Αρης
Ο ΘΕΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
Από τα αρχαία χρόνια οι λαοί για να λύσουν τις διαφορές τους κατέφευγαν στην πιο οδυνηρή για τον άνθρωπο πράξη, τον πόλεμο. Στην αρχαία ελληνική μυθολογία δεσπόζουν δυο μεγάλες πολεμικές επιχειρήσεις: ο δεκαετής Τρωικός πόλεμος και η Αργοναυτική εκστρατεία. Οι Έλληνες λοιπόν έπλασαν έναν θεό, τον Άρη, που προσωποποιούσε αυτή τη φρικτή μάστιγα. Ήταν πάντοτε διψασμένος για αίμα και βασικό του χαρακτηριστικό ήταν η παράλογη μανία και η έλλειψη οποιασδήποτε ευγένειας.
Ο Άρης ανήκε στη δεύτερη γενιά των Ολυμπίων. Ήταν νόμιμος γιος του Δία και της Ήρας. Η αγάπη του να προκαλεί πολέμους και καβγάδες τον έκανε αντιπαθητικό όχι μόνο στους άλλους θεούς μα και στον πατέρα του τον Δία, που δεν έχανε ευκαιρία να τον προσβάλλει και να τον αποκαλεί "αγύριστο κεφάλι". Τη μεγαλύτερη διαμάχη είχε ο Άρης με την Αθηνά, που ήταν κι αυτή πολεμική θεά. Όμως η Παλλάδα ήταν παράλληλα και θεά της σοφίας, συνδύαζε δηλαδή τη δύναμη με την εξυπνάδα. Γι' αυτό τις περισσότερες φορές νικούσε και ντρόπιαζε τον πολεμόχαρο θεό. Οι πιο σημαντικές συγκρούσεις ανάμεσά τους έγιναν κατά τη διάρκεια του Τρωικού πολέμου.
Όπως μας πληροφορεί ο Όμηρος, ο καβγατζής θεός είχε υποσχεθεί στη μητέρα του Ήρα και στην Αθηνά να βοηθήσει τους Έλληνες. Όμως, ξελογιασμένος από την ομορφιά της Αφροδίτης, πέρασε σε μια κρίσιμη στιγμή στην αντίπαλη παράταξη. Για αρκετό καιρό παραστεκόταν στο σημαντικότερο ήρωα των Τρώων, τον Έκτορα, ο οποίος θέριζε τα κεφάλια των Αχαιών, μια και έλειπε από το πεδίο της μάχης ο Αχιλλέας.
Η Ήρα αγανακτισμένη με το γιο της που από μικρός μονάχα προβλήματα της προκαλούσε, έτρεξε στον Δία και του ζήτησε την άδεια να διώξει τον Άρη από τη μάχη, πληγώνοντάς τον. Αυτός δέχτηκε, μια και δε συμπαθούσε καθόλου το γιο του. Αμέσως η Ήρα έστειλε την Αθηνά να τον κανονίσει όπως αυτή ήξερε.
Η σοφή Παλλάδα φόρεσε την κυνέα, τη σκούφια δηλαδή του θείου της του Πλούτωνα, που την έκανε αόρατη, και μεμιάς πήδηξε από τον Όλυμπο στην Τρωική πεδιάδα. Έπειτα στάθηκε πάνω στο άρμα του Διομήδη που ξεκινούσε μάχη με τον Άρη, χωρίς βέβαια να γνωρίζει ότι ήταν ο Ολύμπιος θεός. Αυτός πρώτος εκτόξευσε το χάλκινο δόρυ του εναντίον του θνητού πολεμιστή, αλλά η αθέατη Αθηνά το έσπρωξε με τα δυο της χέρια και έπεσε στο κενό.
Τότε ο Διομήδης έριξε το δικό του δόρυ και η Αθηνά το κατεύθυνε στα πλευρά του Άρη. Αυτός πληγωμένος έπεσε καταγής και έβγαλε τρομερή φωνή που πανικόβαλε Έλληνες και Τρώες, γιατί ήταν σαν να φώναζαν μαζί δέκα χιλιάδες πολεμιστές. Μετά πέταξε στον Όλυμπο τυλιγμένος σε πυκνά σύννεφα και αμέσως κατευθύνθηκε στο παλάτι του Δία. Του έδειξε κλαίγοντας την πληγή του και άρχισε να του παραπονιέται ότι δείχνει εύνοια στην Αθηνά επειδή είναι καθαρά δικό του παιδί.
Ο πατέρας των θεών και των ανθρώπων, έξω φρενών με το γιο του, του απάντησε με προσβλητικά λόγια. Αλλά γιος του ήταν και δεν άντεχε να τον βλέπει να πονάει και να κλαίει. Γι' αυτό έδωσε εντολή στον Παίονα, το γιατρό των θεών, να θεραπεύσει την πληγή του. Αλλά και στην τελική μάχη του Τρωικού πολέμου όλοι οι θεοί, με την άδεια μάλιστα του Δία, έτρεξαν πάνοπλοι στο πεδίο της μάχης. Στο στρατόπεδο των Ελλήνων παρατάχτηκαν η Ήρα, η Αθηνά, ο Ποσειδώνας και ο θεϊκός σιδηρουργός Ήφαιστος.
Πλάι στους Τρώες κατέφτασαν ο κρανοσείστης Άρης, η σαϊτεύτρα Άρτεμη, ο μακρυμάλλης Φοίβος, η Λητώ, η γελαστή Αφροδίτη και ο ποταμός Ξάνθος. Ο Άρης, που ήταν χολωμένος με την Αθηνά, γιατί πάντα τον ντρόπιαζε μπροστά στα μάτια των Ολυμπίων, όρμησε με την πρώτη ευκαιρία καταπάνω της και της μίλησε με άσχημα λόγια: - Αδιάντροπη σκύλα, που με τον εγωισμό σου και την αυθάδειά σου προκαλείς μπελάδες στους θεούς. Έπειτα έριξε το δόρυ του στην αιγίδα της Αθηνάς που ούτε ο κεραυνός του Δία δεν τη διαπερνούσε.
Η θεά τραντάχτηκε και έκανε δυο τρία βήματα προς τα πίσω. Χωρίς να χάσει το θάρρος της, άρπαξε μια πελώρια κοτρόνα που οι άνθρωποι την είχαν στήσει για σύνορο και την εκσφενδόνισε στον πολεμόχαρο θεό. Η κοτρόνα χτύπησε τον Άρη στο λαιμό, λύγισαν τα γόνατά του και έπεσε φαρδύς πλατύς κάτω. Το τεράστιο κορμί του απλώθηκε και σκέπασε εφτά στρέμματα. Τα γόνατά του μάτωσαν και τα μαλλιά του γέμισαν χώματα. Όλοι οι θεοί άρχισαν να γελάνε όταν είδαν ξαπλωμένο καταγής το θεό του πολέμου, που για μια ακόμη φορά τον ρεζίλεψε η Αθηνά. Μονάχα η Αφροδίτη έτρεξε κοντά του, τον βοήθησε να σηκωθεί και πιάνοντάς τον από το χέρι τον ανέβασε στον Όλυμπο.
Αρκετές διαφορές επίσης είχε ο Άρης με το γνωστό ήρωα Ηρακλή, που απολάμβανε όμως την προστασία της Αθηνάς. Κάποτε ο Κύκνος, που ήταν γιος του πολεμόχαρου θεού και της Πελοπείας, ήθελε να χτίσει από κρανία ανδρών ένα ναό προς τιμή του πατέρα του γι' αυτό σκότωνε όλους τους περαστικούς. Το ίδιο προσπάθησε να κάνει και με τον Ηρακλή. Ο Άρης έσπευσε στο πλευρό του γιου του και ανάγκασε τον ήρωα να απομακρυνθεί. Στη συνέχεια όμως ο Ηρακλής επέστρεψε και σκότωσε τον Κύκνο. Γι' αυτό το περιστατικό υπάρχουν διάφορες παραλλαγές.
Έτσι, διηγούνται πως ο Κύκνος συμφώνησε με τον Άρη να σκοτώσουν τον Ηρακλή. Κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης ο ήρωας σκότωσε τον Κύκνο και τραυμάτισε τον αθάνατο θεό στο μηρό. Κάποιος άλλος ποιητής αφηγείται πως ο Κύκνος ήταν γιος του Άρη και της Πυρήνης και προκάλεσε σε μονομαχία τον Ηρακλή. Ο θεός ήθελε να βοηθήσει το γιο του, καίγοντας τον αντίπαλο. Όμως ο Δίας, που ήταν πατέρας του ήρωα, έριξε κεραυνό ανάμεσά τους και τους χώρισε. Ένας άλλος γιος του Άρη που είχε διαφορές με τον Ηρακλή ήταν ο Διομήδης από τη Θράκη.
Η χώρα αυτή ήταν βάρβαρη και ο Άρης είχε πολλές σχέσεις μαζί της. Λέγεται μάλιστα πως εκεί είχε δεύτερο παλάτι και έμενε για μεγάλο διάστημα του χρόνου. Αυτός ο γιος του είχε φοράδες που τρέφονταν με ανθρώπινο κρέας. Ο Ηρακλής τις άρπαξε και τις οδήγησε στη θάλασσα. Ο Διομήδης καταδίωξε τον ήρωα, αλλά θανατώθηκε από τα βέλη του.
Ακόμη, λένε, πως ο Άρης είχε αναθρέψει τις Στυμφαλίδες Όρνιθες, τα αρπακτικά όρνια που τρέφονταν με ανθρώπινο κρέας. Αυτές τις εξόντωσε ο Ηρακλής, εκτελώντας έναν από τους δώδεκα άθλους που του ανέθεσε ο Ευρυσθέας. Αυτό το κατόρθωμα πραγματοποιήθηκε με τη βοήθεια της Αθηνάς, που του έδωσε τα κύμβαλα του Ήφαιστου. Αλλά και στη Γιγαντομαχία ο Άρης, όπου θα έπρεπε να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο, δεν τα κατάφερε ιδιαίτερα καλά, σε αντίθεση με την Αθηνά και τον Ηρακλή, που μάλιστα τότε ήταν ακόμη θνητός. Απ' ό,τι μας πληροφορεί ο Ησίοδος σκότωσε μονάχα ένα Γίγαντα, τον Μίλαντα.
Από τη γενιά των Γιγάντων όμως ο Άρης γνώρισε μια ακόμη φοβερή προσβολή. Οι Αλωάδες, ο Ώτος και ο Εφιάλτης, τον έπιασαν αιχμάλωτο. Αυτό συνέβη, είτε κατά την προσπάθεια των Γιγάντων να ανέβουν πάνω στον Όλυμπο, τοποθετώντας το ένα βουνό πάνω στο άλλο, είτε κατά την εκτέλεση του καθήκοντος που τους ανέθεσε η Αφροδίτη, να φυλάνε δηλαδή τον Άδωνη. Για τον έναν ή τον άλλο λόγο, οι Αλωάδες τον κράτησαν φυλακισμένο μέσα σ' ένα μεγάλο χάλκινο μπουκάλι, για δεκατρείς ολόκληρους μήνες. Και θα έμενε ακόμη περισσότερο αν δεν ξέφευγε το μυστικό από το στόμα της Ερίβοιας, της μητριάς των Γιγάντων. Το άκουσε ο Ερμής και έτρεξε να τον απελευθερώσει. Ο Άρης δεν τολμούσε να εμφανιστεί μπροστά στους αθάνατους, γιατί ήξερε πως θα αντιμετώπιζε τις αυστηρές επιπλήξεις του πατέρα του, μα και τα κοροϊδευτικά γέλια των άλλων θεών και κυρίως της Αθηνάς. Γι' αυτό έτρεξε και κρύφτηκε στα βράχια της Νάξου.
Ο θεός κάποτε ζευγάρωσε με την κόρη του Κέκροπα Αγραύη και απέκτησε την Αλκίππη. Από την ομορφιά της όμως θαμπώθηκε ο Αλιρρόθιος, που ήταν γιος του Ποσειδώνα και της Νύμφης Ευρύτης. Επειδή η κόρη αντιστεκόταν στο ερωτικό του κάλεσμα, ο Αλιρρόθιος τη βίασε. Ο Άρης, για να εκδικηθεί το ατίμασμα της κόρης του, τον σκότωσε. Ο Ποσειδώνας κάλεσε έκτακτο δικαστήριο των θεών, για να κρίνει τον ένοχο φόνου. Η συνεδρίαση του δικαστηρίου έγινε πάνω σ' ένα λόφο κοντά στην Ακρόπολη. Εκεί οι θεοί αποφάσισαν την αθώωση του Άρη.
Ο λόφος ονομάστηκε Άρειος Πάγος (βράχος του Άρη) και από τότε καθιερώθηκε όλες οι ποινικές υποθέσεις να εκδικάζονται εκεί.
Άλλοι πάλι λένε πως οι Αμαζόνες, οι περίφημες πολεμίστριες, ήταν κόρες του Άρη. Κάποτε που κατέλαβαν την Αθήνα, στα χρόνια που βασιλιάς ήταν ο Θησέας, πρόσφεραν θυσία στον πατέρα τους πάνω στο λόφο, ο οποίος από τότε πήρε το όνομά του Άρη.
Σπουδαίο ρόλο κατέχει ο Άρης στο μύθο του Κάδμου, του γενάρχη των Θηβαίων. Πιο συγκεκριμένα, ο Κάδμος σκότωσε έναν δράκοντα που ήταν γιος του Ολύμπιου θεού και της Νύμφης Τέλφουσας. Γι' αυτόν το λόγο ο ήρωας υποχρεώθηκε να υπηρετήσει ως δούλος τον Άρη για ένα χρόνο. Με εντολή του θεού ο Κάδμος έσπειρε τα μισά δόντια του δράκου σε οργωμένο χωράφι και από τη γη φύτρωσαν άγριοι πολεμιστές που ονομάστηκαν Σπαρτοί. Με ένα έξυπνο σχέδιο του Κάδμου αυτοί αλληλοεξοντώθηκαν επέζησαν μόνο πέντε, που αποτέλεσαν τους πρώτους πολίτες της Θήβας. Αργότερα ο Άρης συμφιλιώθηκε με τον Κάδμο και του έδωσε για σύζυγό του την Αρμονία, κόρη του από την Αφροδίτη. Όλοι οι Ολύμπιοι παραβρέθηκαν στο γάμο της θεάς με το θνητό ήρωα. Ο Απόλλωνας με τις Μούσες τραγούδησαν όμορφους ύμνους και ο Ήφαιστος χάρισε στη νύφη ένα πανώριο πέπλο και ένα μαλαματένιο περιδέραιο.
Η πιο γνωστή ερωτική περιπέτεια του Άρη είναι η παράνομη σχέση του με την Αφροδίτη. Αυτή ήταν νόμιμη σύζυγος του Ήφαιστου. Όταν είδε το καλογυμνασμένο κορμί του Άρη και το πανώριο πρόσωπό του, δεν μπόρεσε ν' αντισταθεί στο ερωτικό του κάλεσμα. Η απιστία αυτή έγινε αντιληπτή από τον Ήλιο, που τα φανέρωσε όλα στο θεϊκό σιδηρουργό. Αυτός για να τους πιάσει επ' αυτοφώρω, έβαλε στο κρεβάτι του μαγικά δίχτυα και προσποιήθηκε πως έφευγε ταξίδι στη Λήμνο. Ο θεός του πολέμου μόλις τον είδε να φεύγει, έτρεξε στο παλάτι του και συνάντησε την Αφροδίτη. Οι δυο εραστές όταν ξάπλωσαν στο κρεβάτι, πιάστηκαν στα μαγικά δίχτυα. Σε λίγο εμφανίστηκε ο Ήφαιστος και ειδοποίησε όλους τους θεούς. Αυτοί άρχισαν να γελούν, όταν είδαν τους παγιδευμένους εραστές. Μόλις ο Ήφαιστος τους ελευθέρωσε, ύστερα από παρέμβαση του Ποσειδώνα, η Αφροδίτη κατέφυγε στο ναό της στην Πάφο και ο Άρης στη Θράκη.
Εκτός από την Αρμονία, ο Άρης από τις σχέσεις του με την Αφροδίτη απέκτησε δυο γιους, τον Δείμο (Τρόμο) και τον Φόβο. Αυτοί ήταν υπηρέτες και αχώριστοι σύντροφοι του Άρη. Τον ακολουθούσαν σ' όλα τα πεδία της μάχης και οι αρχαίοι τους λάτρευαν μαζί με το θεό του πολέμου. Τους πρόσφεραν θυσίες πριν την έναρξη της μάχης, για να διώξουν το φόβο από τη δική τους παράταξη και να τον σκορπίσουν στους αντιπάλους.
Επιπλέον, από το ζευγάρωμά του με τη Νύμφη Άρπινα, ο Άρης απέκτησε τον Οινόμαο. Αυτός είχε μια πολύ όμορφη κόρη, την Ιπποδάμεια. Δεν ήθελε όμως να την παντρέψει, γιατί και ο ίδιος ήταν ερωτευμένος μαζί της. Γι' αυτόν το λόγο, καλούσε τους επίδοξους γαμπρούς σε αγώνα ταχύτητας με άρματα. Αυτός είχε στο άρμα του δυο άλογα, δώρο του πατέρα του, που έτρεχαν πιο γρήγορα κι από τον άνεμο. Έτσι νικούσε πάντα και στη συνέχεια σκότωνε τους υποψήφιους γαμπρούς του. Μονάχα ο Πέλοπας κατάφερε να τον νικήσει, με τις συμβουλές της Ιπποδάμειας, η οποία τον ερωτεύτηκε.
Επίσης ο Μελέαγρος ήταν γιος του Άρη από την Αλθέα, τη γυναίκα του Οινέα. Αυτή κατάφερε να σώσει το γιο της την τελευταία στιγμή, κρύβοντας το δαυλό της μοίρας του σ' ένα κιβώτιο. Όταν όμως ο Μελέαγρος για να υπερασπίσει την αγαπημένη του Αταλάντη σκότωσε τα αδέρφια της Αλθέας, αυτή έριξε το δαυλό στη φωτιά και ο γιος της ξεψύχησε αμέσως.
Εξάλλου, γιος του Άρη ήταν ο Αερόπης, που με παρέμβαση του θεού κατάφερε να θηλάζει από τη νεκρή μητέρα του. Ακόμη η Φιλονόμη σαγηνεύτηκε από τον πολέμαρχο θεό και γέννησε τον Λύκαστο, που έγινε βασιλιάς της Αρκαδίας. Επιπλέον, από τη Χρυσή απέκτησε τον Ιξίωνα και την Κορώνη. Τέλος, στη Λιβύη θεωρούσαν γιο του τον Λύκαστο, που συνήθιζε να θυσιάζει στον πατέρα του όλους τους ξένους που έφταναν στη χώρα του.
Οι αρχαίοι Έλληνες δε συμπαθούσαν τον πολεμόχαρο θεό, γι' αυτό δεν του αφιέρωσαν μεγαλόπρεπους ναούς και ιερά, όπως έκαναν στους άλλους Ολύμπιους. Η λατρεία του ήταν διαδομένη κυρίως στην Πελοπόννησο, στο Άργος, τη Μαντινεία και τη Σπάρτη. Θεωρούσαν πως ο Άρης παρευρισκόταν σ' όλα τα πεδία της μάχης, άλλοτε πεζός και άλλοτε πάνω στο άρμα του, που το έσερναν τέσσερα άλογα, παιδιά της Ερινύας και του Βορρά. Εκτός από τον Δείμο και τον Φόβο στη συνοδεία του συμμετείχαν η τρομερή Έριδα, που προσωποποιούσε τη διχόνοια, και οι Κήρες, που διέσχιζαν τα πεδία των μαχών και σκόρπιζαν την καταστροφή.Τα κυριότερα σύμβολα του Άρη ήταν το δόρυ και ο αναμμένος πυρσός. Από το ζωικό βασίλειο σύμβολά του ήταν οι γύπες που έτρωγαν τα πτώματα των σκοτωμένων πολεμιστών και τα σκυλιά τα οποία του θυσίαζαν στη Σπάρτη μαζί με ταύρους και πετεινούς.
ΕΤΥΜΟ ΤΟΥ ΟΝΟΜΑΤΟΣ
Γνωρίζουμε από τον Κορνούτο ότι το όνομα του Θεού Άρεως ετυμολογείται είτε από το «αίρειν» ή «αναιρείν», είτε από την λέξη «αρά» (βλάβη, πλήγμα). Ο Άρης θεωρείται Θεός της σύγκρουσης, ιδίως της πολεμικής, χαρακτηριστικά είναι δε τα προσωνύμιά του «ανδροφόνος», «βροτόλοιγος», «δορυμήστωρ», «δακρυγόνος», «οπλοχαρής», «πολύδακρυς», «σιδήρεος», «στράτιος», «τειχεσιπλήτης», «φιλαίματος» και «χαλκάρματος».
ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ
Ο Άρης εκπροσωπεί το αχαλίνωτο πάθος, την επιθετικότητα, την τολμηρότητα, την αγριότητα, το άκοσμο και το θορυβώδες (εξ ού και οι επικλήσεις του «άγριος», «θρασύς», «θρασυμήτης» και «ωμός») και εν γένει κάθε τυφλή εκβολή ωμής ενέργειας, καθώς και το αλλοπρόσαλλο πνεύμα («Ιλιάς», Ε, 830 και 889). Η φύση του ημερεύει μόνον μπροστά στα δημιουργικά έργα της Θεάς Δηούς – Δήμητρος ή στην ερωτική ισχύ της Θεάς Αφροδίτης που τον βιάζει, τον δαμάζει και γεννά από την ένωσή του την Θεά Αρμονία, την οποία ο Εμπεδοκλής ορίζει πολύ σωστά ως εναλλασσόμενη δράση Φιλότητας και Φιλονικίας («...άλλοτε η Φιλότης ενώνει τα πράγματα και τα κάνει ένα, και άλλοτε η έχθρα της Φιλονικίας τα χωρίζει...»). Σε μία άλλη ύστερη (Κικέρων, «De natura Deorum», 3.59) εκδοχή της ενώσεώς του με την Θεά Αφροδίτη, ο Θεός Άρης γέννησε τον Έρωτα και τον Αντέρωτα.
[1]
Βιβλιογραφια
Σημείωση: Επειδή όποιο αρχαίο κείμενο της ελληνικής γραμματείας και να κοιτάξετε θα βρείτε αναφορές για τους θεούς του Ολύμπου, παραθέτουμε ενδεικτικά την ακόλουθη βιβλιογραφία:
Θεογονία του Ησίοδου
Όμηρος, Ιλιάδα
Όμηρος, Οδύσσεια
Ομηρικοί 'Υμνοι
Νόννος, Διονυσιακά
Απολλώνιος Ρόδιος, Αργοναυτικά
Πηγη
Η εφαρμογη μας για το κινητο σου
Κατέβασε και εσύ την εφαρμογή μας για το κινητό σου "Ancient Greece Reloaded"