Φιλιππος ο Οπουντιος
Ο Φίλιππος ο Οπούντιος από την Οπούς της Λοκρίδος ήταν αρχαίος Έλληνας μαθηματικός και αστρονόμος. Ήταν μαθητής του Πλάτωνος. Σύγχρονος του Ευδόξου.
Φιλόσοφος και μαθητής του Πλάτωνα στην Ακαδημία. Καταγόταν από τον Οπού της Λοκρίδας και σήμερα θεωρείται πως πιθανότατα είναι το ίδιο πρόσωπο με τον αστρονόμο Φίλιππο της Μέδμας.
Ο Φίλιππος και το πλατωνικό έργο
Παρόλο που δεν έχουν σωθεί βιογραφικές πληροφορίες για τον Φίλιππο Οπούντιο, οι δύο κύριες πηγές για το έργο του είναι ο Διογένης Λαέρτιος και η Σούδα, η μεγάλη βυζαντινή εγκυκλοπαίδεια του 10ου αιώνα. Φαίνεται πως ο Φίλιππος ήταν αυτός που αντέγραψε τους πλατωνικούς Νόμους , χωρίζοντάς τους σε 12 βιβλία. Θεωρείται, επίσης, συγγραφέας της Επινομίδας , η οποία στο λεξικό της Σούδας αναφέρεται ως το 13ο βιβλίο των Νόμων. Έτσι ο Διογενης Λαερτιο ς αναφέρει: «Λένε ότι ο Φίλιππος Οπούντιος αντέγραψε τους Νόμους που είχαν καταγραφεί σε κέρινες πλάκες, καθώς και ότι ήταν ο συγγραφέας της Επινομίδας» (Βίοι Φιλοσόφων ΙΙΙ 37).
Ενώ στο λήμμα «Φιλόσοφος» της Σούδας κάποιο πρόσωπο που δεν κατονομάζεται αναφέρεται ως αυτό που διαίρεσε τους Νόμους σε 12 βιβλία και ενέταξε σε αυτούς την Επινομίδα. Το 1705 ο Ludolf Küster, εκδότης της βυζαντινής εγκυκλοπαίδειας, υποστήριξε ότι επρόκειτο για τον Φίλιππο Οπούντιο . Η άποψη ότι η Επινομίς δεν μπορεί να είναι γνήσιο έργο του Πλάτωνα στηρίζεται κυρίως στην μερική ασυμβατότητα που θεωρείται ότι υπάρχει ανάμεσα στα υφολογικά χαρακτηριστικά του έργου και τον πλατωνικό τρόπο γραφής.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η Επινομίς θεωρήθηκε ψευδοπλατωνικό κείμενο ήδη από την αρχαιότητα, ενώ λεγόταν πως οι Νόμοι ήταν το τελευταίο –και μάλιστα ανολοκλήρωτο- έργο του μεγάλου φιλοσόφου. Ο βαθμός της παρέμβασης του Φιλίππου στους Νόμους είναι αβέβαιος. Πιθανολογείται ότι αφού συνένωσε τα διάσπαρτα μέρη του διαλόγου, τα αντέγραψε και τα επεξεργάστηκε, διορθώνοντας τις ατέλειες. Είναι λογικό πως η ασχολία αυτή έφερε τον Φίλιππο πολύ κοντά στην πλατωνική γλώσσα, έτσι ώστε ο ίδιος έγραψε αργότερα την Επινομίδα μιμούμενος αρκετά καλά το ύφος του δασκάλου του. Στο έργο αυτό ο Φίλιππος επιχειρεί να ολοκληρώσει τη μελέτη των ζητημάτων που θίγονται στους Νόμους και να δώσει σαφέστερες περιγραφές στα σημεία όπου η πλατωνική ανάλυση υπήρξε ανεπαρκής.
Από τον Πρόκλο γνωρίζουμε ότι ο Φίλιππος –κατά παρότρυνση του Πλάτωνα- μελετούσε ιδιαίτερα τα μαθηματικά και αφιέρωνε πολύ χρόνο σε όλα τα φιλοσοφικά προβλήματα που απασχολούσαν τον δάσκαλό του. Δεν είναι, ωστόσο, εύκολο να πούμε αν η Επινομίς αποτελεί αποκλειστική έκφραση της πλατωνικής σκέψης ή αν αυτονομείται σε κάποιον βαθμό και απηχεί τη σκέψη του Φιλίππου.
Υπόλοιπα έργα
Γνωρίζουμε ότι ο Φίλιππος Οπούντιος δεν ασχολήθηκε μόνο με τη φιλοσοφία, αλλά και με άλλες επιστήμες, όπως τα μαθηματικά και η αστρονομία. Στη Σούδα αναφέρεται πλήθος έργων που έγραψε ο ίδιος, αλλά χάθηκαν μέσα στον χρόνο. Κάποια από αυτά είναι: Περί αποστάσεως ηλίου και σελήνης, Περί Θεών, Περί ελευθερίας, Περί ηδονής, Περί αστραπών, Περί πλανητών, Αριθμητικά και το Περί Πλάτωνος, που φαίνεται πως ήταν μια βιογραφία του σπουδαίου δασκάλου του.
Συγκεκριμένα :
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ
α) «Αριθμητικά»
β) «Περί πολυγώνων αριθμών»
γ) «Κυκλικά»
δ) «Μεσότητες»
ΦΥΣΙΚΗ
α) «Περί χρόνου»
β) «Οπτικών βιβλία 2»
γ) «Ενοπτρικών βιβλία 2»
δ) «Ουράνιον τόξον ως φαινόμενον διαθλάσεως»
ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΑ
α) «Περί ανέμων»
β) «Περί αστραπών»
ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ
α) «Επινομίς» σύγγραμμα σημαντικό για την μελέτη των Πλατωνικών απόψεων επάνω στην αστρονομία και την φυσική. Το δημοσίευσε μετά τον θάνατο του δασκάλου του.
β) «Περί της αποστάσεως του ήλιου και σελήνης»,
γ) «Περί εκλείψεως σελήνης»,
δ) «Περί μεγέθους ηλίου και σελήνης»,
ε) «Περί πλανητών»,
στ) «Επεξήγησις της Πυθαγορείου αστρονομίας».
Τα μαθηματικά συγγράμματα και η Επινομίς αποδίδονται από πολλούς ερευνητές στον Φίλιππο τον Μενδαίο. Η σύγχυση προφανώς λόγω συνωνυμίας. Από τα συγγράμματα σώζονται μόνο ελάχιστα αποσμάσματα στα έργα άλλων συγγραφέων.
Πηγες
[1] "Η Εγκυκλοπαίδεια του Πλάτωνα", Ντένη Κωνσταντινίδη
[2] "Η Βιβλιοθήκη της Φυσικής"
Dillon, J, The Heirs of Plato, A Study of the Old Academy (347-274 BC). Οξφόρδη, 2003.
Tarán, L. Academica: Plato, Philip of Opus, and the pseudo-Platonic Epinomis. Φιλαδέλφεια, 1975.
Κειμενικές Πηγές
Διογένης Λαέρτιος, Βίοι ΦιλοσόφωνIII 37, 46.
Küster, L. (επιμ.), Suidae Lexicon, Καίμπριτζ 1705.
Πρόκλος, Σχόλια στο πρώτο βιβλίο των Στοιχείων του Ευκλείδη 67.
Η εφαρμογη μας για το κινητο σου
Κατέβασε και εσύ την εφαρμογή μας για το κινητό σου "Ancient Greece Reloaded"