TheDome

ANCIENT GREECE RELOADED

ΜΠΕΣ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΩΝ ΜΥΘΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΘΡΥΛΩΝ




Περσεφονη

Θεα της Ανοιξης, συζυγος του Αδη και Βασιλισσα του Κατω Κοσμου

Γιος του Κρόνου και της Ρέας, αδερφός του Δία και του Ποσειδώνα, ο Άδης υπήρξε κι αυτός θύμα του πατέρα του, που τον κατάπιε. Ο Δίας τον απελευθέρωσε, ενώ, στη μοιραία κλήρωση για τη μοιρασιά της εξουσίας, του έλαχε το βασίλειο του Κάτω Κόσμου. Όπλο του ήταν η κυνή, ένα μαγικό κράνος, που έκανε αόρατο όποιον το φορούσε (κατάντησε να σημαίνει γενικά το κράνος, επειδή, όπως κάποιοι υποθέτουν, οι πρώτες περικεφαλαίες κατασκευάζονταν από δέρμα σκύλου [κυνός] οπότε επικράτησε αυτή η ονομασία). Αρχικά, ως αόρατος, θεωρήθηκε ότι στην πραγματικότητα ήταν η σκοτεινή μορφή του Δία και ότι αργότερα έγινε χωριστός θεός.

Στη λαϊκή πίστη των αρχαίων, ο Άδης είναι ο μοναδικός θεός, που, με την πάροδο του χρόνου, άλλαξε όνομα και όψη αλλά και αντικείμενο, καθώς, από τη φοβερή μορφή του τιμωρού βασιλιά των σκοταδιών έφτασε να μοιάζει στα χαρακτηριστικά του με τον Δία, να ονομαστεί Πλούτων και να μετατραπεί στον υποχθόνιο θεό, που πρόσφερε στους ανθρώπους τα πλούτη της γης. Βοήθησε σ’ αυτό και η γυναίκα του η Περσεφόνη, κόρη της Δήμητρας, της θεάς που προσωποποιούσε την παραγωγικότητα της γης. Το όνομά της (Δημήτηρ) σημαίνει Γη Μητέρα και τα σιτηρά ονομάστηκαν δημητριακά, επειδή τους παρείχε την προστασία της η θεά. Ήταν η προσωποποίηση της γης και των παραγωγικών δυνάμεων της φύσης και οι δοξασίες γι’ αυτήν συμβόλιζαν το αιώνιο παιχνίδι της ζωής και του θανάτου.

Στην ελληνική μυθολογία, η Δήμητρα ήταν κι αυτή κόρη του Κρόνου, που την κατάπιε, όπως έκανε και με τα άλλα της αδέρφια. Ξανάδε το φως του κόσμου, όταν επικράτησε ο Δίας που ήταν και ο πρώτος της άνδρας. Κατά τη συνήθειά του, ο θεός μεταμορφώθηκε σε ταύρο για να την πλησιάσει. Από την ένωσή τους γεννήθηκε η Περσεφόνη. Κατά τους Ορφικούς, ο Δίας έσμιξε και με την Περσεφόνη κι απέκτησε γιο τον Διόνυσο. Δίας και Διόνυσος, ως γιος της Περσεφόνης, είχαν την ονομασία «Ζαγρεύς»: Μεγάλος Κυνηγός. Έπαιξαν μεγάλο ρόλο στην ορφική διδασκαλία.

Η Περσεφόνη ή Κόρη βρισκόταν μια μέρα στους αγρούς και μάζευε λουλούδια μαζί με τις Ωκεανίδες φίλες της. Ο Άδης την ερωτεύτηκε αλλά δεν μπορούσε να παραβλέψει πως ήταν κόρη του αδερφού του. Πήγε, λοιπόν, και ζήτησε την άδεια από τον Δία να την παντρευτεί. Ο αρχηγός των θεών συγκατένευσε και η Γη βοήθησε, ώστε να γεννηθεί ένας βλαστός με εκατό πανέμορφα λουλούδια. Η Περσεφόνη μαγεύτηκε και πλησίασε να χαρεί τα άνθη από κοντά. Όμως, ο βλαστός άνοιξε κι από μέσα ξεπετάχτηκε ο Άδης με τ’ άλογά του, την άρπαξε στο χρυσό του άρμα και την οδήγησε στο παλάτι του (αυτή τη σκηνή αναπαριστά το ψηφιδωτό της Αμφίπολης). Μάταια φώναζε η Περσεφόνη, μάταια φώναζαν και οι Ωκεανίδες.

Κανένας δεν ερχόταν να βοηθήσει. Όμως, την ώρα που ο θεός του Κάτω Κόσμου ορμούσε από τη γη στο υποχθόνιο βασίλειό του, η Περσεφόνη πρόλαβε κι έβγαλε μια μεγάλη κραυγή, που η Δήμητρα άκουσε κι έσπευσε να τη βοηθήσει. Δεν τη βρήκε πουθενά. Άρχισε να την ψάχνει παντού αλλά μάταια.

Εννιά μέρες κι εννιά νύχτες έψαχνε την κόρη της. Μέσα στην αγωνία της, ούτε να φάει ούτε να πλυθεί ούτε να χτενιστεί είχε όρεξη, ούτε καν να σταματήσει κάπου να ξαποστάσει. Απελπισμένη, απευθύνθηκε στην Εκάτη, μήπως αυτή ήξερε κάτι. Ναι, κάτι είχε ακούσει αλλά δεν είχε δει. Μήπως, ο Ήλιος; Πήγαν μαζί και τον βρήκαν. Κάτω από την πίεση των δυο γυναικών, ο Ήλιος τους τα είπε όλα. Ακόμα και το ότι ο Δίας είχε συμφωνήσει μ’ αυτή τη μεθόδευση. Η Δήμητρα χλόμιασε. Έφυγε από τα θεϊκά μέρη και μεταμφιεσμένη σε γριά πήρε τους δρόμους.

Βρέθηκε στην Αττική. Ξεθεωμένη, κάθισε κάπου να ξαποστάσει. Μια γυναίκα, η Μίσμη, της έδωσε να πιει νερό ανακατεμένο με αλεύρι από δημητριακά και φύλλα από το τονωτικό βοτάνι που ονομάζουμε φλισκούνι, της έδωσε δηλαδή να πιει αυτό που οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν «κυκεώνα» και που ήταν συνηθισμένο γι’ αυτούς ποτό. Η θεά το ήπιε με τη μία. Ο γιος της Μίσμης, Ασκάλαβος, κορόιδεψε τη θεά για τη δίψα της. Εκείνη θύμωσε και περιέλουσε τον νεαρό με τα κατακάθια που υπήρχαν ακόμα στην κούπα. Ο Ασκάλαβος μεταμορφώθηκε σε σαύρα.





Η Δήμητρα συνέχισε το ψάξιμο. Τα πόδια της την έφεραν στα μέρη της Ελευσίνας. Τσακισμένη, στάθηκε σε μια πηγή. Σε λίγο, έφτασαν εκεί οι τέσσερις κόρες του βασιλιά Κελεού να πάρουν νερό. Τα ’χασαν που είδαν την καραβοτσακισμένη γριά μόνη στην ερημιά και τη ρώτησαν, πώς βρέθηκε εκεί. Καμώθηκε πως τη λένε Δωσώ, είναι από την Κρήτη και την έκλεψαν πειρατές αλλά εκείνη τους το έσκασε και δεν ήξερε, πού βρισκόταν. Τη λυπήθηκαν και από αυτές η Καλλιδίκη της πρότεινε να την πάρουν στο παλάτι, να γίνει τροφός του νεογέννητου αδερφού τους, Δημοφώντα. Εκεί, η κόρη του θεού Πάνα από την Ηχώ, Ιάμβη, προσπάθησε να την κάνει να χαμογελάσει με αστεία που της έλεγε, ενώ η βασίλισσα Μετάνειρα της φέρθηκε πολύ καλά.

Η θεά Δήμητρα το ανταπόδωσε δίνοντας όλη τη στοργή της στο μωρό. Θέλοντας μάλιστα να το κάνει αθάνατο, το έβαζε κάθε νύχτα στη φωτιά. Όμως, κάποιο βράδυ, η Μετάνειρα την είδε τυχαία να τοποθετεί το μωρό στο τζάκι, τρόμαξε κι έβαλε τις φωνές. Η θεά θύμωσε, αποκαλύφθηκε κι απαίτησε να της φτιάξουν έναν ναό. Ο βασιλιάς Κελεός έκανε αμέσως πράξη την απαίτησή της, κάλεσε και τον λαό να της αποδώσει τιμές. Η Δήμητρα κλείστηκε στον ναό και δεν έλεγε να βγει.

Με όλα αυτά, πάνω στον Όλυμπο έμαθαν πού κρυβόταν τόσο καιρό η Δήμητρα. Από την ώρα που χάθηκε, τίποτα δεν πήγαινε καλά πάνω στη γη. Όλες οι σπορές είχαν καταστραφεί, τα δέντρα δεν έδιναν καρπούς, τα χωράφια ξεραίνονταν. Ο Δίας άρχισε να της στέλνει τον ένα θεό πίσω από τον άλλο, να την πείσουν να επιστρέψει. Η Δήμητρα αρνιόταν, αν δεν της υπόσχονταν να ξαναφέρουν πίσω την κόρη της. Είδε κι απόειδε ο αρχηγός των θεών κι έστειλε τον Ερμή στον Άδη να κάνει συμβιβασμό με τον βασιλιά του Κάτω Κόσμου. Ο Άδης υποχρέωσε την γυναίκα του να φάει ένα σπυρί ρόδι.

Με αυτό, η Περσεφόνη ήταν αναγκασμένη να ξαναγυρνά για έναν καιρό στον Κάτω Κόσμο. Τελικά, δέχτηκε και η Δήμητρα τη μοιρασιά κι από τότε η Περσεφόνη έμενε μισό καιρό στον Άδη, οπότε πάνω στη γη υπήρχε χειμώνας και τίποτα δεν άνθιζε, κι άλλο μισό στον πάνω κόσμο.

Στην Ελευσίνα, που έγινε μάρτυρας σε όλα αυτά, ιδρύθηκαν τα Ελευσίνια Μυστήρια, οι κρυφές τελετές προς τιμή της Δήμητρας και της Κόρης. Κανένας ποτέ, έξω από τους μυημένους που κράτησαν καλά το μυστικό, δεν έμαθε τι ακριβώς γινόταν στις ιερές τελετουργίες. Η Δήμητρα χάρισε στον Κελεό και την Μετάνειρα άλλο γιο, τον Τριπτόλεμο (τον τριπλό πολεμιστή αλλά και αυτόν που οργώνει τριπλά το χωράφι) που διδάχτηκε τις αγροτικές εργασίες της καλλιέργειας της γης κι ανέλαβε να τις διδάξει σε όλο τον κόσμο, όπου ταξίδευσε με ένα άρμα που έσερναν φτερωτοί δράκοι.

Κελεός είναι το όνομα του δασόβιου πουλιού δρυοκολάπτης. Ήταν βασιλιάς στο δάσος. Με γιο τον Δημοφώντα (τον πολεμιστή που το όνομά του θύμιζε τον φονέα του λαού και, κατά κάποιους, συγγένευε με τον θεό του πολέμου, Άρη). Πριν να φτάσει ως αυτούς, η Δήμητρα πέρασε από το «Ράριον πεδίον», την πεδιάδα ανάμεσα στην Αθήνα και την Ελευσίνα. Εκεί, συνάντησε δυο αυτόχθονες, δυο ανθρώπους που είχαν βγει από την γη, μαζί με τους τρεις γιους τους. Ήταν η Βαυβώ (σημαίνει κοιλιά) και ο Δυσαύλης (σημαίνει ο με σπίτι ακατάλληλο να ζει κάποιος σ’ αυτό) και τα παιδιά τους Τριπτόλεμος, Εύμολπος και Ευβουλέας.

Ο Παυσανίας αναφέρει ότι ο Τριπτόλεμος (ο τριπλός πολεμιστής) έβοσκε βόδια, ο Εύμολπος (ο καλός τραγουδιστής) πρόβατα και ο Ευβουλέας (ο με ορθή βούληση, στον οποίο κάποιοι αναγνωρίζουν τον ίδιο τον θεό Άδη) γουρούνια.

Έχουμε δηλαδή να κάνουμε με λαό του δάσους που ζούσε από την κτηνοτροφία αγνοώντας την καλλιέργεια της γης. Δεν είχαν γευτεί ποτέ ψωμί και αγνοούσαν την ύπαρξή του. Όμως, τη μέρα που άνοιξε η γη και κατάπιε την Περσεφόνη, κάπου εκεί κοντά βρισκόταν ο Ευβουλέας με τα γουρούνια του. Μάλιστα, μερικά από τα ζωντανά παρασύρθηκαν στο χάσμα και χάθηκαν. Ο Ευβουλέας ήταν αυτός που πληροφόρησε την θεά για το τι έγινε. Κατά άλλη εκδοχή, πληροφοριοδότης ήταν ο Τριπτόλεμος. Η Δήμητρα, για να τον ανταμείψει, του χάρισε τις γνώσεις της καλλιέργειας της γης. Από άνθρωπος του πολέμου, ο Τριπτόλεμος έγινε άνθρωπος της ειρήνης.

Η Βαυβώ δέχτηκε πρόθυμα να φιλοξενήσει την Δήμητρα. Της πρόσφερε κυκεώνα αλλά η θεά αρνήθηκε. Νήστευε ώσπου να βρει την κόρη της. Καθόταν αμίλητη και λυπημένη σε μια γωνιά με την Βαυβώ να σπάει το κεφάλι της να βρει, τι θα μπορούσε να της αλλάξει την διάθεση. Και κάποια στιγμή, το βρήκε. Κάθισε απέναντι στην Δήμητρα, άνοιξε τα πόδια της, σήκωσε το φόρεμά της και της αποκάλυψε την τεράστια κοιλιά της: Στην άκρη της μήτρας, το μωρό ο Ίακχος της γελούσε. Χαμογέλασε και η Δήμητρα και ήπιε από τον κυκεώνα που της πρόσφεραν.

Το τι ακριβώς είδε, απαγορευόταν να ειπωθεί. Με το επίθετο Ίακχος πάντως οι αρχαίοι καλούσαν τον θεό Διόνυσο (γιο του Δία και της Περσεφόνης κατά τους Ορφικούς) αλλά και την υποχθόνια θεότητα προς τιμή της οποίας έψαλλαν ύμνο στα Ελευσίνια Μυστήρια.

Ερευνητές πιθανολογούν ότι η περιοχή όπου ζούσαν η Βαυβώ και ο Δυσαύλης θεωρήθηκε πως ήταν ακατάλληλη για να ζήσει κάποιος, επειδή απλά ήταν ο Κάτω Κόσμος. Κατά τους Ορφικούς, η Δήμητρα κατέβηκε στον Κάτω Κόσμο από το ίδιο χάσμα, μέσα στο οποίο χάθηκαν η Περσεφόνη και τα γουρούνια του Ευβουλέα. Η θεά πήρε την κόρη της κι ανέβηκαν στον Όλυμπο με άρμα που οδηγούσαν άσπρα άλογα και με συνοδεία τις τρεις Μοίρες, τις τρεις Ώρες και τις τρεις Χάριτες.

[1]


Δήμητρα και Περσεφόνη, ένας μύθος για τη ζωή και το θάνατο (Ψυχολογική προσέγγιση, αποσυμβολισμός)

Διάλεξα τους ομηρικούς και τους Ορφικούς μύθους πρώτα από όλα, για να σας μιλήσω για τη δημιουργία του κόσμου. Ο Όμηρος λοιπόν μας λέει, ότι οι Θεοί και όλα τα πλάσματα της γης, προήλθαν από το ρεύμα του Ωκεανού που περιζώνει τον κόσμο, και ότι η Τηθύς ήταν η μητέρα όλων των παιδιών του.





Οι Ορφικοί μύθοι πάλι λένε , πως ο Άνεμος ξελόγιασε τη μαυροφτέρουγη Νύχτα, τη θεά που ακόμα και ο Δίας σεβόταν και αυτή τότε γέννησε ένα ασημένιο αυγό μέσα στους κόλπους του σκότους και ότι από αυτό το αυγό βγήκε ο Έρωτας και έβαλε σε κίνηση το Σύμπαν.

Ο Έρωτας είχε διπλό φύλο, χρυσά φτερά και τέσσερα κεφάλια και εκείνη, η Νύχτα, ζούσε μαζί του σε ένα σπήλαιο προβάλλοντας η ίδια σα τριάδα, δηλαδή σαν Νύχτα, σαν Τάξη και σαν Δικαιοσύνη. Και ο Έρωτας δημιούργησε τη γη, τον ουρανό, τον ήλιο και τη σελήνη" (Ρομπερτ Γκρειβς ).

Διάλεξα να μιλήσω για τη Δήμητρα και την Περσεφόνη γιατί πιστεύω ότι μέσα σε αυτό το μύθο εμπεριέχονται όλα τα παραπάνω. Και όπως μας λέει ο Κακριδής, ο μύθος έχει μέσα του ένα κόσμο που άλλοτε είναι εν μέρει λογικός και άλλοτε είναι άλογος. Ο μύθος , λέει, δεν έγινε για να είναι αισθητικά ωραίος αλλά για να ανταποκρίνεται σε άλλες έξεις της συνείδησης. Απλώς μπορεί να είναι και ωραίοs.

Ο μύθος στον οποίο θα αναφερθώ είναι πολύ ωραίος, γιατί μέσα του περιέχει όλη τη διαδρομή του ανθρώπου, δηλαδή τη γέννηση και το θάνατο.

Και είναι αλήθεια πως το νήμα του κόσμου το κρατά ο Έρωτας και έπονται η τάξη και η δικαιοσύνη. Γιατί μέσα στη Νύχτα βρίσκεται το μυστικό του ανθρώπου, είναι αυτή η μαγική λειτουργία του σκοτεινού σημείου που δίδει τη κίνηση στο κόσμο,και όπως γνωρίζομε μέσα από το σκοτάδι ερχόμαστε και στο σκοτάδι πηγαίνουμε.

Από το σκοτάδι της Νύχτας, από το Έρεβος, βγήκε το πεπρωμένο, το γήρας, ο θάνατος, η εγκράτεια, ο ύπνος, τα όνειρα.

Η Δήμητρα, κόρη της Ρέας και του Κρόνου, Γη- Δα- Μήτηρ, Μητέρα Γη που κρύβει τα σπέρματα. Η λέξη Δα ήταν ένα πανάρχαιο όνομα για τη Γα- Γαία. Η Θεά αυτή λεγόταν Δα- μήτηρ ή Δα- μάτερ. Τη Δήμητρα την έλεγαν Θεσμοφόρο, γιατί έθετε τους θεσμούς, Λουσία και Ερυνία γιατί λούστηκε στο Λάδωνα για να της περάσει η οργή για τον Ποσειδώνα που τη βίασε. Την έλεγαν ακόμα Όμπνια που σημαίνει τροφή και ευδαιμονία.

Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης μας πληροφορεί ότι είναι η μόνη που μάζευε το άγριο σιτάρι από τη γη όταν οι άνθρωποι δεν το γνώριζαν και τους έδωσε τους νόμους για να μπορούν να είναι δίκαιοι.

Η Δήμητρα είναι η οργωμένη γη, η γόνιμη. Δε θεωρήθηκε κατάλληλη για σύζυγος, όπως η Ήρα και δεν είναι ισότιμη με το πνεύμα. Είναι η αθάνατη πηγή της ζωής, είναι μια θεά ειρηνική με καλοσύνη και φροντίδα. Είναι όμως και μια θεά που αν δεν έχει τον έλεγχο οργίζεται τόσο πολύ που οι Θεοί τη φοβούνται.

Η Δήμητρα, από τον αδελφό της Δία γέννησε την Κόρη που όταν την έκλεψε ο Άδης απέκτησε όνομα και ονομάστηκε Περσεφόνη γιατί μόνο τότε έγινε γυναίκα.

Περσεφόνη σημαίνει αυτή που φέρει το Φόνο, αυτή που φέρνει την καταστροφή. Περσεφάττα είναι από το Πτέρσις και εφάπτω δηλαδή αυτή που ρίχνει τη καταστροφή. Και πράγματι η απαγωγή της έφερε την καταστροφή στη γη, γιατί ο πόνος της μάνας της τη ξέρανε.

Ο Ομηρικός ύμνος στη Δήμητρα λέει:



" Τη Δήμητρα την ομορφόμαλλη σεμνή θεά να ψάλλω αρχίζω, και τη λιγνοστράγαλη μαζί της θυγατέρα, που ο βροντερόφωνος Δίας άφηκε τον Άδη να αρπάξει, την ώρα που έπαιζε με τις πλουσιόστηθες κόρες του Ωκεανού μαζεύοντας λουλούδια σε λιβάδι ρόδα, κρόκους, μενεξέδες, κρίνους, υάκινθους κι ένα νάρκισσο που η Γη για να πλανέψει τη ροδόχρωμη παρθένα και να ευχαριστήσει τον αχόρταγο Άδη έφτιαξε, με τη θέληση του Δία τόσο εξαίσιο που δύσκολα θα αντιστεκόταν θνητός ή αθάνατος στην ομορφιά του. Και από τη ρίζα του ξεφύτρωσαν εκατό λουλούδια κι από τη γλυκιά ευωδιά του ολόκληρος ο πλατύς ουρανός που μας σκεπάζει και ολόκληρη η γη αναγάλλιασαν όπως και η αλμυρή άβυσσο της θάλασσας."



Σε αυτό το πανέμορφο λουλούδι δεν αντιστάθηκε η κόρη και έτσι έγινε η βασίλισσα του Κάτω Κόσμου. Κανείς δεν έλεγε στη μητέρα Δήμητρα πού πήγε η κόρη της. Μονάχα η Εκάτη την παρηγόρησε κι έψαχνε μαζί της να τη βρει.

Οργίστηκε η Δήμητρα και η γη ξεράθηκε. Γιατί αυτός ο αποχωρισμός είναι ίδιος με το θάνατο. Και αυτός ο αποχωρισμός είναι που θα κάνει την Κόρη, Περσεφόνη. Τότε θα γίνει ο απέραντος θρήνος, και θα βυθίσει στην κατάθλιψη τη μάνα και στο θρήνο την κόρη. Πόσο δύσκολος είναι ο αποχωρισμός από το αντικείμενο! Μέχρι τότε η παρθενικότητα της Κόρης δεν είχε θρήνο. Η αθωότητα δε σκέφτεται το θάνατο. Με αυτή τη βίαιη αρπαγή διαλύεται η σχέση μάνας-κόρης και θα μπορούσαμε πράγματι να σκεφτούμε πως η αλλαγή αντικειμένου είναι μια βίαιη πράξη.

Και πήρε ο Άδης την Κόρη μαζί του μέσα στα Τάρταρα, ο Άδης ο γιος των Τιτάνων, του Κρόνου και της Ρέας. Ο Άδης, Άιδης ή Αιδωνεύς, "σπίτι του Άιδου" λεγόταν ο κάτω κόσμος που αργότερα ονομάστηκε Άδης. Άις Αιδης θα πει πολύ πιθανόν αόρατος, σε αντίθεση με τον ήλιο που είναι ορατός. Και Αίδιος που σημαίνει αιώνιος. (Karl Kerenyi Η Μυθολογία των Ελλήνων σελ 218). Είχε βγει από την κοιλιά της μητέρας του, βρέθηκε στο στομάχι του πατέρα του, μαζί με τα αδέλφια του, και μετά συμφώνησαν και πήρε το βασίλειο του Κάτω Κόσμου. Στο Έρεβος.

Εκεί στο Έρεβος έγινε το παλάτι του Άδη και της Περσεφόνης. Είναι η Υποχθόνια περιοχή που στη μυθική γλώσσα είναι το σύμβολο του υποσυνείδητου και ο άρχοντάς του είναι ο Πλούτωνας.

Eκεί οι σκιές ψυχές των νεκρών έφταναν είτε συνοδευμένες από τον Ερμή ή μόνες τους. Έφταναν στη πεδιάδα με τους ασφοδέλους που ήταν πάντα σκεπασμένη με πάχνη μουντή. Ποτάμια τη διαπερνούσαν. Ο Αχέροντας το ποτάμι χωρίς χαρά, η πηγή της Λήθης που ήταν δίπλα στο λευκό κυπαρίσσι και, εάν έπινες από το νερό της, ξέχναγες την ιστορία και τη ζωή σου.

Στην Ελληνική μυθολογία υπάρχει επίσης μία θεότητα που έχει το όνομα μιας ψυχολογικής λειτουργίας. Είναι η Μνημοσύνη και αυτή στο βασίλειο του Άδη, μια πηγή που τη σκίαζε μια άσπρη λεύκα, από όπου έπιναν οι μυημένες ψυχές, σύμφωνα με τα λίγα που γνωρίζουμε για τα Ελευσίνια μυστήρια. Η Μνημοσύνη, ήταν η μητέρα των Μουσών. Είναι η θεότητα που προστατεύει την ποιητική λειτουργία των ποιητών. Όλοι γνωρίζουμε ότι ο ποιητής είναι ο αντιπρόσωπος της παιδικής μας ηλικίας, από την οποία θα βρούμε τη λύση των συγκρούσεών μας. Η Μνημοσύνη γνωρίζει, όπως μας λέει ο Ησίοδος, και τραγουδά τα περασμένα, τα τωρινά, και τα μελλούμενα. Είναι η ποιητική λειτουργία που τόσο μοιάζει με την Ψυχαναλυτική. Ο ποιητής είναι κυρίως το παρελθόν που είναι η αφετηρία του κόσμου.

Ο μύθος της Περσεφόνης, θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι μια συμβολική αναπαράσταση της περιπέτειας της εσωτερικής ζωής που, για να γνωρίσει, θα βυθιστεί στο πένθος, για να μπορέσει κατόπιν να ανθοφορήσει. Καθρεφτίζει τη δύναμη της αλλαγής. Γιατί οι άνθρωποι δε θα μπορέσουν να βιώσουν τις αλλαγές των εποχών αν δεν πενθήσουν. Μόνο έτσι θα αποκτήσουν παρελθόν. Και το παρελθόν είναι αναπόσπαστο μέρος του κόσμου.

Είναι ακόμη, ο μόνος μύθος που κανένας ιστορικός δεν μπόρεσε να εξοστρακίσει, όπως έχει γίνει με άλλους μύθους και αυτό γιατί ο συμβολισμός του υπονοεί τη γέννηση της ζωής. Είναι το στάρι που θα πεθάνει, θα μπει στη γη για να ξαναγεννηθεί. Είναι η έννοια του πεπρωμένου. Γιατί, όπως μας λέει και ο Caston Bachelart, χαρακτηριστικό του ανθρώπου δεν είναι η φύση του, είναι η ιστορία του που θέλει να τη ζήσει, να τη δραματοποιήσει, για να την κάνει πεπρωμένο!

Κανείς όμως από τους μελετητές δεν μπορεί να εξηγήσει το γιατί η Περσεφόνη πρέπει να εγκαταλείψει τον άντρα της όσο χθόνιος και αν είναι και να βρεθεί πάλι στην αγκαλιά της μητέρας της. Λέγεται λοιπόν από τον Walter Burkert ότι είναι κάτι που μόνο στον Ελληνικό μύθο βρίσκουμε.

Η Περσεφόνη φεύγοντας από την αγκαλιά της μητέρας της θα γνωρίσει τον έρωτα του Άδη και θα τον αγαπήσει, γιατί θα φάει τα σπόρια από το ρόδι που θα της δώσει για να είναι πια μετά από αυτό για πάντα δική του.





Το ρόδι είναι τροφή για τους νεκρούς. Η ροδιά, η ανεμώνα είχαν φυτρώσει από το αίμα του Άδωνη. Ο Άδης έδωσε στην Περσεφόνη, πριν φύγει για να συναντήσει τη μητέρα της, επτά σπόρους από το ρόδι και λέγεται ότι αυτοί οι σπόροι αντιπροσώπευαν τις επτά φάσεις της σελήνης, φάσεις που οι γεωργοί περιμένουν για να εμφανιστούν τα πρώτα βλαστάρια των καρπών.

Γύρισε λοιπόν ξανά στην αγκαλιά της μητέρας της και αμέσως βλάστησαν οι κρυμμένοι μέσα στη γη σπόροι. To πένθος είχε περάσει.

Οι μύθοι εκφράζονται μόνο με συμβολική γλώσσα, εξ αιτίας όμως της οδύνης και της οργής που μπορούν να προκαλέσουν μπορούν να εξιδανικευτούν.

Η εξιδανίκευση της αγάπης που η Δήμητρα έτρεφε για την κόρη της δεν ήταν τίποτε άλλο από τη διχοτομημένη πλευρά του εαυτού της. Έβλεπε στο πρόσωπό της κόρης της ένα κομμάτι του εαυτού της, που όμως δεν μπορούσε να καταλάβει, γιατί αυτή η σχάση που δημιουργούνταν ήταν η απαγόρευση του έρωτα που θεωρούσε πως θα ήταν η βασική αιτία για να χάσει τη κόρη της. Έγινε έτσι δέσμια αυτού του αρχαϊκού και ανελέητου υπερεγώ της. Πιθανόν αυτό που την τρόμαζε να ήταν το κομμάτι του σκότους, που αυτή δεν άντεχε, το κομμάτι της νύχτας που εμπεριέχει τον Έρωτα και τα βάσανα που έχει ο ναρκισσισμός.

Ο Paul Diel λέει, ότι ο μύθος της Δήμητρας συμβολίζει ένα ακόμα στοιχείο:
τους πολλαπλούς μύθους του ανθρώπου, που είναι εκτεθειμένοι στο διεστραμμένο πειρασμό. Η Περσεφόνη, εγκλωβισμένη μέσα σε αυτή τη σχάση, αναγκάστηκε να ανεβοκατεβαίνει ανάμεσα στη επιθυμία και στον ατελή αποχωρισμό από την αρχαϊκή δύναμη της μητέρας της.

Η Περσεφόνη ακόμα, δεν είναι σύμβολο ανεξαρτησίας, όπως ήταν π.χ η Αφροδίτη και δεν μπορούσε να εκφραστεί χωρίς τη μεσολάβηση της μητέρας της και του συζύγου της. Γι’ αυτό το λόγο πιθανόν αντέγραφε τη μητέρα της με το να ελέγχει τον Κάτω Κόσμο, τιμωρούσε δε ανελέητα τις εκάστοτε ερωμένες του Άδη. Δεν είναι τόσο αθώα όπως πιθανόν να θέλαμε.

[2]


Βιβλιογραφια

Ησίοδος, Θεογονία 912 ff

Ομηρικοί Ύμνοι προς Δήμητρα 1 ff

Απολλόδωρος (ψευδο-), Βιβλιοθήκη 1. 13, 1. 106, 1. 184 - 185, 2. 124, E1. 23 - 24

Ορφικοί Ύµνοι προς Διόνυσο

Ορφικοί Ύµνοι προς Μελινόη

Ορφικοί Ύµνοι προς Ευμενίδες

Ορφικοί Ύµνοι προς Περσεφόνη

Ομηρικοί Ύμνοι προς Διόνυσο

Διόδωρος Σικελιώτης, Ἱστορικὴ Βιβλιοθήκη 4. 4. 1, 4. 25. 4, 4 .26. 1, 4. 63. 4, 5. 75. 4

Νόννος, Διονυσιακά 5. 562 - 6. 168, 31. 28 ff

Ορφικοί Ύµνοι προς Άδωνη

Στράβων, Γεωγραφικά 8. 3. 14

Πλάτων, Πολιτεία 391c-d

Πλούταρχος - Βίοι Παράλληλοι: Θησεύς 31. 2 & 35. 1

Οβίδιος, Μεταμορφώσεις 6. 114, 10. 8 ff, 10. 728

Αφροδίτη Αβαγιανού, «Ιέρός Γάμος» και σεξουαλικοί ρόλοι: Άδης και Περσεφόνη, Πλάτων, τομ.54 (2004-2005),σελ.81-105

Walter Burkert, Homo necans. Ανθρωπολογική προσέγγιση στη θυσιαστήρια τελετουργία και τους μύθους της αρχαίας Ελλάδας, μτφρ.Βάιος Λιαπής, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα, 2011, σελ.438-520


Πηγες

[1] "Protagon", Κάρολος Μπρούσαλης

[2] "Mythagogia", Ε.Καλλιτεράκη





Η εφαρμογη μας για το κινητο σου

Κατέβασε και εσύ την εφαρμογή μας για το κινητό σου "Ancient Greece Reloaded"