόνεσε τον Ιξίωνα, τον συγχώρεσε και μάλιστα τον ανέβασε στον Όλυμπο και τον κάθισε στο τραπέζι των θεών. Δείχνοντας αγνωμοσύνη, ο Ιξίωνας πόθησε τη θεά Ήρα, σύζυγο του Δία. Ο Δίας το αντιλήφθηκε και, για να δει μέχρι ποιου σημείου έφτανε η αγνωμοσύνη του Ιξίωνα, έδωσε τη μορφή της Ήρας στην Νεφέλη (σύννεφο - θεότητα) και ξεγέλασε τον Ιξίωνα ώστε να ζευγαρώσει μαζί της.

Από την ένωση αυτή προήλθε το γένος των Κενταύρων (εξ ου και η ονομασία Ιξιονίδες). Ο Ιξίωνας τότε κεραυνοβολήθηκε και αποβλήθηκε από τον Όλυμπο. Ο Δίας διέταξε τον Ερμή να δέσει τον Ιξίωνα με φίδια σ' έναν φλεγόμενο τροχό. Έτσι δεμένος, ο Ιξίωνας περιφέρεται αιώνια στον Τάρταρο.


Νεφέλες, ο Πάρης και η Ωραία Ελλένη

Λέγεται ότι μία από τις Νεφέλες πήρε τη μορφή της Ωραίας Ελένης.

Κατά αυτό τον τρόπο ο θεός Ερμής πήρε την Ελένη και τη φυγάδευσε στην Αίγυπτο, ενώ ο Πάρης πήρε μαζί του μία Νεφέλη.

Βιβλιογραφια

Ο μύθος του Ιξίωνα μνημονεύεται από τον Διόδωρο, τον Πίνδαρο, τον Βιργίλιο (Γεωργικά, 4 και Αινειάδα, 6), καθώς και από τον Οβίδιο στις Μεταμορφώσεις, 12.

Αισχύλος, Προμηθεύς Δεσμώτης 115 ff - 285 ff

Αισχύλος, Προμηθεύς Δεσμώτης 399 ff, 528 ff και 1054 ff

Αριστοφάνης, Νεφέλες 264 ff, 563 ff, 1115 ff

Ορφυκοί Ύμνοι (προς Νεφέλες)

Ορφυκοί Ύμνοι (προς Θάλασσα)

Απολλόδωρος (ψευδο-), Βιβλιοθήκη E1. 20, E3. 5

Μανώλης Ανδρόνικος, Πλάτων και Αριστοφάνης, Ελληνικά, τομ. 12, τεύχος 2ο (1953), σελ. 231 - 251