Προκλος ο Λυκιος
ΠΗΓΑΙΝΕ ΑΠΕΥΘΕΙΑΣ ΣΤΙΣ ΑΚΟΛΟΥΘΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ:
ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΑΛΗΘΕΙΑ, ΑΝ ΔΕΝ ΕΡΧΟΣΟΥΝ ΘΑ ΕΚΛΕΙΝΑ
ΤΟ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟ ΤΟΥ ΕΡΓΟ
Ο Πρόκλος ο Λύκιος, αποκαλούμενος και Πρόκλος ο Διάδοχος (Κωνσταντινούπολη, 8 Φεβρουαρίου 412 – Αθήνα, 17 Απριλίου 485) ήταν νεοπλατωνικός φιλόσοφος, ένας από τους τελευταίους, σημαντικότερους κλασικούς φιλοσόφους. Πρότεινε ένα από τα πιο ανεπτυγμένα συστήματα του νεοπλατωνισμού και επηρέασε σημαντικά την μετέπειτα δυτική φιλοσοφία καθώς και την ισλαμική σχολή σκέψης. Από το 450 μέχρι τον θάνατό του διηύθυνε την Ακαδημία Πλάτωνος.
Βιογραφία
Γεννήθηκε περί το 410 μ.Χ. στην Κωνσταντινούπολη και πέθανε το 485. Η καταγωγή του ήταν αριστοκρατική από την πόλη Ξάνθο της Λυκίας της Μ. Ασίας, ο πατέρας του Πατρίκιος ήταν σημαντικός νομικός, Έτυχε σπουδαίας μόρφωσης, διότι ο πατέρας του τον προόριζε για διάδοχό του. Οι γονείς του όμως αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Κωνσταντινούπολη και επέστρεψαν στην Ξάνθο, όταν ανέλαβε την εξουσία η φανατική χριστιανή και διώκτης των Ελλήνων Πουλχερία, ως μεγαλύτερη αδελφή του ανήλικου τότε αυτοκράτορα, επίσης φανατικού Θεοδόσιου Β΄ του Μικρού.
Ο Νεοπλατωνικός φιλόσοφος Πρόκλος, θεωρείται ένας από τους τέσσερεις μεγαλύτερους Νεοπλατωνικούς φιλοσόφους μαζί με τον Πλωτίνο, τον Πορφύριο και τον Ιάμβλιχο, υπήρξε δε ένας από τους τελευταίους Σχολάρχες της Ακαδήμειας των Αθηνών. Ο σύγχρονος ερευνητής Dodds τον κατατάσσει στην δεύτερη θέση μετά τον Πλωτίνο. Ήταν μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες του 5ου αιώνα μ.Χ., υπήρξε πολυγραφότατος φιλόσοφος και δραστήριος θεουργός του Νεοπλατωνισμού.
Στην Ξάνθο πήρε τα πρώτα του μαθήματα, αργότερα σπούδασε αρχικά ρητορική και νομικά στην Κωνσταντινούπολη, όπου οι σχολές είχαν αναδιοργανωθεί από την Αθηναία σύζυγο του Θεοδόσιου του Β΄ Ευδοκία, κόρη του Αθηναίου σοφιστή Λεόντιου, η οποία είχε Ελληνική παιδεία και επέτρεψε την λειτουργία αναβαθμισμένης φιλοσοφικής σχολής. Όπως όμως αναφέρει ο Μαρίνος, η θεά Αθηνά τον προέτρεψε να παρακολουθήσει τα μαθήματα των Αθηναϊκών σχολών. Εγκατέλειψε τότε την νομική και πήγε στην Αλεξάνδρεια να σπουδάσει φιλοσοφία με τον Ολυμπιόδωρο και μαθηματικά με τον Ήρωνα. Αργότερα ήλθε σε ρήξη με τον πρώτο, διότι δεν ερμήνευε ορθά τον Αριστοτέλη, τον εγκατέλειψε και πήγε στην Αθήνα σε ηλικία δέκα εννέα ετών.
Τα περισσότερα στοιχεία για την ζωή, το έργο και την προσωπικότητα του Πρόκλου, τα αντλούμε από την βιογραφία του που συνέγραψε ο μαθητής του Μαρίνος, επίσης από το έργο του, καθώς και από άλλες πηγές των συνοδοιπόρων του και των αντιπάλων του. Η βιογραφία του, ανήκει στο είδος που οι μελετητές αποκάλεσαν «παγανιστική αγιογραφία». Σε αυτό το είδος εντάσσονται οι «Βίοι Σοφιστών» του Ευνάπιου, ο «Βίος του Πυθαγόρα» που γράφτηκε από δύο σπουδαίους φιλοσόφους τον Πορφύριο και τον Ιάμβλιχο, ο «Βίος του Πλωτίνου» τον οποίον έγραψε ο Πορφύριος και ο «Βίος του Ισιδώρου» που έγραψε ο Δαμάσκιος.
Στην Ακαδήμεια όπου φοίτησε, εντυπωσίασε με τις πνευματικές του ικανότητες τους Σχολάρχες Πλούταρχο και Συριανό, οι οποίοι τον είχαν δεχθεί σαν φυσικό παιδί τους. Σε διάστημα έξι ετών ολοκλήρωσε τις σπουδές του στον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, στην συνέχεια ονομάστηκε «Πρύτανης - Διάδοχος της Σχολής - Σχολάρχης», υπηρετώντας την φιλοσοφία επάξια επί πενήντα χρόνια.
Ο Πρόκλος ζούσε λιτά σαν ασκητής, ήταν βαθύτατα θρησκευόμενος, εσωτεριστής, οραματιστής και φιλάνθρωπος με σπουδαία κοινωνική δράση. Κάθε ημέρα τελούσε τις καθιερωμένες ιεροπραξίες και συμμετείχε στα πολιτικά δρώμενα των Αθηνών, συμβούλευε τους λειτουργούς και τους άρχοντες της πόλεως και έδινε διαλέξεις. Επέβλεπε τους εκπαιδευτικούς, ώστε να φέρονται με σωφροσύνη στους νέους και να βιώνουν αυτά τα οποία δίδασκαν, όπως έπραττε ο ίδιος. Ως θρησκευόμενος φιλόσοφος ήταν Μύστης, Θεουργός, Εσωτεριστής, Οραματιστής και Φιλάνθρωπος με σημαντική κοινωνική δράση και προσφορά.
Υπήρξε πολυγραφότατος, το έργο του που έχει διασωθεί είναι σπουδαίο, το οποίον θα ερευνήσουμε στην συνέχεια. Αποτελείται από μελέτες της Πλατωνικής μεταφυσικής, φιλοσοφικές έρευνες, καθώς και από μία συνοπτική μελέτη της Ελληνικής λογοτεχνίας. Επίσης είχε γράψει ύμνους προς στις αρχαίες θεότητες, γνώριζε ότι διά των θρησκευτικών ύμνων - Ελληνική ρίζα υμν = δεσμός - σύνδεσμος, ο φιλόσοφος εγείρει την θεϊκή φύση που οδηγεί προς την τελείωση και στη συνέχεια προς την θέωση.
Μέχρι το θάνατό του το 485 μ.Χ., ήταν Σχολάρχης της Νεοπλατωνικής Ακαδήμειας των Αθηνών, την οποίαν ως γνωστό, έκλεισε μαζί με όλες τις άλλες φιλοσοφικές σχολές ο ανθέλληνας Αυτοκράτορας Ιουστινιανός με διάταγμά του το 529. Με το διάταγμα αυτό απαγόρευσε, με την ποινή του θανάτου και δήμευση της περιουσίας υπέρ του ιδίου, την διδασκαλία της φιλοσοφίας και την ενασχόληση με τα γράμματα και τις τέχνες, εκτός από ό,τι αφορούσε τις εκκλησιαστικές ενασχολήσεις τις οποίες ήλεγχε απόλυτα.
Ο Μαρίνος περιγράφει τον Πρόκλο σαν Σωτήρα, διότι διέσωσε επάξια την φιλοσοφική παράδοση της Ακαδήμειας, φρόντισε την οικονομική της ανεξαρτησία και της έδωσε νέα αίγλη, ενώ παράλληλα θεράπευε και ασθενείς, φυσικά δωρεάν, διότι κατά τον Πρόκλο αυτός ήταν ο τρόπος ο οποίος όριζε την έννοια του φιλοσόφου. Χαρακτηριστική είναι η φράση που επαναλάμβανε συχνά, ότι «στον φιλόσοφο δεν αρμόζει να είναι σωτήρας μίας πόλης ή ενός κράτους, αλλά ιεροφάντης όλου του κόσμου». Ιεροφάντης, είναι αυτός που φέρνει στο φως τα ιερά - τα εξηγεί. Μόνον οι ιεροφάντες είχαν το δικαίωμα να ερμηνεύουν τα Μυστήρια στους υπό μύησιν υποψηφίους.
Ο Έλληνας μελετητής Λεωνίδας Χ. Αποσκίτης στο έργο του για τον Πρόκλο, παρουσιάζει σε δική του μετάφραση το πάρα κάτω ενδιαφέρον απόσπασμα από το έργο του Μαρίνου «Βίος Πρόκλου ή Περί Ευδαιμονίας»: Πολλά θα είχε να πει κανείς ακόμα, εάν θα ήθελε να επεκταθεί στην αφήγηση των θεουργικών πράξεων του ευδαίμονα Πρόκλου. Ανάμεσα από πάμπολλες τέτοιες πράξεις, θα αναφερθώ σε μία που ήταν αληθινό θαύμα.
Η Ασλκηπιγένεια, κόρη του Αρχιάδα και της Πλουτάρχης, μετέπειτα σύζυγος του ευεργέτη μου Θεαγένη, όντας ακόμα παιδί ασθένησε βαρειά και οι γιατροί αδυνατούσαν να την θεραπεύσουν. Ο Αρχιάδας όπως είναι φυσικό, καθόσον εκείνη ήταν το μόνο παιδί της οικογένειας, θρηνούσε απελπισμένος, βρισκόμενος σε δεινή θέση. Βλέποντας τους γιατρούς να σηκώνουν τα χέρια τους, όπως στην μεγάλη θύελλα στρέφεται κανείς στην τελευταία άγκυρα, ή καλύτερα σε κάποιον Σωτήρα, έτσι και αυτός στράφηκε στον αγαθό φιλόσοφο και τον παρακάλεσε να δεηθεί για την άρρωστη θυγατέρα του.
Ο Πρόκλος παίρνοντας μαζί του τον Περικλή, επίσης μεγάλο φιλόσοφο από την Λυδία, μετέβησαν αμέσως στο ιερό του Ασκληπιού να προσευχηθούν διότι τότε η πόλη ευτυχούσε να έχει ακόμη απόρθητο το ιερό του Σωτήρα Ασκληπιού. Όταν ο Μαρίνος έγραφε αυτά, έναν χρόνο μετά τον θάνατο του Πρόκλου το ιερό του Ασκληπιού είχε καταστραφεί από τους χριστιανούς και στην θέση του έκτισαν εκκλησία του θεραπευτή αγίου Ανδρέα. Αφού λοιπόν προσευχήθηκε σύμφωνα με τον αρχαιότερο τρόπο, η κατάσταση της θυγατέρας βελτιώθηκε αμέσως και αποκαταστάθηκε σε σύντομο χρόνο.
Ο Πρόκλος ολοκληρώνοντας την ιεροτελεστία του, πήγε στην Ασκληπιγένεια και την πρόλαβε μόλις εκείνη, απελευθερωμένη από τα σωματικά βάσανα της πάθησής της, είχε ανακτήσει την υγεία της. Αυτήν την πράξη ο φιλόσοφος δεν την έκανε με άλλο τρόπο, παρά διαφεύγοντας της προσοχής των πολλών, μη θέλοντας να δώσει αφορμή σε εκείνους που είχαν κατά νου να του κάνουν κακό. Σε αυτό βοήθησε και η θέση της κατοικίας του, η οποία ήταν ακριβώς κάτω από την Ακρόπολη, επί της σημερινής οδού Δ. Αρεοπαγίτου, τότε ήταν εκεί και η έδρα της Νέας Ακαδήμειας που τώρα είναι επιχωματωμένη. Ήταν αλήθεια ένα από τα στοιχεία της καλής του τύχης, η καταλληλότητα αυτής της οικίας, στην οποίαν έμεναν ο πατέρας του Συριανός και ο προπάτοράς του Πλούταρχος, όπως εκείνος τους αποκαλούσε, αλλά και εκείνοι τον αποκαλούσαν πνευματικό τέκνο τους. Ήταν πολύ κοντά στο Ασκληπιείο, που χρονολογείτο από την εποχή του Σοφοκλή, στο θέατρο του Διονύσου και μπορούσες να το δεις και να το αισθανθείς από την Ακρόπολη.
Ένα από τα σημαντικότερα έργα του είναι η «Θεολογική Στοιχείωση». Σε αυτό πραγματεύεται την μεταφυσική διάρθρωση του Όντος. Συγκεκριμένα, λέει ότι: «Κάθε τι που μετέχει στο ΕΝ, είναι συν ένα, και όχι μείον ένα, ή κάθε τι που γίνεται ένα, γίνεται ένα από την συμμετοχή του στο ΕΝ, ή κάθε τι που είναι ενωμένο, είναι διαφορετικό από το ΕΝ ή κάθε πλήθος πραγμάτων και ιδεών, έπεται του Ενός».
Η καινοτομία του Πρόκλου βρίσκεται στην εισαγωγή της μεταφυσικής των Εννεάδων. Όπως ο Νους αποτελείται από Νόες και η Ψυχή από ψυχές, έτσι και το ΕΝ αποτελείται από Εννεάδες. Αυτές είναι κατώτερες του Ενός, αλλά ανώτερες του Νου. Εδώ παρατηρούμε ότι ο Πρόκλος δέχεται εξελικτικά την Προσωκρατική φιλοσοφική σκέψη των Ιώνων φιλοσόφων, ειδικότερα δε τις θέσεις του Αναξαγόρα περί του παγκοσμίου Νου, στον οποίον τα πάντα υπάγονται με ελευθερία.
Ο Πρόκλος, στο θεωρητικό υπόβαθρο είχε εντάξει και μία ιδιότυπη θρησκευτική πρακτική. Είχε επιδείξει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις θεουργικές ιεροτελεστίες, τα μυστήρια, την αστρολογία και την ανάκληση θεών. Στο έργο του «Θεολογούμενα Πλάτωνος», ορίζει τη θεουργία ως δύναμη υψηλότερη από κάθε ανθρώπινη σοφία, η οποία περιλαμβάνει όλα τα αγαθά της μαντικής, τις καθαρτήριες δυνάμεις της μύησης και γενικά τις λειτουργίες κάθε κατοχής.
Σύμφωνα με τον Πρόκλο, η θεουργία βοηθά τους πιστούς να ξεφύγουν από την ειμαρμένη, να ανέλθουν μέχρι το νοητό πυρ και να εξασφαλίσουν την αθανασία της ψυχής. Κατά τις θεουργικές τελετές έκαναν χρήση κάποιων συμβολικών μαγικών αγαλματιδίων. Αυτά είχαν την προέλευση και τις ρίζες τους στις πρωτόγονες τελετουργικές λατρείες, πίστευαν δε ότι υπάρχει μία αλληλεπίδραση και μία φυσική συμπάθεια, η οποία όταν προσεγγιστεί κατάλληλα και με τον προσήκοντα σεβασμό, έχει την δυνατότητα να ενώνει μυστικά το πρωτότυπο με το απεικονιζόμενο, δηλαδή το θείο με την υλική αναπαράστασή του. Αυτή την αντίληψη και την πρακτική υιοθέτησε αλλά και εμπορευματοποίησε ο Χριστιανισμός, με τις συλλήβδην χειροποίητες και βιομηχανοποιημένες θαυματουργές εικόνες του και άλλα διαβασμένα αντικείμενα τα οποία εμπορεύονται.
Υπήρξε πολυγραφότατος, κάθε ημέρα έγραφε οπωσδήποτε επτακόσιους στίχους. Το έργο του αποτελείται από μελέτες της Πλατωνικής μεταφυσικής και φιλοσοφικές έρευνες. Έγραψε πολλά σχόλια για τα Πλατωνικά κείμενα, τα οποία αφορούν τα μαθηματικά και την αστρονομία, καθώς επίσης και μία συνοπτική μελέτη της Ελληνικής λογοτεχνίας.
Ακόμη, έγραψε ύμνους για τις αρχαίες θεότητες. Αναγνώριζε ότι διά μέσου των θρησκευτικών ύμνων, ο φιλόσοφος εγείρει τη θεϊκή φύση και, ανοίγει τον δρόμο προς την τελείωση και εν συνεχεία προς την θέωση. Η επίδρασή του έχει μεγάλη διάχυση, έχει επηρεάσει την Αραβική φιλοσοφική σκέψη, την Εβραϊκή Καμπάλα, τον Αγγλοσαξονικό ρομαντισμό, τον Χέγκελ που τον εκτιμούσε ιδιαίτερα και τον θεωρούσε ανώτερο του Πλωτίνου, τον Σπινόζα, την Θεοσοφία, τις Τεκτονικές Στοές, τους Ροδόσταυρους, τους Ιππότες καθώς και διάφορες μυστικές εταιρείες και τάγματα. Στο επιστημονικό πεδίο, προηγείται του Γαλιλαίου στην διατύπωση της ύπαρξης πλανητικών δορυφόρων.
Επέδρασε σημαντικά στον Χριστιανισμό, ιδιαίτερα δε στον Ορθόδοξο ψευδο-Διονύσιο Αρεοπαγίτη και στο το έργο του «Το κέντρο του Ανατολικού μυστικισμού». Πίστευαν αρχικά, ότι ο Διονύσιος ήταν Αθηναίος προσήλυτος στον Χριστιανισμό από τον Παύλο όταν είχε επισκευθεί την Αθήνα, αποδείχθηκε όμως ότι τα έργα του δεν είναι δυνατόν να έχουν γραφεί πριν από τον πέμπτο αιώνα και όχι τον πρώτο όπως εσφαλμένα δέχονται οι χριστιανικές εκκλησίες.
Ο Dodds στην μελέτη και την μετάφραση του έργου του Πρόκλου «Θεολογική Στοιχείωση», κάνει μία πολύ σοβαρή καταγγελία απάτης και αλλοιώσεως αυτού του έργου: «Μία γενιά μετά τον θάνατο του Πρόκλου, κάποιος φανατικός και εκκεντρικός χριστιανός, συνέλαβε την ιδέα να αλλοιώσει την φιλοσοφία του και να την παρουσιάσει σαν χριστιανική, με τις σχετικές επεμβάσεις και στρεβλώσεις». Πολλοί έχουν ασχοληθεί με αυτό το θέμα, διότι αποδίδουν τα έργα του Πρόκλου σε είκοσι διαφορετικούς χριστιανούς συγγραφείς…
Οι σοβαροί μελετητές γνωρίζουν ότι, η επίδραση του Πρόκλου είναι καταλυτική, παρά τις κακοποιήσεις και τις αλλεπάλληλες επεμβάσεις που έχουν κάνει στο έργο του. Η συγγραφική ιδιοποίηση των έργων του Πρόκλου από τον Διονύσιο, επιβεβαιώνει τον κανόνα της στρεβλώσεως και της κακοποιήσεως των Αρχαίων Ελληνικών κειμένων αυτών που τους ενδιέφεραν και, της καταστροφής των υπολοίπων.
Στο έργο του «Εις τον Πλάτωνος Παρμενίδη, βιβλίο Α’, 681. 21 - 25», ο θείος Πρόκλος τονίζει με έμφαση: «Ο γνήσιος εραστής της γνώσης - ο φιλόσοφος - δε υποχωρεί μπροστά στον κόπο, αλλά όσο πιο δύσκολη είναι η γνώση, τόσο πιο πρόθυμα την κυνηγά χωρίς να δειλιάζει μπροστά στους πνευματικούς άθλους. - Ο μέν τῆς θεωρίας γνήσιος ἐραστὴς οὐκ ἀναδύεται τὸν πόνον, ἀλλ᾽ ὅσῳ χαλεπωτέρα ἡ ἀντίληψις, τοσούτῳ προθυμότερον πρόσεισιν οὐκ ἀποδειλιῶν πρὸς τοὺς ἄθλους».
Ο Πρόκλος, μυήθηκε στα ανώτερα Μυστήρια και στην Θεουργία από την Ασκληπιγένεια, κόρη του Πλουτάρχου του νεώτερου του Αθηναίου, η οποία ήταν επικεφαλής της Νέας Ακαδήμειας των Αθηνών, σημειώνω ότι δεν είναι η ίδια που είχε σώσει - θεραπεύσει από σοβαρή ασθένεια σε μικρή ηλικία. Ο χαρισματικός Πλούταρχος είχε μυήσει σε βάθος την κόρη του στην φιλοσοφία, στα μυστήρια και στα μυστικά της θεουργίας. Η Ασκληπιγένεια αποκάλυψε στον Πρόκλο τις παλαιές μυστηριακές τελετές - τα ιερά όργια, τα οποία ήσαν μέρος των Ελευσινίων Μυστηρίων, καθώς και την Χαλδαϊκή λευκή μαγεία. Μόνο αυτή είχε αυτές τις γνώσεις και, τελούσε τα Μυστήρια και την Θεουργία μετά τον θάνατο του πατέρα της. Κατά την μαθητεία κοντά της, ο Πρόκλος απέκτησε την ικανότητα να βλέπει θεία οράματα, να προκαλεί όμβρους - βροχές και να θεραπεύει ανίατες ασθένειες. Η Ασκληπιγένεια συνέχισε να διδάσκει ακόμη και όταν ο φιλόσοφος Μαρίνος διαδέχθηκε τον Πρόκλο στην Σχολαρχεία. Παράλληλα συνεργαζόταν και με αρκετές άλλες γυναίκες για την ομαλή συνέχιση της λειτουργίας της Σχολής, στις δε χαρισματικές μεταβίβαζε τις γνώσεις της.
Διδάσκαλος του Πρόκλου υπήρξε και ο Συριανός, που διαδέχθηκε τον Πλούταρχο στην Ακαδήμεια, με τον οποίον συνδέθηκε με μεγάλη φιλία και τον αποκαλούσε πατέρα του. Σώζεται επιτύμβιο επίγραμμα του Πρόκλου, όπου μαρτυρείται η ευγνωμοσύνη του για την διδασκαλία και τις γνώσεις που δέχθηκε από τον Συριανό. Ολοκληρώνω με τα αναγραφόμενα στο επίγραμμα που ακολουθεί, που το έγραψε ο ίδιος ο Πρόκλος:
«Πρόκλος εγώ υπήρξα Λύκιος στην καταγωγή, αυτόν που ο Συριανός έθρεψε εδώ με τη διδασκαλία του ως διάδοχό του. Αυτός ο κοινός τάφος δέχθηκε τα σώματα και των δύο, και είθε η Λάχεση να οδηγήσει και τις ψυχές τους σε κοινό τόπο».
Πήγαινε: στην Αρχή της Σελίδας
ΑΛΗΘΕΙΑ, ΑΝ ΔΕΝ ΕΡΧΟΣΟΥΝ ΘΑ ΕΚΛΕΙΝΑ
“Αλήθεια, αν δεν ερχόσουν θα έκλεινα».
Με τα λόγια αυτά απευθύνθηκε ο φύλακας της Ακρόπολης των Αθηνών στον Πρόκλο, όταν εκείνος ανέβηκε στην Ακρόπολη για να προσκυνήσει, την στιγμή που εκείνος επρόκειτο να κλειδώσει τις πόρτες λίγο πριν φύγει.
Και τα λόγια αυτά αποδείχθηκαν προφητικά μιας και ο Πρόκλος, ο οποίος έγινε και ο Διευθυντής της Πλατωνικής Ακαδημίας, αποτελεί μια μεγάλη μορφή της Ελληνικής Φιλοσοφίας, ο οποίος σε εποχές δύσκολες κατόρθωσε να καταγράψει και να διασώσει ένα σημαντικότατο έργο και να εκπληρώσει την αποστολή που, κατά τον βιογράφο του Μαρίνο, του είχε αναθέσει η ίδια η θεά Αθηνά.
Είτε αυτό είναι αλήθεια, είτε αυτό αποτελεί υπερβολή του βιογράφου του Μαρίνου, εκ του αποτελέσματος αποδεικνύεται ότι σίγουρα δεν απέχει και πολύ από την πραγματικότητα, μιας και ο Πρόκλος μας παρέδωσε ένα σημαντικότατο έργο, το οποίο αποτελεί θησαυρό για τους μελετητές της Ελληνικής Φιλοσοφίας, και το οποίο μας δίνει την απόδειξη ότι η Ελληνική Φιλοσοφία αποτελεί επιστήμη και μάλιστα σε εκπληκτική ταύτιση με τις ανακαλύψεις και προσεγγίσεις της σύγχρονης Φυσικής μιας και εκεί αναγνωρίζουμε και ταυτοποιούμε, έκπληκτοι μάλιστα, έννοιες όπως τη θεωρία της σχετικότητας, την έννοια του χωροχρονικού συνεχούς, την φύση της σκοτεινής ύλης και της σκοτεινής ενέργειας , ότι το σύμπαν είναι ένα ολογραφικό φράκταλ, την λογική για την ύπαρξη των πολλαπλών συμπάντων και άλλα.
Ο Πρόκλος τελικά, κατέγραψε και διέσωσε πολλά από αυτά που εδιδάσκοντο μέσα στην Ακαδημία και που δεν είχαν μέχρι τότε καταγραφεί και που ο Αριστοτέλης τα είχε ονομάσει «Αγραφα Δόγματα».
Τιμώντες λοιπόν την επέτειο της γέννησης του Πρόκλου που είναι την 8η Φεβρουαρίου, όπως προκύπτει από το ωροσκόπιο της γέννησης του που μας παραδίδει ο Μαρίνος, ας καταγράψουμε πολύ συνοπτικά κάποια γεγονότα από την ζωή του Πρόκλου.
Οι όποιες παραπομπές στο έργο του βιογράφου του Μαρίνου, προέρχονται από τις εκδόσεις Κάκτος, για τις οποίες οφείλουμε να αποδώσουμε χάριτες και ευγνωμοσύνη μιας και μας παρέδωσαν το σύνολο του έργου του Πρόκλου ( πάνω από 40 τόμους ) αφ’ενός μεν ως συμβολή στην προσπάθεια των Ελλήνων μελετητών να προσεγγίσουν σε βάθος την Ελληνική Φιλοσοφία, αφ’ετέρου δε ως ασπίδα απέναντι στους διάφορους περιφερόμενους επιτηδείους που αυτοπαρουσιαζόμενοι ως δάσκαλοι και προσπαθώντας να ικανοποιήσουν προσωπικά συμπλέγματα και φιλοδοξίες, παρουσιάζουν μια διαστρεβλωμένη και παραποιημένη προσωπική εκδοχή της Ελληνικής Φιλοσοφίας και ιδιαιτέρως της Ορφικοπυθαγορείου και Πλατωνικής γραμμής.
Ο Πρόκλος γεννήθηκε στην πόλη του Βυζαντίου την 8η Φεβρουαρίου του 412 Κ.Ε. Καταγόταν από μια πλούσια οικογένεια της Λυκίας. Όταν έγινε έφηβος, πήγε για σπουδές στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, όπου κατ’αρχήν ασχολήθηκε με την ρητορική και στην συνέχεια με την φιλοσοφία με δασκάλους τον Ολυμπιόδωρο και τον μαθηματικό Ηρωνα.
Σε ηλικία 20 περίπου ετών μεταβαίνει στην Αθήνα, όπου εγκαθίσταται μόνιμα. Φοιτά στην Πλατωνική Ακαδημία με διευθυντή τον Πλούταρχο τον Αθηναίο και ακολούθως με τον Συριανό , τον οποίο και διαδέχεται στην διεύθυνση της Πλατωνικής Ακαδημίας, αποκτώντας για τον λόγο αυτό, το προσωνύμιο Διάδοχος.
Κατά τον Μαρίνο, ο Πρόκλος είχε εξαιρετικά καλή κατάσταση των αισθήσεων και μάλιστα «της όρασης και της ακοής που έχουν δωριθεί από τους θεούς στους ανθρώπους για την φιλοσοφία και την καλή ζωή» ( υπονοώντας έτσι την δυνατότητα διόρασης και διακοής), σωματική δύναμη. είχε καλή μνήμη, ήταν φιλομαθής, γενναιόδωρος ευχάριστος, φίλαλήθης, δίκαιος, ανδρείος και σώφρων.
Η σχέση του με την θεά Αθηνά αρχίζει από την παιδική του ηλικία μιας και γεννήθηκε στην πόλη του Βυζαντίου του οποίου πολιούχος ήταν η Αθηνά.
« Τον υποδέχεται και σχεδόν τον γεννά η πολιούχος θεά του Βυζαντίου, η οποία υπήρξε τότε η αιτία της ύπαρξης του, καθώς γεννήθηκε στην πόλη της, και αργότερα φρόντισε για την καλή του κατάσταση, όταν πλέον έφτασε στην παιδική και την εφηβική ηλικία. Γιατί αυτή εμφανιζόμενη στο όνειρο του, τον καλούσε στην φιλοσοφία. Για αυτό πιστεύω σε αυτόν υπήρξε και μεγάλη οικειότητα με την θεά, ώστε και με εξαίρετο τρόπο να πραγματοποιεί τα μυστήρια της και με μεγαλύτερο ενθουσιασμό να ακολουθεί τις επιταγές της » μας λέει ο Μαρίνος.
Μεταβαίνοντας στην Αλεξάνδρεια και θέλοντας να ακολουθήσει το επάγγελμα του πατέρα του σαν δικηγόρος, σπούδασε δίπλα στον σοφιστή Λεωνά και στον γραμματικό Ωρίωνα.
Μετά από ένα πολύ σύντομο ταξίδι στο Βυζάντιο, όπου και είδε σε όνειρο την θεά Αθηνά να τον προτρέπει να σπουδάσει φιλοσοφία στην Αθήνα, επιστρέφοντας στην Αλεξάνδρεια σπούδασε κοντά στον φιλόσοφο Ολυμπιόδωρο και στον μαθηματικό Ηρωνα.
Όταν πια αισθάνθηκε ότι ήλθε η ώρα, ταξίδεψε στην Αθήνα, υπακούοντας στο όραμα και την προτροπή της θεάς Αθηνάς που είχε όταν ταξίδεψε στο Βυζάντιο.
« Για να διατηρηθεί πλέον ανόθευτη και γνήσια η διαδοχή στον Πλάτωνα, τον οδηγούν οι θεοί στην προστάτιδα της φιλοσοφίας, όπως ξεκάθαρα φανέρωσαν όσα προηγήθηκαν από το ταξίδι του, και τα θεικά σημάδια που πραγματικά συνέβησαν, προφητεύοντας σε αυτόν ξεκάθαρα την κληρονομιά από τον πατέρα του και την απόφαση για την διαδοχή που θα ερχόταν από ψηλά » μας τονίζει ο Μαρίνος, σημειώνοντας έτσι την σπουδαιότητα της αποστολής που είχε ανατεθεί στον Πρόκλο και που εκ του αποτελέσματος αποδεικνύεται.
Η πρώτη επαφή του ήταν με τον Συριανό, ο οποίος και τον σύστησε στον Πλούταρχο τον γιό του Νεστορίου.
Εκείνος, διακρίνοντας την αγάπη και την έφεση του Πρόκλου για την φιλοσοφία , παρόλη την μεγάλη του ηλικία, αφιέρωσε πολύ χρόνο στην εκπαίδευση του, μετά δε από δύο χρόνια που πέθανε, την διδασκαλία του την ανέλαβε ο καινούργιος πλέον διευθυντής της Πλατωνικής Ακαδημίας, ο Συριανός. Η εξέλιξη του Πρόκλου ήταν ραγδαία.
« Και αυτός εφαρμόζοντας άγρυπνη εξάσκηση και φροντίδα νύχτα-μέρα και καταγράφοντας συνοπτικά και με κριτικό πνεύμα όσα συζητούσαν, τόσο πολύ προόδευε σε μικρό χρονικό διάστημα ώστε όταν ήταν είκοσι οκτώ χρονών, έγραψε και πολλά άλλα και τα γλαφυρά και γεμάτα με επιστημονική γνώση υπομνήματα στον Τίμαιο ».
Το έργο του Πρόκλου ήταν πολύ δύσκολο, διότι εκτός από τα εξεζητημένα θέματα της Φιλοσοφίας που διαπραγματευόταν, είχε να αντιμετωπίσει και την πνευματική παρακμή και τον σκοταδισμό που επικρατούσε εκείνη την εποχή στην Αθήνα.
Ετσι θα βρούμε διάσπαρτα στα κείμενα του, δείγματα της αγωνίας και της αντίστασης που ακόμα αντέτασσαν οι πνευματικοί Ελληνες στην υποδούλωση της ελευθερίας της σκέψης.
Ο ίδιος ο Πρόκλος αναφέρει ότι : « Ωστόσο, θα έλεγε κανείς, ότι και με άλλο τρόπο μπορεί να εκλείψει το ανθρώπινο γένος. Γιατί σήμερα δεν υπάρχουν κάτοικοι τούτων εδώ των τόπων της Αττικής, μολονότι δεν συνέβη ούτε κατακλυσμός ούτε εκπύρωση αλλά μια τρομερή ασέβεια η οποία αφανίζει ολοκληρωτικά τα ανθρώπινα ».
Λέει δε σε ένα άλλο του έργο : « Οι άνθρωποι της εποχής μας κατεξοχήν συνηθίζουν να επικρίνουν τους παλαιούς μύθους ότι ευθύνονται για την μεγάλη αφ’ενός θρασύτητα στις περί θεών δοξασίες και αφ’ετέρου, για τις πολλές αταίριαστες και ταπεινές φανταστικές εικόνες, και δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να οδηγούν τους πολλούς ανθρώπους στην τωρινή φοβερή και ανώμαλη καταπάτηση των ιερών θεσμών »
Σχετικά δε ο Μαρίνος αναφέρει : « Και το είδος της πολιτικής του ανδρείας το απέδειξε πραγματικά ηράκλειο. Γιατί αν και βρέθηκε μέσα σε μια παραζάλη και τρικυμία περιστάσεων και σε τυφωνικούς ανέμους που φυσούσαν ενάντια στην έννομη ζωή, αυτός ο άνδρας σταθερά και ακλόνητα, αν και ριψοκίνδυνα, διέσωσε την ζωή του και, όταν κάποτε αποκαλύφθηκε σε ένα κλοιό αρπακτικών, έφυγε όπως μπορούσε από την Αθήνα, υπακούοντας στην περιφορά του σύμπαντος, και πραγματοποίησε το ταξίδι στην Ασία, και αυτό με πάρα πολύ μεγάλη ωφέλεια…..Αφού έζησε ένα μόνο χρόνο στην Λυκία, επέστρεψε και πάλι στην Αθήνα με την πρόνοια της θεάς της σοφίας »
Βοηθούσε όσο μπορούσε όσους ασχολούντο με την φιλοσοφία, απαιτώντας την στήριξη τους από τους τότε άρχοντες , ήταν δε συμπονετικός και φιλάνθρωπος προς όλους όσους υπέφεραν και είχαν ανάγκη.
Σε αντίθεση με το μισαλόδοξο πνεύμα που επικρατούσε εκείνη την εποχή, ο Πρόκλος ετόνιζε ότι : « Στον Φιλόσοφο αρμόζει να μην είναι λάτρης μόνο μιας συγκεκριμένης πόλεως ούτε μόνο των πατροπαραδότων σε μερικούς εθίμων, αλλά ιεροφάντης όλου του κόσμου »
Πέραν όμως της επιστημονικής και φιλοσοφικής του γνώσης, την οποία έχει καταγράψει στα βιβλία του, ο Πρόκλος είχε και βιώματα τα οποία επιβεβαίωναν την γνώση του :
« Γιατί καθώς ήταν ήδη εξαγνισμένος και υπερτερούσε από τον κόσμο του γίγνεσθαι και περιφρονώντας όσα έχουν τις κατώτατες βαθμίδες μέσα σε αυτόν, εμυείτο μέσα στα πρώτα και έβλεπε με τα μάτια του τα εκεί αληθινά μακάρια θεάματα, χωρίς πλέον να συμπεραίνει με σταδιακούς και αποδεικτικούς συλλογισμούς την γνώση τους, αλλά σαν με την όραση βλέποντας με τις απλές συλλήψεις της νοερής ενέργειας τα υποδείγματα που βρίσκονται μέσα στον θεικό νού και λαμβάνοντας την αρετή, την οποία δεν θα την αποκαλούσε κανείς πλέον κυριολεκτικά φρόνηση, αλλά περισσότερο σοφία θα την ονομάσει ή και με κάποια άλλη πιο σεβαστή προσωνυμία »
Η θεολογική και φιλοσοφική του κατάρτιση ήταν τέλεια και κάλυπτε πολλές παραδόσεις τις οποίες και μελετούσε σε μια προσπάθεια συγκρητισμού, τα δε έργα του είναι πηγές όχι μόνο της Ορφικοπυθαγορείου και Πλατωνικής Φιλοσοφίας αλλά και των υπολοίπων Ελληνικών φιλοσοφικών σχολών.
« Ενεργώντας λοιπόν με βάση αυτήν ο Φιλόσοφος, εύκολα αναγνώρισε ολόκληρη την ελληνική και βαρβαρική θεολογία, που επισκιαζόταν από τις μυθικές εικονοπλασίες και την έφερε στο φως για όσους θέλουν και μπορούν να την παρακολουθήσουν, εξηγώντας τα πάντα με πολύ θεόπνευστο τρόπο και συνταιριάζοντας τα και μελετώντας όλα τα συγγράμματα των παλαιοτέρων με κριτικό βλέμμα υιοθετούσε μόνο ό,τι γόνιμο υπήρχε σε αυτά, ενώ αν έβρισκε κάτι άγονο, το απέρριπτε εντελώς ως ψεγάδι, και όσα ήταν εντελώς αντίθετα με όσα σωστά είχαν διατυπωθεί , τα διέψευδε σε κάθε σημείο τους μετά από πολύ λεπτομερή εξέταση, επεξεργαζόμενος το καθένα στις διδασκαλίες του με δεινότητα και σαφήνεια και ανατρέποντας τα όλα στα συγγράμματα του »
Ο Μαρίνος, παρόλο που θα μπορούσε να περιγράψει με πιο γνωστά και σταθερά στοιχεία που ακριβώς εβρίσκετο το σπίτι του Πρόκλου, προτίμησε να το προσδιορίσει αναφέροντας ιερά.
Ετσι, αναφερόμενος σε μια τελετή που είχε κάνει κρυφά ο Πρόκλος στο Ασκληπιείο για την ίαση της Ασκληπιαγένειας και υπονοώντας πόσο σκοτεινή ήταν η εποχή εκείνη για τους Ελληνες, θρησκευτές αναφέρει :
« Και τέτοιο έργο έκανε με τον ίδιο τρόπο με αυτή την περίπτωση διαφεύγοντας την προσοχή των πολλών και χωρίς να δίνει καμία αφορμή σε όσους ήθελαν να τον υπονομεύσουν, καθώς σε αυτό βοηθούσε και το σπίτι , στο οποίο αυτός κατοικούσε. Γιατί εκτός από τα άλλα τυχερά, η κατοικία του υπήρξε απολύτως κατάλληλη, την οποία και ο πατέρας του ο Συριανός και ο παππούς του, όπως ο ίδιος τον αποκαλούσε, Πλούταρχος κατοίκησαν, και η οποία ήταν γειτονική με το ξακουστό από τον Σοφοκλή Ασκληπιείο, αλλά και με το θέατρο του Διονύσου, ενώ φαινόταν ότι ήταν και με άλλους τρόπους αντιληπτή από την ακρόπολη της Αθηνάς »
Την μεγάλη του σχέση με την θεά Αθηνά, πέραν των ήδη αναφερθέντων, την περιγράφει πολύ συγκινητικά ο Μαρίνος, αναφερόμενος στην αρπαγή του αγάλματος της Αθηνάς από τον Παρθενώνα :
« Πόσο αυτός ήταν αγαπητός και στην ίδια την θεά της σοφίας, το παρουσίασε αρκετά και η επιλογή της φιλοσοφικής ζωής, η οποία έγινε έτσι, όπως ο λόγος πιο πάνω υπέδειξε. Αλλά και η ίδια η θεά με σαφήνεια το υπέδειξε, όταν το άγαλμα της που από το παρελθόν είχε τοποθετηθεί στον Παρθενώνα, μεταφερόταν από αυτούς που κινούν τα ακίνητα. Γιατί είδε ο φιλόσοφος στο όνειρο του ότι βρισκόταν δίπλα του μια όμορφη γυναίκα και ότι του ανήγγειλε ότι πρέπει πολύ γρήγορα να προετοιμάσει το σπίτι του. Γιατί η κυρίαρχη Αθηναίδα, του είπε, θέλει να μείνει κοντά σου »
Ο Πρόκλος δεν παρέλειπε να τιμά και όσους έπρεπε να τιμηθούν κατά τα πάτρια :
« Γιατί δεν είχε παραλείψει καμιά κατάλληλη στιγμή της συνηθισμένης λατρείας για αυτούς , σε κάποιες συγκεκριμένες ημέρες κάθε χρόνου, και περιερχόμενος τους τάφους των αττικών ηρώων και τα μνήματα των φιλοσόφων και των άλλων που υπήρξαν φίλοι και γνωστοί του, έκανε τα καθιερωμένα όχι μέσω κάποιου άλλου, αλλά ενεργώντας ο ίδιος. Και μετά από την λατρεία καθενός, έφευγε για την Ακαδημία και εξευμένιζε τις ψυχές των προγόνων του και γενικά όλες τις ψυχές της γενιάς του ξεχωριστά σε κάποιον τόπο. Από κοινού πάλι με τις ψυχές όλων των φιλοσόφων σε άλλο μέρος πρόσφερε χοές. Και εκτός από όλους αυτούς, ο ευσεβής οριοθέτησε και έναν τρίτο τόπο και μέσα σε αυτόν πρόσφερε εξιλαστήριες θυσίες σε όλες τις ψυχές των νεκρών »
Πέθανε το 124ο έτος από την βασιλεία του Ιουλιανού ή αλλοιώς την 17η Απριλίου του 485 Κ.Ε.
Ετάφη σε κοινό τάφο με τον δάσκαλο του τον Συριανό, στην περιοχή του Λυκαβηττού, στο δε μνήμα του εγράφη και το παρακάτω επίγραμμα που το συνέθεσε ο ίδιος :
«Εγώ υπήρξα ο Πρόκλος, Λύκιος στην γενιά, το οποίο ο Συριανός
εδώ με ανέθρεψε διάδοχο της διδασκαλίας του.
Αυτός εδώ ο κοινός τάφος δέχτηκε τα σώματα και των δύο,
μακάρι και τις ψυχές μας κοινός τόπος να τις λάβει»
Ο μεγάλος μαθηματικός Leibniz, σε μια επιστολή του στον N.Renand στις 11.2.1715 είχε γράψει : « Εάν κάποιος επανελάμβανε συστηματικά τον Πλάτωνα, θα προσέφερε μια μεγάλη υπηρεσία στην ανθρωπότητα ». Υπηρεσία, που αναμφίβολα προσέφερε ο Πρόκλος.
Ο δε Bernard de Moosburg, αναφερόμενος στον Πρόκλο λέει : « Η ανωτερότητα και η υπεροχή του έναντι των άλλων Πλατωνικών αποδεικνύεται από το ότι μπόρεσε να βάλει σε τάξη τα θεωρήματα του Πλάτωνα και να τα εξηγήσει αναλυτικά »
Τα έργα του Πρόκλου που είναι γνωστά και έχουν διασωθεί είναι τα εξής:
Σχόλια στον Πλατωνικό Τίμαιο
Σχόλια στην Πολιτεία του Πλάτωνα
Σχόλια στον Αλκιβιάδη του Πλάτωνα
Σχόλια στον Παρμενίδη του Πλάτωνα
Σχόλια στον Κρατύλο του Πλάτωνα
Περί της κατά Πλάτωνα Θεολογίας
Στοιχείωσις Θεολογική
Περί των δέκα προς την πρόνοιαν απορρημάτων
Περί προνοίας και ειμαρμένης
Περί της των κακών υποστάσεως
Σχόλια στο Πρώτο Βιβλίο του Ευκλείδη
Σχόλια στα Εργα και Ημέρες του Ησιόδου
Υποτύπωσις Αστρονομικών Υποθέσεων
Υποτύπωσις Φυσική
Σφαίρα
Περί της Ιερατικής Τέχνης
Παράφρασις εις την Πτολεμαίου Συγγραφή
Εις την Τετράβιβλον Πτολεμαίου εξήγησις
Περί αιδιότητος Κόσμου ( το διασώζει ο Φιλόπονος στο «Κατά Πρόκλου» )
Εις το Πρώτον και το Δεύτερον της Νικομάχου Αριθμητικής εισαγωγής ( αρχικά είχε αποδοθεί στον Φιλόπονο)
Διασώζονται επίσης αποσπάσματα σε σχόλια στα Χαλδαικά Λόγια, στις Εννεάδες του Πλωτίνου και στα Χρυσά Επη του Πυθαγόρα καθώς και επτά Λειτουργικοί Υμνοι που συνέθεσε στον Ηλιο, την Αφροδίτη, τις Μούσες, σε όλους τους θεούς, στην Λύκια Αφροδίτη, στην Εκάτη, στον Ιανό και την Αθηνά.
Συνέγραψε και πλήθος άλλων έργων και μονογραφιών που δεν έχουν διασωθεί, όπως Σχόλια σε άλλους διαλόγους του Πλάτωνα, Συμφωνία Ορφέως, Πυθαγόρου και Πλάτωνος, Περί φωτός, Περί των Τριών Μονάδων, Περί των μυθικών Συμβόλων, Περί αγωγής, και άλλα.
Ο Πρόκλος θεωρείτο σοφός άνθρωπος στην εποχή του καθώς και από τους μεταγενέστερους του και ήταν ευρύτατα γνωστός ακόμη και σε μη Ελληνόφωνους, γι’αυτό και κάποια έργα του ( ολόκληρα ή τμήματα τους ) έχουν διασωθεί και σε Λατινική ή Αραβική μετάφραση.
Η αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος για τον Πρόκλο στον Ελληνικό χώρο γίνεται με τον Μιχαήλ Ψελλό και κορυφώνεται με τον Πλήθωνα Γεμιστό. Πολλοί δε οικειοποιήθηκαν και παραποίησαν μέρη του έργου του για να παρουσιάσουν δική τους φιλοσοφική θεώρηση, όπως για παράδειγμα ο ψευδο-Διονύσιος ο Αεροπαγίτης.
Σήμερα υπάρχει στην ξένη βιβλιογραφία απειρία βιβλίων, μελετών και άρθρων Πανεπιστημιακών και μη μελετητών του Πρόκλου.
Στην Ελληνική πραγματικότητα, πέραν της μεγάλης προσφοράς των εκδόσεων Κάκτος, αρχίζουν και εμφανίζονται δειλά-δειλά, μελέτες και αναλύσεις των έργων του Πρόκλου, τα οποία ευκτέον είναι να πολλαπλασιασθούν.
ΣΣ: «...ο δε εξαναστάς και προσκυνήσας επί την πόλιν επορεύετο...»... Έχει την έννοια «προσκλίνω ενώπιον θεών, προσπίπτω, προσφέρω λατρείαν και προσκύνησιν. Λατρεύω, σέβω τιμώ. Ωσαύτως επί ιερών τόπων, προσφέρω σεβασμόν προς...».
Πήγαινε: στην Αρχή της Σελίδας
Το μαθηματικο του εργο
Το κύριο μαθηματικό έργο του Πρόκλου είναι τα "Σχόλια στο 1ο Βιβλίο των Στοιχείων του Ευκλείδη". Εκεί, πέραν των εκτεταμένων σχολίων (700 σελίδες περίπου), παραθέτει στην εισαγωγή ένα ιστορικό σημείωμα των αρχαίων Ελληνικών μαθηματικών. Ξεκινώντας από την εποχή του Θαλή φτάνει μέχρι την εποχή του Ευκλείδη, διατρέχοντας μια χρονική περίοδο περίπου τριακοσίων ετών, και αναφέρει 24 γεωμέτρες καθώς και τη συμβολή κάθε ενός στη γεωμετρία. Αυτό είναι το πληρέστερο ιστορικό σημείωμα που σώζεται και τα στοιχεία του έχουν αντληθεί από την "Ιστορία της Γεωμετρίας" του Ευδήμου.
"Ο Θαλής πρώτος πήγε στην Αίγυπτο και έφερε αυτή τη θεωρία [γεωμετρία] στην Ελλάδα και αυτός βρήκε πολλά. Πολλές από τις αρχές της εισηγήθηκαν από αυτόν, άλλες μεν τις επέβαλλε [δικαιολόγησε] αυστηρά, άλλες δε αισθητικά.
Μετά από αυτόν ο Μάμερκος (ή Μαμέρτιος), αδελφός του ποιητή Στησιχόρου, ο οποίος μνημονεύεται για τη σπουδή της γεωμετρίας, και αναφέρεται ο Ιππίας ο Ηλείος που δοξάστηκε από τη γεωμετρία. Μετά από αυτούς ο Πυθαγόρας ο οποίος με τη φιλοσοφία του ανύψωσε τη γεωμετρία σε ελεύθερη επιστήμη, γιατί θεώρησε τις αρχές της από πάνω προς κάτω και όχι με βάση τα υλικά αντικείμενα και τα θεωρήματα διερεύνησε όπως έπρεπε, και την πραγματεία των ασύμμετρων μεγεθών και τη σύσταση των κοσμικών σχημάτων (Πλατωνικά στερεά) βρήκε.
Μετά από αυτόν ο Αναξαγόρας ο Κλαζομένιος ασχολήθηκε πολύ με τη γεωμετρία και ο Οινοπίδης ο Χίος, λίγο νεώτερος από τον Αναξαγόρα, τους οποίος και ο Πλάτων μνημόνευσε στους «Αντεραστές» για τη δόξα που έλαβαν από τα μαθηματικά. Μετά από αυτούς, ο Ιπποκράτης ο Χίος, που τετραγώνισε τον μηνίσκο, και ο Θεόδωρος ο Κυρηναίος που έγιναν επιφανείς στη γεωμετρία. Από όλους τους παραπάνω, πρώτος ο Ιπποκράτης συνέγραψε και Στοιχεία [γεωμετρίας].
Ο Πλάτων μετά, μέγιστη συμβολή είχε και σε άλλα αντικείμενα και στη γεωμετρία που τη χρησιμοποίησε για να μελετήσει πολλά άλλα θέματα, και στους διαλόγους που έγραψε έβαλε πολλά μαθηματικά θέματα και συνέβαλε τα μέγιστα στην ανάπτυξη της φιλοσοφίας τους. Εκείνη την περίοδο ο Λεωδάμας ο Θάσιος, ο Αρχύτας ο Ταραντίνος και ο Θεαίτητος ο Αθηναίος ανακάλυψαν πολλά θεωρήματα και κατέστησαν τη γεωμετρία επιστημονικότερη.
Λίγο νεώτερος του Λεωδάμαντα ήταν ο Νεοκλείδης και ο μαθητής του Λέων, οι οποίοι έδωσαν στην γεωμετρία πολλά και ο Λέοντας συνέθεσε Στοιχεία μεγάλα στο πλήθος και με μεγάλη επιμέλεια και διορισμούς [συνθήκες] βρήκε για το πότε ένα πρόβλημα είναι δυνατό να επιλυθεί και πότε είναι αδύνατο. Ο Εύδοξος ο Κνίδιος λίγο νεώτερος από τον Λέοντα, έγινε και συνεργάτης του Πλάτωνα, αύξησε πολύ το πλήθος των θεωρημάτων και στις τρεις υπάρχουσες αναλογίες προσέθεσε άλλες τρεις και αυτά [θεωρήματα] που πήρε από τον Πλάτωνα για την τομή των ευθειών αύξησε στο πλήθος και χρησιμοποίησε και την αναλυτική μέθοδο.
Ο Αμύκλας ο Ηρακλειώτης ένας από τους συνεργάτες του Πλάτωνα, και ο Μέναιχμος μαθητής του Εύδοξου και συνεργάτης του Πλάτωνα και ο αδελφός του Δεινόστρατος ακόμη τελειότερη έκαναν την γεωμετρία. Ο Θεύδης ο Μάγνης διακρίθηκε και στα μαθηματικά και στην άλλη φιλοσοφία, γιατί και τα Στοιχεία τα συνέταξε εξαιρετικά, και πολλά θεωρήματα τα έκανε καθολικότερα. Εκείνη επίσης την εποχή ο Αθήναιος ο Κυζικηνός διακρίθηκε και στα άλλα μαθήματα και στη γεωμετρία έγινε επιφανής. Διότι όλοι αυτοί έκαναν από κοινού μελέτες μέσα στην Ακαδημία.
Ο Ερμότιμος ο Κολοφώνιος τα θεωρήματα του Εύδοξου και του Θεαίτητου προήγαγε περισσότερο και πολλά άλλα στοιχεία βρήκε και για τους γεωμετρικούς τόπους πολλά έγραψε. Ο Φίλιππος ο Μενδαίος μαθητής όντας του Πλάτωνα, προετράπηκε από αυτόν να ασχοληθεί με τα μαθηματικά, έκανε τις έρευνές του σύμφωνα με τις οδηγίες του Πλάτωνα και κατά την πλατωνική φιλοσοφία. Όσοι λοιπόν έγραψαν την ιστορία μέχρι αυτόν, αναγράφουν την τελειοποίηση αυτής της επιστήμης.
Λίγο νεότερος από αυτούς είναι ο Ευκλείδης που συγκέντρωσε τα Στοιχεία και διέταξε πολλά θεωρήματα που βρέθηκαν από τον Εύδοξο, τελειοποίησε άλλα που βρέθηκαν από τον Θεαίτητο και συμπλήρωσε με αλάνθαστες αποδείξεις εκείνα που δεν είχαν αποδειχθεί αυστηρά πριν από αυτόν. Έζησε αυτός επί βασιλείας του Πτολεμαίου του Α΄ γιατί ο Αρχιμήδης μνημονεύει τον Ευκλείδη και λέγεται ότι ο Πτολεμαίος τον ρώτησε αν υπάρχει βασιλική οδός για τη γεωμετρία εκτός των Στοιχείων και ο Ευκλείδης του απάντησε ότι δεν υπάρχει βασιλική οδός για τη γεωμετρία. Είναι λοιπόν αυτός νεώτερος από τους συνομήλικους του Πλάτωνα μεγαλύτερος δε του Αρχιμήδη και του Ερατοσθένη, γιατί αυτοί οι δύο ήταν συνομήλικοι, όπως μαρτυρεί ο Ερατοσθένης. Το σύστημα που επέλεξε για τα Στοιχεία ήταν Πλατωνικό [σύμφωνο με τις επιταγές του Πλάτωνα] και αφού είχε αποδεχθεί την Πλατωνική φιλοσοφία έθεσε σαν σκοπό της συγγραφής των Στοιχείων την κατασκευή των Πλατωνικών σχημάτων [στερεών].
Υπάρχουν όμως και άλλα συγγράμματα του Ευκλείδη θαυμαστής ακρίβειας και επιστημονικής θεωρίας. Αυτά είναι τα Οπτικά, τα Κατοπτρικά, τα Στοιχεία μουσικής, και το βιβλίο των Διαιρέσεων. Πολλοί τον θαυμάζουν για τη συγγραφή των Στοιχείων, για τη διάταξη και την επιλογή των θεωρημάτων και των προβλημάτων. Γιατί δεν καταχώρισε κάθε τι που ήταν γνωστό, αλλά κάθε απαραίτητο για την οικοδόμηση της γεωμετρίας, επίσης χρησιμοποίησε όλους τους τρόπους των συλλογισμών που είναι αλάνθαστοι και οικείοι στην επιστήμη, ακόμη χρησιμοποίησε όλες τις αποδεικτικές μεθόδους".
Πήγαινε: στην Αρχή της Σελίδας
Πηγες
[1] "Ιστορία - Φιλοσοφία", Ελευθέριος Διαμαντάρας
[2] "Ορφική και Πλατωνική Θεολογία"
[3] "Wikipedia"
Η εφαρμογη μας για το κινητο σου
Κατέβασε και εσύ την εφαρμογή μας για το κινητό σου "Ancient Greece Reloaded"