ΟΡΦΕΑΣ
ΠΗΓΑΙΝΕ ΑΠΕΥΘΕΙΑΣ ΣΤΙΣ ΑΚΟΛΟΥΘΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ:
ΟΡΦΕΑΣ ΚΑΙ ΟΡΦΙΚΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ
Ο ΟΡΦΕΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΜΑΙΝΑΔΕΣ - ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ
ΑΡΓΟΝΑΥΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ
Κατέβασε δωρεάν από την Online-Βιβλιοθήκη μας: ΟΡΦΙΚΟΙ ΥΜΝΟΙ
Κατέβασε δωρεάν από την Online-Βιβλιοθήκη μας: ΟΡΦΕΑΣ - ΑΡΓΟΝΑΥΤΙΚΑ
Κατέβασε δωρεάν από την Online-Βιβλιοθήκη μας: ΤΑ ΟΡΦΙΚΑ -Πασσάς
Σύμφωνα με την Ελληνική μυθολογία, ο Ορφέας ήταν η κύρια εκπροσώπηση της τραγουδιστικής τέχνης και της λύρας, και είχε ιδιαίτερη σημασία στην θρησκευτική ιστορία της Ελλάδας. Η μυθική φιγούρα του Ορφέα ήταν Ελληνικής για την ακρίβεια Μακεδονικής προέλευσης απο την Πιερία. Τα Ορφικά Μυστήρια, τελετουργικά αγνώστου περιεχομένου, πήραν το όνομά τους από τον Ορφέα.
Γεννήθηκε στην Πιέρια σε ενα χωριό ονόματι Πιμπλεία,κοντά στον Όλυμπο και ήταν βασιλιάς των Κικόνων, οπού στις Μαινάδες τους βρήκε τον θάνατο του.Ο μυθιγράφος Κόνων γράφει οτι ηταν και Βασιλιάς των Μακεδόνων επίσης.Ο τάφος του βρίσκονταν και αυτός κοντά στον Όλυμπο στην Ληβείθρα.
Το όνομα Ορφέας δεν συναντάται ούτε στον Όμηρο ούτε στον Ησίοδο, αλλά ήταν γνωστό την εποχή του Ιβυκού (περ. 530 π.Χ.). Ο Πίνδαρος (522-442 π.Χ) αναφέρεται σ’αυτόν ως "ο πατέρας των τραγουδιών". Μία αναπαράσταση από τόν Πολύγνοτο (5ος αιώνας π.χ.) του είχε δώσει εμφάνιση Έλληνα χώρις Θράκικα ρούχα η τον "φρύγικο σκούφο". Αναπαραστάσεις του ¨Ορφέα ξεκινούν το 460 π.χ. ως Έλληνα και μονο αργότερα αποκτά Θράκικα χαρακτηριστικά και αυτά οχι σύνεχως.Ιστορίες για αυτόν κυκλοφορούσαν πιθανόν και πιο νωρίς απο τον 6ό αιωνα π.χ. αλλά έγινε "μόδα" να του δίνονται Θρακικές ρίζες την εποχή των Μηδικών.Το ιστορικό του Όρφεα ηταν απόλυτα Ελληνικό αλλά συνδεόταν με νομαδικές φυλές όπως πολλοι ιεροί άνδρες του είδους του από τους Έλληνες
Από τον 6ο αιώνα π.Χ., ο Ορφέας θεωρήθηκε ένας από τους βασικούς ποιητές και μουσικούς της αρχαιότητας, και ο εφευρέτης ή αυτός που τελειοποίησε τη λύρα. Με τη δύναμη της μουσικής του και του τραγουδιού του, μπορούσε να γοητεύσει τα άγρια ζώα, να διεγείρει τα δέντρα και τους βράχους σε χορό, ακόμα και να σταματήσει τη ροή των ποταμών. Ως ένας από τους πρωτεργάτες του πολιτισμού, θεωρείται πως δίδαξε στην ανθρωπότητα τις τέχνες της φαρμακευτικής, της γραφής και της γεωργίας. Στενά συνδεδεμένος με τη θρησκευτική ζωή, ο Ορφέας ήταν οιωνοσκόπος και μάντης. Εξασκούσε μαγικές τέχνες, ιδιαίτερα την αστρολογία, ίδρυσε ή κατέστησε προσβάσιμα πολλά σημαντικά μυστήρια, όπως αυτά του Απόλλωνα και του Θρακικού θεού Διονύσου. Καθιέρωσε τελετουργικά, δημόσια και ιδιωτικά, και υπαγόρευσε αρχικές και εξαγνιστικές τελετουργίες.
Ετυμολογία
Έχουν προταθεί πολλές ετυμολογίες για το όνομα Ορφέας. Μια πιθανή πρόταση είναι πως προέρχεται από ένα υποθετικό Πρωτο-Ινδο-Ευρωπαϊκό ρήμα *orbhao- , αποστερούμαι από το *orbh-, διαχωρίζω. Συγγενές αυτών θα ήταν η Ελληνική λέξη ορφανός. Ο Ορφέας λοιπόν μπορεί να είναι σημασιολογικά εγγύς του γοάω, δηλαδή θρηνώ, τραγουδώ άγρια, μαγεύω, ενώνοντας τους φαινομενικά ανόμοιους ρόλους του ως απογοητευμένο εραστή, υπερβατικό μουσικό και ιερέα μυστηρίων σε ένα λεξικολογικό σύνολο. Η λέξη ορφικός ορίζεται ως μυστικός, μαγευτικός και εκστασιακός, και πιθανόν, εξαιτίας του μαντείου του Ορφέα, ορφικός μπορεί επίσης να σημαίνει μαντικός. Σύμφωνα με μιαν άλλη ετυμολογική εκδοχή του όνομά του προέρχεται από το όρφνη (=σκοτάδι).
Γενεαλογία
Σύμφωνα με την καλύτερα γνωστή παράδοση, ο Ορφέας ήταν γιος του Οίαγρου, βασιλιά της Θράκης η οποία φαίνεται κατά την προϊστορία περιλάμβανε μια έκταση από την περιοχή του Ολύμπου στην Πιερία μέχρι τα Στενά του Ελλησπόντου καθώς μάλιστα στα ορφικά κείμενα (Αργοναυτικά) αναφέρεται ότι ο Ορφέας γεννήθηκε στο όρος Ελικών στα Λίβηθρα (Πίπλαν Πιερίας), και της Καλλιόπης, της Μούσας της επικής ποίησης. Σε άλλες παραδόσεις, γονείς του είναι η Καλλιόπη και ο Απόλλων. Ο Ορφέας έμαθε μουσική από τον Λίνο, ή από τον Απόλλωνα, που του έδωσε τη λύρα του ως δώρο.
Αργοναυτική εκστρατεία
Παρόλο τη Θρακική καταγωγή του συμμετείχε στην Αργοναυτική εκστρατεία, της οποίας ηγείτο ο Ιάσoνας, ο οποίος είχε πληροφορηθεί από τον Χείρωνα πως μόνο με τη βοήθεια του Ορφέα θα μπορούσαν να περάσουν άθικτοι από τις Σειρήνες. Οι Σειρήνες κατοικούσαν σε τρία μικρά, βραχώδη νησιά και τραγουδούσαν όμορφα τραγούδια που δελέαζαν τους ναυτικούς προς αυτές. Έπειτα έτρωγαν τους ναυτικούς. Όταν ο Ορφέας άκουσε τις φωνές τους, πήρε τη λύρα του και έπαιξε μια ομορφότερη μουσική, πνίγοντας τη δικιά τους.
Ο Θάνατος της Ευρυδίκης
Η πιο διάσημη ιστορία στην οποία πρωταγωνιστεί είναι αυτή της συζύγου του Ευρυδίκης. Η Ευρυδίκη είναι μερικές φορές γνωστή και ως Αγριόπη. Δραπετεύοντας από τον Αρισταίο, δαγκώθηκε από ένα ερπετό και πέθανε. Αλλόφρων, ο Ορφέας έπαιξε τόσο άσχημα τραγούδια και τραγούδησε τόσο θρηνητικά που όλες οι νύμφες και οι θεοί έκλαψαν και τον συμβούλευσαν. Ο Ορφέας κατέβηκε στον κάτω κόσμο και με τη μουσική του απάλυνε την καρδιά του ’δη και της Περσεφόνης (το μόνο άτομο που τα κατάφερε ποτέ), οι οποίοι συμφώνησαν να επιτρέψουν στην Ευρυδίκη να επιστρέψει μαζί του στη γη.
Αλλά η συμφωνία που συνόδευε την απόφαση ήταν πως έπρεπε να περπατά μπροστά από αυτήν και να μην κοιτάξει πίσω μέχρι να φτάσει στον πάνω κόσμο. Μέσα στην αγωνία του αθέτησε την υπόσχεση και η Ευρυδίκη εξαφανίστηκε πάλι από την θέασή του. Η ιστορία με αυτή τη μορφή ανήκει στην εποχή του Βιργιλίου, ο οποίος πρώτος εισάγει το όνομα του Αρισταίου. Και άλλοι αρχαίοι συγγραφείς, ωστόσο, μιλούν για την επίσκεψη του Ορφέα στον κάτω κόσμο. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα οι καταχθόνιοι θεοί του ‘παρουσίασαν μία εμφάνιση’ της Ευρυδίκης. Ο Οβίδιος λέει πως ο θάνατος της Ευρυδίκης δεν προκλήθηκε από την δραπέτευσή της από τον Αρισταίο αλλά από τον χορό της με τις Ναϊάδες τη μέρα του γάμου της.
Η διάσημη ιστορία της Ευρυδίκης μπορεί να είναι μια μεταγενέστερη πρόσθεση στους Ορφικούς μύθους. Συγκεκριμένα, το όνομα Ευρυδίκη (‘αυτή της οποίας η δικαιοσύνη εκτείνεται ευρέως’) θυμίζει μυστηριακούς τίτλους της Περσεφόνης. Ο μύθος μπορεί να προέρχεται καταλάθoς από έναν άλλο θρύλο για τον Ορφέα κατά τον οποίο ταξιδεύει στα Τάρταρα και γοητεύει τη θεά Εκάτη. Η ιστορία του Ορφέα και της Ευρυδίκης έχει ενδιαφέρουσες ομοιότητες με τον ιαπωνικό μύθο των Ιζανάγκι και Ιζανάμι.
Θάνατος του Ορφέα
Σύμφωνα με μία περίληψη της Ύστερης Αρχαιότητας ενός χαμένου έργου του Αισχύλου, ο Ορφέας στο τέλος της ζωής του περιφρόνησε την λατρεία όλων των θεών εκτός από του ήλιου, τον οποίο αποκαλούσε Απόλλωνα. Ένα πρωινό ανέβηκε το όρος Παγγαίον (όπου ο Διόνυσος είχε ένα μαντείο) για να χαιρετήσει τον θεό κατά την ανατολή , αλλά σκοτώθηκε από Θρακικές Μαινάδες επειδή δεν τιμούσε τον πρώην προστάτη του, τον Διόνυσο. Είναι σημαντικό πως ο θάνατός του είναι ανάλογος με το θάνατο του Διονύσου.
Ο Οβίδιος (Μεταμορφώσεις XI) επίσης αφηγείται πως οι Θρακικές Μαινάδες, ακόλουθοι του Διονύσου, περιφρονημένες από τον Ορφέα, αρχικά του έριξαν ραβδιά και πέτρες ενώ έπαιζε, αλλά η μουσική του ήταν τόσο όμορφη που ακόμα και οι πέτρες και τα κλαδιά αρνιόντουσαν να τον χτυπήσουν. Εξαγριωμένες, οι Μαινάδες τον έσκισαν σε κομμάτια κατά τη φρενίτιδα των Βακχικών τους οργίων. Μεσαιωνικές παραδόσεις έχουν μια άλλη προσθήκη: στο σχέδιο του Albrecht Durer η κορδέλλα ψηλά στο δέντρο αναφέρει: Orfeus der erst puseran (Ορφέας, ο πρώτος σοδομίτης).
Το κεφάλι και η λύρα του, ακόμα τραγουδώντας θρηνητικά τραγούδια, επέπλευσαν στον Έβρο ως την Μεσογειακή ακτή. Εκεί, οι άνεμοι και τα κύματα τα μετέφεραν στην Λεσβιακή ακτή, όπου οι κάτοικοι έθαψαν το κεφάλι του και ένας ναός κατασκευάστηκε προς τιμή του. Η λύρα μεταφέρθηκε στον ουρανό από τις Μούσες, και τοποθετήθηκε ανάμεσα στα αστέρια. Οι Μούσες συνέλεξαν και τα κομμάτια του κορμιού του και τα έθαψαν κάτω από τον Όλυμπο, όπου τα αηδόνια κελαηδούσαν πάνω από τον τάφο του. Η ψυχή του επέστρεψε στον κάτω κόσμο, όπου επανενώθηκε τελικά με την αγαπημένη του Ευρυδίκη.
Στην Αττική κεραμεική, ωστόσο, οι γυναίκες που επιτίθενται στον Ορφέα εμφανίζονται να είναι κανονικές Θρακιώτισσες, που εξαγριώθηκαν επειδή τα τραγούδια του βάρδου είχαν κλέψει τους συζύγους τους μακρυά τους.
Ορφικά ποιήματα και τελετουργικά
Ένας μεγάλος αριθμός ελληνικών θρησκευτικών ποιημάτων σε δακτυλικό εξάμετρο αποδόθηκαν στον Ορφέα, όπως και σε παρόμοιες εικόνες όπως οι Μούσες, ο Αριστέας, ο Επιμενίδης και η Σίβυλα. Από αυτή την τεράστια λογοτεχνία μόνο δύο παραδείγματα επιζούν ολόκληρα: μία ομάδα ύμνων συντεθειμένων κάπου γύρω στον 2ο ή 3ο αιώνα π.Χ., και μια Ορφική Αργοναυτική συντεθειμένη κάπου ανάμεσα στον 4ο και τον 6ο αιώνα π.Χ. Πρωιμότερη ορφική λογοτεχνία, που μπορεί να χρονολογηθεί μέχρι τον 6ο αιώνα π.Χ., επιζεί μόνο σε σπαράγματα παπύρου ή σε παραπομπές από μεταγενέστερους συγγραφείς.
Επιπρόσθετα με την λειτουργία της ως αποθήκη μυθολογικών δεδομένων μαζί με τους στίχους της Θεογονίας του Ησίοδου, η ορφική ποίηση απαγγελλόταν σε μυστηριακά τελετουργικά και εξαγνιστικές ιεροτελεστίες. Όσοι ήταν ιδιαίτερα αφοσιωμένοι σ’ αυτά τα τελετουργικά και ποιήματα συχνά ήταν χορτοφάγοι, απείχαν από το σεξ και απέφευγαν να τρώνε αυγά, πρακτική που έμεινε γνωστή ως ορφικός βίος.
Ο μετα-κλασικός Ορφέας
Στη Θεία Κωμωδία ο Δάντης βλέπει τη σκιά του Ορφέα μαζί με τους πολυάριθμους άλλους «ενάρετους παγανιστές» στο Λίμπο.
Η ιστορία του Ορφέα και της Ευρυδίκης έχει γίνει θέμα για όπερες και καντάτες δια μέσου της ιστορίας της δυτικής κλασικής μουσικής.
Ο Ορφέας παρουσιάζεται ως μέλος στο τελευταίο ταξίδι του Οδυσσέα από την Ιθάκη στην «Οδύσσεια» του Νίκου Καζαντζάκη.
Ο αστεροειδής 3361 Ορφεύς (3361 Orpheus), που ανακαλύφθηκε το 1982, πήρε το όνομά του από το μυθικό αυτό πρόσωπο.
[1]
Πήγαινε: στην Αρχή της Σελίδας
Ορφεας και Ορφικα μυστηρια
Ο ΟΡΦΕΑΣ
Σύμφωνα με τη μυθολογία ο Ορφέας γεννήθηκε στην περιοχή της Θράκης και καταγόταν κατά απ’ τους Κίκονες ενώ σύμφωνα με την ιστορία από τους Οδρύσες Θράκες. Ήταν του Οιάγρου βασιλιά της Θράκης και της Μούσας Καλλιόπης. Γεννήθηκε σε μια σπηλιά όρος Ελικών στα Λείβηθρα στην Πίμπλεια της Πιερίας και από νήπιο ακόμα έδειξε την αγάπη του και την κλίση του στην μουσική.
Αδελφός του ήταν ο τραγουδιστής Λίνος που δίδαξε τον Ηρακλή τραγούδι και μουσική (κατά την μυθολογία, ο νεαρός Ηρακλής θύμωσε κάποτε με τον Λίνο και τον σκότωσε άθελά του χτυπώντας τον πολύ στο κεφάλι με την λύρα του).
Ο ίδιος ο θεός Απόλλωνας του δίδαξε την μουσική και του χάρισε την λύρα του. Ο Ορφέας έπαιζε τόσο αρμονικά τη λύρα και τραγουδούσε τόσο γλυκά, που λένε ότι και τα αγρίμια ακόμη του δάσους μαζεύονταν γύρω του για να τον ακούσουν. Ακόμα και τα δένδρα και οι βράχοι μετακινούνται για να έρθουν να ακούσουν τη μουσική του.
Το όνομα Ορφέας δεν συναντάται ούτε στον Όμηρο ούτε στον Ησίοδο, αλλά ήταν γνωστό την εποχή του Ιβυκού (περ. 530 π.Χ.). Ο Πίνδαρος (522-442 π.Χ) αναφέρεται σ? αυτόν ως «ο πατέρας των τραγουδιών».
Ο Ορφέας πήρε μέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία με τον Ιάσονα και τους άλλους μυθικούς ήρωες. Με τη μουσική της λύρας του κοίμησε το δράκο που φύλαγε το χρυσόμαλο δέρας και έτσι μπόρεσε να το κλέψει ο Ιάσονας. Στον δρόμο της επιστροφής, γλίτωσε τους Αργοναύτες από τις Σειρήνες και την παγίδα τους παίζοντας τόσο δυνατά και αρμονικά που ξεπέρασε σε ομορφιά, δύναμη και μαγεία το τραγούδι των Σειρήνων.
Πολύ νέος ταξίδεψε στην Αίγυπτο όπου σπούδασε τη θεολογία και τη φιλοσοφία. Αιγύπτιοι ιερείς, πολλά χρόνια αργότερα, πληροφόρησαν τον Πλάτωνα ότι ο Ορφέας είχε περάσει από τα σχολεία τους όπως ο Λυκούργος και ο Σόλωνας.
Αυτή η μυθική προσωπικότητα έπαιξε σπουδαίο ρόλο στη θρησκευτική ζωή των αρχαίων προγόνων μας γιατί όπως μας λέει ο Απολλόδωρος, ο αρχαίος ιστορικός και μυθογράφος, ο Ορφέας είναι αυτός που καθιέρωσε τα Μυστήρια του Διόνυσου. «Εύρε δε Ορφεύς και τα Διονυσίου Μυστήρια, και τέθαπται περί την Πιερίαν, διασπασθείς υπό των Μαινάδων».
Επίσης παροιμιώδης έμεινε ο έρωτας του για την Ευρυδίκη. Η Ευρυδίκη, η αγαπημένη σύζυγος του Ορφέα, μια μέρα που έτυχε να ξεφύγει από την ερωτική καταδίωξη του βοσκού Αρισταίου, τσιμπήθηκε από ένα φίδι που ήταν κρυμμένο στα χόρτα. Το τσίμπημα ήταν θανατηφόρο.
Ο Ορφέας μη μπορώντας να απαλύνει τον πόνο του αποφάσισε να κατέβει στον Άδη να την αναζητήσει. Ο Πλούτωνας δέχτηκε να του την επιστρέψει με έναν όρο, να μη γυρίσει να την κοιτάξει μέχρι να ανεβούν στην επιφάνεια της γης. Ο Ορφέας δεν κρατήθηκε όμως, και λίγο πριν φτάσουν στη γη του φωτός γυρίζει γρήγορα να δει αν τον ακολουθούσε και τότε αυτή χάθηκε για πάντα από τα μάτια του. Η ιστορία με αυτή τη μορφή ανήκει στην εποχή του Βιργιλίου, ο οποίος πρώτος εισάγει το όνομα του Αρισταίου. Και άλλοι αρχαίοι συγγραφείς, ωστόσο, μιλούν για την επίσκεψη του Ορφέα στον κάτω κόσμο.
Σύμφωνα με τον Πλάτωνα οι καταχθόνιοι θεοί του «παρουσίασαν μία εμφάνιση» της Ευρυδίκης. Ο Οβίδιος λέει πως ο θάνατος της Ευρυδίκης δεν προκλήθηκε από την δραπέτευσή της από τον Αρισταίο αλλά από τον χορό της με τις Ναϊάδες τη μέρα του γάμου της.
Σύμφωνα με μία περίληψη της Ύστερης Αρχαιότητας ενός χαμένου έργου του Αισχύλου, ο Ορφέας στο τέλος της ζωής του περιφρόνησε την λατρεία όλων των θεών εκτός από του ήλιου, τον οποίο αποκαλούσε Απόλλωνα. Ένα πρωινό ανέβηκε το όρος Παγγαίον (όπου ο Διόνυσος είχε ένα μαντείο) για να χαιρετήσει τον θεό κατά την ανατολή, αλλά σκοτώθηκε από Θρακικές Μαινάδες επειδή δεν τιμούσε τον πρώην προστάτη του, τον Διόνυσο. Είναι σημαντικό πως ο θάνατός του είναι ανάλογος με το θάνατο του Διονύσου.
Ο Οβίδιος (Μεταμορφώσεις XI) επίσης αφηγείται πως οι Θρακικές Μαινάδες, ακόλουθοι του Διονύσου, περιφρονημένες από τον Ορφέα, αρχικά του έριξαν ραβδιά και πέτρες ενώ έπαιζε, αλλά η μουσική του ήταν τόσο όμορφη που ακόμα και οι πέτρες και τα κλαδιά αρνιόντουσαν να τον χτυπήσουν. Εξαγριωμένες, οι Μαινάδες τον έσκισαν σε κομμάτια κατά τη φρενίτιδα των Βακχικών τους οργίων.
Ο διαμελισμός του Ορφέα, από τις Μαινάδες και ειδικότερα του ταξίδι του κεφαλιού του διαμέσου των υδάτων στη Λέσβο δημιουργούν μια ιερή γεωγραφία, γιατί βλέπουμε ότι εκεί δημιουργείται ένα ιερό και το κεφάλι συνεχίζει να δίνει χρησμούς για αρκετό καιρό.
Μία άλλη παράδοση μας λέει ότι τον Ορφέα κατακεραύνωσε ο Δίας επειδή αποκάλυπτε τα ιερά μυστικά στους ανθρώπους.
Η συνολική θεώρηση των Ορφικών αποδεικνύει πως ο Ορφέας ήταν όντως υπαρκτό πρόσωπο και όχι απλά το αποκύημα της φαντασίας ορισμένων.
Ο Ορφέας είναι ιδρυτής μιας θρησκείας που στη συνέχεια ίδρυσε τα Ορφικά Μυστήρια. Συνδέεται άμεσα με τον Απόλλωνα και αυτό δείχνει τον Ηλιακό χαρακτήρα του Θεού. Βλέπουμε τον Ορφέα να συμβολίζει τον Ήλιο, ο οποίος όταν είναι στον ουρανό γίνεται ζωοδότης για όλα τα όντα. Η σύζυγός του Ευρυδίκη, που το όνομά της ήταν ένα από τα ονόματα που δίνουν στην Αυγή, επιβεβαιώνει την Ηλιακή προέλευση του Μύθου.
Η κάθοδος στον Άδη συμβολίζει την νυχτερινή πορεία του Ήλιου που σ’ αυτό το μύθο φαίνεται σαν την αναζήτηση της αγαπημένης του Ευρυδίκης (Αυγή) που όταν βγαίνει ο Ήλιος αυτή χάνεται. Το ότι ο Ορφέας μπορούσε να ανεβαίνει και να κατεβαίνει στον Άδη, χωρίς τρομερές μάχες και εμπόδια, μας δηλώνει ότι ήταν μυημένος σε μεγάλα μυστήρια και ότι μπορούσε να κυριαρχεί στον θάνατο. Η δύναμη που είχε το παίξιμο της λύρας του μας δηλώνει την αρμονία που μπορεί να εκδηλωθεί με τη μουσική και πώς αυτή μπορεί να επηρεάζει όλα τα Όντα.
Ο Ορφέας ήταν μία από τις πιο σημαντικές μορφές της ελληνικής μυθολογίας. Σ’ αυτόν ο μύθος αποδίδει τη μεταρρύθμιση των Ελευσινίων Μυστηρίων, την επιπρόσθεση της λατρείας του Διονύσου στο αρχαίο τελετουργικό. Σε ολόκληρη την ιστορία του εμφανίζεται αμφιταλαντευόμενος ανάμεσα στις υψηλές σφαίρες του Πνεύματος και στις σφαίρες της ύλης, ανάμεσα στον Απόλλωνα και το Διόνυσο. Αντιπροσωπευτική μορφή του ήρωα, σημαίνει ότι έχει κάποια υπεράνθρωπη διάσταση. Τραγουδάει πάνω απ’ όλα τη ζωή και το νόημά της.
Σ’ ένα απόσπασμα που διασώθηκε από τον Πρόκλο (Εις Τίμαιον 38,7) αναφέρεται: «Ου μόνον οι μαθηματικοί λέγουσι περί του μη παν κλίμα προς ανθρώπων οίκησιν σύμμετρον (κατάλληλο) αλλά και ο Ορφεύς ουτωσί διορίζων».
Η Ορφική θεολογία κυριάρχισε για αιώνες στον Ελληνικό χώρο και άσκησε τεράστια επίδραση «Άπασα γαρ παρ? Έλλησι θεολογία της Ορφικής εστί μυσταγωγία έκγονος» όπως λέει ο Πρόκλος.
TA ΟΡΦΙΚΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ
Ο Ορφέας στάθηκε το έμψυχο πνεύμα της ιερής Ελλάδας , αυτός που αφύπνισε τη θεία ψυχή. Η επτάχορδη λύρα του αγκαλιάζει το σύμπαν. Κάθε χορδή της αντιστοιχεί σ’ ένα ρυθμό της ανθρώπινης ψυχής ,περιέχει το νόμο μιας επιστήμης και μιας τέχνης. Η θεουργική και διονυσιακή ώθηση, που κατόρθωσε να μεταδώσει στην Ελλάδα ο Ορφέας, μεταφέρθηκε μέσα απ’ αυτήν σε όλη την Ευρώπη. Εμφανίστηκε στη Θράκη ήταν βασιλικής καταγωγής και με τη μελωδική φωνή του ασκούσε παράδοξη έλξη. Ξαφνικά ο νέος αυτός εξαφανίστηκε. Έλεγαν ότι πέθανε, ότι κατέβηκε στον Άδη. Είχε φύγει για την Αίγυπτο όπου μυήθηκε και ξαναγύρισε μετά από πολλά χρόνια με ένα όνομα μύησης που πήρε από τους δασκάλους του. Τώρα ονομαζόταν Ορφέας ή Άρφα που σημαίνει «Εκείνος που γιατρεύει με το φως».
Οι ιερείς της Ροδόπης υποδέχτηκαν τον μύστη της Αιγύπτου σαν σωτήρα. Σε λίγο η επίδρασή του θα εισχωρήσει σε όλα τα ιερά της Ελλάδας. Αυτός καθιέρωσε τη βασιλεία του Δία στη Θράκη και του Απόλλωνα στους Δελφούς, που έβαλε τις βάσεις του Αμφικτιονικού Συνεδρίου, το οποίο υπήρξε η κοινοτική ενότητα της Ελλάδας. Τέλος με τη δημιουργία των Μυστηρίων διαμόρφωσε τη θρησκευτική ψυχή της πατρίδας του. Στην κορυφή της της μύησης συγχώνευσε τη θρησκεία του Δία με τη θρησκεία του Διονύσου, σε μια παγκόσμια σκέψη. Οι μύστες ασπάζονταν από τα διδάγματά του το αγνό φως των υπέρτατων αληθειών. Κι αυτό το ίδιο φως έφθανε ως τον λαό κάπως μετριασμένο, όχι όμως και λιγότερο ευεργετικό, κάτω από το πέπλο της ποίησης και των μαγευτικών γιορτών. Κατ’ αυτό τον τρόπο έγινε ο αρχιερέας της Θράκης, μέγας ιερέας του Ολυμπίου Δία, και για τους μύστες αυτός που αποκάλυπτε τον Ουράνιο Διόνυσο.
Ο μύθος της Ευριδίκης έχει μεγάλο ενδιαφέρον , αλλά όχι σαν ιστορία αγάπης. Είναι ένα θεολογικό κομμάτι που οικειοποιήθηκε στην αρχή ο Διόνυσος. Η Σεμέλη, η πρασινισμένη γη, προβάλλει από κάτω, χρόνο με το χρόνο μαζί της έρχεται κι ο Διόνυσος ,ενώ εξαιτίας κάποιου αισθήματος ιπποτισμού οι άντρες είπαν ότι πηγαίνει για τη φέρει. Ο ρόλος του Διόνυσου περνά στον Ορφέα. Πάντως το πάντρεμα μεταξύ του Διονύσου Ζαγρέα και του Ορφισμού δεν ήταν καθόλου εύκολο. Ο Ορφέας ως ιερέας του Διονύσου σφετερίστηκε την ανάστασή και το θάνατό του απ’ όπου ξεπήδησε η όμορφη ιστορία αγάπης. Εύκολα προστέθηκε ένα στοιχείο-ταμπού, κοινό σε πολλές πρωτόγονες ιστορίες. Χθόνιες τελετές συχνά επικαλούνταν εμπεριέχοντας την ιδέα «να μην στραφεί κάποιος πίσω» (αμεταστραπί). Στα Ορφικά Μυστήρια υπήρχαν διάφορες τελετουργίες εξαγνισμού, οι διάφορες αποχές όπως η απαγόρευση της κρεοφαγίας.
Ο Ορφισμός επηρέασε και τον Πυθαγόρα που έγινε ζηλωτής του τρόπου έκφρασης του Ορφέα. Στα χρόνια δε του Πεισίστρατου ήταν πολύ δύσκολο να ξεχωρίσουν τα γνήσια Ορφικά από τα Πυθαγόρεια. Όσοι μυούνταν στα Ορφικά Μυστήρια τηρούσαν με θρησκευτική ευλάβεια μυστικές διατάξεις , οι οποίες είχαν μεγάλης ομοιότητα με τις Πυθαγορικές αρχές. (Αποτελούνταν από 9 βαθμούς και διαιρούνταν σε 3 κατηγορίες.
Σε αυτά που αφορούσαν τη διαμόρφωση του ανθρώπου κι έδειχναν την προέλευσή του, σε αυτά που δίδασκαν τις δυνάμεις της φύσης, τις ποικιλίες των οργάνων των διαφόρων μορφών και μεγάλα και ιερά στα οποία δεν έπρεπε να αναφέρουν ούτε λέξη για την ύπαρξή τους.
Στην πρώτη ομάδα μυούνταν άντρες και γυναίκες και υποβάλλονταν σε πενταετή σιγή. Στη δεύτερη μυούνταν μόνο εξαγνισμένοι στο σώμα και στο νου και καθαροί από ανομήματα. Στην τρίτη μυούνταν μόνο φωτισμένοι και εμπνευσμένοι νέοι και αγνές κοπέλες με ψυχικό κάλλος).
Οι Ορφικοί Ύμνοι , μύθοι και εξορκισμοί αν και γραμμένοι σε διαφορετικές εποχές από διαφορετικούς συγγραφείς ,(μολονότι το όνομα του Ορφέα αρκετές φορές δεν αναφέρεται πουθενά) εκφράζουν θέματα που εντάσσονται στα πλαίσια του Ορφισμού, μιας ονομασίας που έφτασε να είναι θρησκευτική τάση αν και μερικοί μελετητές τον θεωρούν ως θρησκεία που είχε εισαχθεί από άλλες χώρες, ενώ άλλοι ως αίρεση και άλλοι ως ρεύμα ελληνικής προέλευσης με ξένες επιδράσεις (όπως η αντίληψη της Ορφικής Κοσμογονίας με το Κοσμικό Αυγό και η αθανασία της Ψυχής με την αντίληψη του Ορφικού Τροχού ή του Κύκλου του ακατάπαυστου εξαγνισμού.
[2]
Πήγαινε: στην Αρχή της Σελίδας
Ο ΟΡΦΕΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΜΑΙΝΑΔΕΣ - ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ
Στην παλιά, την μακρινή την εποχή, στην ηρωική χώρα των γενναίων Μακεδόνων και των ατρόμητων Θρακών, βασίλευε ο σοφός και ανδρείος Ορφέας, γιός τού συνετού ηγέτη Οιάγρου και τής πανέμορφης μούσας Καλλιόπης. Ο νεαρός άρχοντας ήταν μαθητής τού περίλαμπρου θεού Απόλλωνα και εξασκούσε με περισσό ταλέντο την μουσική τέχνη, όντας ένας έξοχος τραγουδιστής και ένας απαράμιλλος κιθαρωδός. Ολόκληρη η φύση αγαλλίαζε γύρω του, όταν άκουγε τις θεσπέσιες μελωδίες και τους γλυκούς ύμνους του. Οι άνθρωποι, τα ζώα, τα φυτά, αλλά και τα άψυχα αντικείμενα, ευφραίνονταν από την ανυπέρβλητη καλλιτεχνική ικανότητά του, ενώ οι φιλόμουσοι Μακεδόνες και Θράκες αισθάνονταν ιδιαίτερα υπερήφανοι γιά τον ταλαντούχο ηγεμόνα τους.
Η φήμη, ωστόσο, τού προικισμένου Ορφέα εξαπλώθηκε σε ολόκληρο τον κόσμο όταν πήρε την ηρωική απόφαση να κατέλθει στον πένθιμο Άδη και να αναζητήσει θαρραλέα την αδικοχαμένη γυναίκα του, την λατρευτή Ευρυδίκη, που είχε πεθάνει από ένα ύπουλο δάγκωμα δηλητηριώδους φιδιού. Μέσα στο ζοφερό βασίλειο των νεκρών, ο υπέροχος Ορφέας κατόρθωσε να γοητεύσει τους πάντες με την αναγεννητική μουσική του και να αποσπάσει από την γλυκύτατη θεά Περσεφόνη την ευγενική άδεια να επαναφέρει στο φως τού ήλιου την αγαπημένη σύζυγό του.
Η μεγαλειώδης χαρά τής ανάστασης, όμως, παρέσυρε τον ερωτευμένο καλλιτέχνη, που δεν ακολούθησε πιστά τις σαφείς εντολές τής αξιοσέβαστης θεάς τού υποχθόνιου βασιλείου, με τραγικό αποτέλεσμα να μην κατορθώσει τελικά να αποκτήσει ξανά την ποθητή Ευρυδίκη του. Τότε, αθεράπευτα θλιμμένος από την αστοχία και την αποτυχία του, ο Ορφέας παραιτήθηκε από τον θρόνο του, εγκατέλειψε τα εγκόσμια και αποσύρθηκε στα πυκνά δάση, όπου αφιερώθηκε εξολοκλήρου στην μελέτη τής φιλοσοφίας, τής θεολογίας και τής μουσικής.
Με το πέρασμα των ετών, λοιπόν, ο αγνός Ορφέας έγινε ένας βαθύς γνώστης των θεϊκών αποκαλύψεων και κατέστη μέγας μύστης και ύψιστος ιερουργός. Τότε, μία ζωηρή ψυχική παρόρμηση, ένας ασίγαστος ένθεος ζήλος, τον ώθησε να επανέλθει στον κόσμο των ανθρώπων, να διδάξει στους θνητούς τις αιώνιες πνευματικές αλήθειες των μακάριων θεών και να τους κοινωνήσει τα ιερά μυστήρια, που από τον ίδιο ονομάστηκαν ορφικά. Σε προκαθορισμένες, λοιπόν, ημέρες, ο θεϊκός Ορφέας επισκεπτόταν τα σεπτά Λίβηθρα, μία ονειρική πόλη, στους νοτιοανατολικούς πρόποδες τού αγέρωχου Ολύμπου, όπου συγκεντρώνονταν πολλοί Μακεδόνες και Θράκες γιά να ακούσουν την σαγηνευτική διδασκαλία του, να αφυπνισθούν, να εξαγνισθούν, να φωτισθούν και να μυηθούν.
Οι θεοφιλείς τελετές εκτυλίσσονταν μέσα σε ένα περικαλλές οίκημα, ήσυχο και απομονωμένο, ασφαλές και προστατευμένο από αδιάκριτα βλέμματα, όπου συναθροίζονταν μόνον άνδρες, επειδή ο σεβάσμιος διδάσκαλος δεν επιθυμούσε να ταράζονται από την γυναικεία παρουσία τα συναισθήματα και οι σκέψεις των εταίρων και των μαθητών του. Οι προσερχόμενοι, πάλι, είχαν την υποχρέωση να αφήνουν τον οπλισμό τους στην είσοδο τού κτιρίου, ώστε να εισέρχονται στον καθαγιασμένο χώρο ειρηνικοί και απαλλαγμένοι από βάρη.
Κάποια χρονιά, λοιπόν, αφού τελέσθηκαν τα αγιότατα ορφικά μυστήρια και οι άνδρες ετοιμάζονταν γιά τον αποχαιρετιστήριο δείπνο, μία ομάδα γυναικών από την Μακεδονία και την Θράκη, που είχαν επιμείνει να μυηθούν και οι ίδιες, αλλά έλαβαν την καθιερωμένη αρνητική απάντηση, έκλεψαν τα όπλα των μαθητών τού Ορφέα και κρύφτηκαν στο κοντινό δάσος καιροφυλακτώντας. Όταν ο διδάσκαλος βγήκε από το οίκημα των συναθροίσεων, γιά να βαδίσει προς τον χώρο τού συμποσίου, οι ασεβείς γυναίκες τού επετέθησαν με αδικαιολόγητη οργή και ακατανόητη μανία, τον χτύπησαν, τον πλήγωσαν, τον τραυμάτισαν, τον θανάτωσαν και τον τεμάχισαν μαινόμενες.
Έπειτα, μεθυσμένες από τον στυγερό φόνο που είχαν διαπράξει, καθώς και από την θέα τού τίμιου αίματος που είχε ποτίσει την μακεδονική γη, διέσπειραν τα μέλη τού Ορφέα στην θάλασσα και έσπευσαν να εξαφανιστούν μέσα στην νύχτα, τρέχοντας μανιωδώς προς τους γύρω λόφους.
Οι μαθητές τού μεγάλου μύστη, τότε, αφού αντιλήφθηκαν το ασυγχώρητο έγκλημα, προσπάθησαν να καταδιώξουν τις μαινάδες, αλλά ήταν ήδη πολύ αργά γιά να τις συλλάβουν. Οι παρανοϊκές γυναίκες είχαν πλέον χαθεί μέσα στα σκοτεινά φαράγγια και στις αφιλόξενες χαράδρες τής ορεινής και δύσβατης περιοχής. Εγκαταλείποντας, λοιπόν, το μάταιο εγχείρημά τους, οι θλιμμένοι άνδρες στράφηκαν προς την κοντινή ακτή, επιθυμώντας να περισυλλέξουν τα κομμάτια τού σώματος τού Ορφέα, αλλά και εκεί ατύχησαν, διότι το θαλασσινό ρεύμα τα είχε παρασύρει και τα είχε διασκορπίσει στα βαθιά νερά.
Φανερά καταπτοημένοι από την κακή έκβαση των γεγονότων, οι περίλυποι μαθητές απευθύνθηκαν στους μάντεις, με σκοπό να λάβουν χρησμό και σαφείς οδηγίες γιά το τι έπρεπε να πράξουν. Έμαθαν, έτσι, ότι οι αθάνατοι θεοί απαιτούσαν από αυτούς να αναζητήσουν την κεφαλή τού Ορφέα και να την τιμήσουν μεγαλοπρεπώς.
Έπειτα από κάμποσο καιρό, λοιπόν, στις εκβολές τού ποταμού Μέλητα, στην Ιωνία, οι ντόπιοι ψαράδες εντόπισαν την κεφαλή τού περίφημου διδασκάλου και έμειναν άφωνοι μπροστά στο απίστευτο θέαμα: η σεπτή κεφαλή ήταν ανέγγιχτη από τον χρόνο και την φυσική φθορά, έλαμπε ολόφωτη και ακτινοβόλα, διατηρούσε μία πρόσχαρη έκφραση, είχε τα μάτια ανοιχτά και τραγουδούσε μελωδικά. Η είδηση τού ανεπανάληπτου θαύματος διαδόθηκε παντού και η σεβαστή κεφαλή – ζωντανή, ακμάζουσα και αθάνατη – μεταφέρθηκε από τους μαθητές τού Ορφέα στο πανέμορφο νησί τής Λέσβου και τοποθετήθηκε σε περίκλειστο τάφο χωρίς, παρ’ όλ’ αυτά, να σταματήσει το τραγούδι.
Αργότερα, γύρω από τον τάφο κτίσθηκε ένας περικαλλής ναός, άβατος γιά τις γυναίκες, όπου ένα πλήθος ανδρών συναθροιζόταν τακτικά γιά να τιμήσει τον μεγάλο διδάσκαλο και να του προσφέρει αντάξιες τής μνήμης του ιεροπρεπείς θυσίες.
Λένε ότι, μέχρι σήμερα, οι αγαθές ψυχές των ενάρετων ανθρώπων ακούν το χαρμόσυνο τραγούδι τού θεϊκού Ορφέα, όταν πλησιάζουν την όμορφη Λέσβο, και ευφραίνεται ο νους και σαγηνεύεται η καρδιά τους. Κ’ εκείνοι, που το λένε, κάτι παραπάνω από εμάς θα ξέρουν…
[3]
Πήγαινε: στην Αρχή της Σελίδας
Βιβλιογραφια
Διόδωρος Σικελιώτης, Ἱστορικὴ Βιβλιοθήκη 4.25.1
Απολλόδωρος (ψευδο-), Βιβλιοθήκη 1.3.2
Παυσανίας, Ελλάδος περιήγησις 9.30.4-6
Υγίνου, Ποιητική Αστρονομία 2.6, 2.7
Υγίνου, Fabulae 14
Νόννος, Διονυσιακά 19.100
Οβίδιος, Μεταμορφώσεις 10.23
Βαλέριος Φλάκκος, Γάιος - Αργοναυτικά, 1.470
Απολλώνιος ο Ρόδιος, Αργοναυτικά
Στάτιος, Θηβαΐδα 5.344
Bιργίλιος, Γεωργικά 4.456ff
Ορφικοί Ύµνοι
Ορφέας - Αργοναυτικά
Τα Ορφικά - Πασσά
Πηγες
[1] "Ελληνικό Αρχείο"
[2] "Πατρίδα Μου"
[3] "Academia ", Αθανάσιος Α. Τσακνάκης
Η εφαρμογη μας για το κινητο σου
Κατέβασε και εσύ την εφαρμογή μας για το κινητό σου "Ancient Greece Reloaded"