Reloaded

Πηγες

1.

Αστερισμός του Καρκίνου

Οὗτος δοκεῖ ἐν τοῖς ἄστροις τεθῆναι δι' Ἣραν, ὅτι μόνος Ἡρακλεῖ τῶν ἄλλων συμμαχούντων ὅτε τὴν ὕδραν ἀνῄρει, ἐκ τῆς λίμνης ἐκπηδήσας ἔδακεν αὐτοῦ τὸν πόδα, καθάπερ φησὶ Πανύασις ἐν Ἡρακλείᾳ· θυμωθεὶς δ' ὁ Ἡρακλῆς δοκεῖ τῷ ποδὶ συνθλάσαι αὐτόν, ὅθεν μεγάλης τιμῆς τετύχηκε καταριθμούμενος ἐν τοῖς ιβ ζῳδίοις.

Καλοῦνται δέ τινες αὐτῶν ἀστέρες Ὂνοι, οὓς Διόνυσος ἀνήγαγεν εἰς τὰ ἄστρα. ἔστι δὲ αὐτοῖς καὶ Φάτνη παράσημον· ἡ δὲ τούτων ἱστορία αὕτη· Ὂνων καὶ Φάτνης. Ὃτε ἐπὶ Γίγαντας ἐστρατεύοντο οἱ Θεοί, λέγεται Διόνυσον καὶ Ἣφαιστον καὶ Σατύρους ἐπὶ ὄνων πορεύεσθαι· οὔπω δὲ ἑωραμένων αὐτοῖς τῶν Γιγάντων πλησίον ὄντες ὠγκήθησαν οἱ ὄνοι, οἱ δὲ Γίγαντες ἀκούσαντες τὴν φωνὴν ἔφυγον· διὸ ἐτιμήθησαν ἐν τῷ Καρκίνῳ εἶναι ἐπὶ δυσμάς.

Ερατοσθένης, Καταστερισμοί, 1,11

2.

Η Ύδρα της Λέρνας γεννήθηκε από τον Τυφώνα και την Έχιδνα. Ήταν ὄφις ἐν ὓδασι διαιτώμενος, «νεροφίδα», με πέντε ή έξι ή μέχρι εκατό κεφάλια, ανάλογα με τους συγγραφείς, φιδίσια ή και ανθρώπινα. Τη σκότωσε ο Ηρακλής επιτελώντας τον δεύτερο άθλο που του ζήτησε ο Ευρυσθέας, όπως και τη γιγαντιαία καραβίδα που έστειλε η Ήρα βοηθό στην Ύδρα εναντίον του Ηρακλή, που δάγκωσε τον ήρωα στη φτέρνα.

Με το αίμα της έκανε δηλητηριώδη τα βέλη του. Όταν με αυτά τραυμάτισε τον Κένταυρο Πυλήνορα ή τον Χείρωνα, αυτός έπλυνε την πληγή του στα νερά του ποταμού Άνιγρου, που πηγάζει από το αρκαδικό όρο Λάπιθος, και από τότε αναδύεται από εκεί μια άσχημη μυρωδιά, ούτε τα ψάρια του είναι κατάλληλα για βρώση (*** για άλλες αιτίες του φαινομένου βλ. Άνιγρος ***). Το δηλητήριο αυτό ήταν ένα από τα συστατικά του λεγόμενου φίλτρου του έρωτα που φανέρωσε ο Νέσσος στη Δηιάνειρα -θα φτιαχνόταν από το μολυσμένο από την πληγή του αίμα αλλά αντί να αναθερμάνει τον έρωτα του Ηρακλή για τη Δηιάνειρα προκάλεσε τον θάνατό του.

Η Ήρα τοποθέτησε την Ύδρα, όπως και τη συνεργό της καραβίδα, στον ουρανό σαν αστερισμό (****).

Ο Παλαίφατος προσφέρει τη δική του διήγηση για το «τέρας». Ήταν, λέει, ένας βασιλιάς που λεγόταν Λέρνος και από εκείνον ονομάστηκε η περιοχή. Οι άλλες πόλεις ονομάζονταν Άργος, Μυκήνη και Τυρήνη, και ενώ η καθεμιά είχε τον δικό της βασιλιά, κάποια στιγμή υποτάχθηκαν στον Ευρυσθέα, ενώ ο Λέρνος επέμενε να κρατά τη βασιλεία του και να υπερασπίζεται το βασίλειό του. Στα σύνορα της χώρας του υπήρχε πολίχνη που τη φρουρούσαν πενήντα από τους πιο ανδρείους τοξότες· το όνομα της πολίχνης ήταν Ύδρα.

Και ο Ευρυσθέας έστειλε τον Ηρακλή με στρατό για να κυριεύσουν την πολίχνη, κι εκείνοι πυρπολούσαν τους τοξότες. Και για κάθε ένα που καιγόταν, δύο ανέβαιναν, γιατί οι πρώτοι πενήντα ήταν από τους πιο άξιους πολεμιστές του βασιλείου -ο ένας έκαμνε για δυο. Και ο Λέρνος προσέλαβε Κάρες μισθοφόρους που είχαν αρχηγό τον μεγαλόσωμο κα εμπειροπόλεμο Καρκίνο. Σε βοήθεια του Ηρακλή ήλθε ο Ιόλαος με στρατό από τη Θήβα και έκαψε τον πύργο της Ύδρας. Έτσι νίκησε ο Ηρακλής, κατέστρεψε την Ύδρα και διέλυσε τον στρατό. (περί απίστων 38).

Ο μυθογράφος Ηράκλειτος προσφέρει μια περισσότερο φυσική παρά ιστορική ανάγνωση του μύθου της ύδρας, λέγοντας ότι αυτή είχε πολλούς νεοσσούς που κούρνιαζαν πλάι της και πέθαναν όλοι μαζί, μητέρα και παιδιά (18).

-------------

*** Άνιγρος (Πελ, ΝΔ της Ολυμπίας) ***

Οι μύθοι διατήρησαν στη μνήμη την άσχημη μυρωδιά που αναδυόταν από τα νερά του ποταμού. Μία εξήγηση θέλει τον Μελάμποδα να πετάει εκεί τα αντικείμενα που χρησιμοποίησε για τον εξαγνισμό των θυγατέρων του Προίτου. Μια άλλη αποδίδει τη μυρωδιά των νερών στον Κένταυρο Πυλήνορα που έπλυνε σε αυτά την πληγή του από τα βέλη του Ηρακλή, εμποτισμένα με το δηλητήριο της Λερναίας Ύδρας.

-------------

**** Αστερισμός του Κρατήρα και του Κόρακα ****

Tοῦτο τὸ ἄστρον κοινόν ἐστιν ἀπὸ πράξεως γεγονὸς ἐναργοῦς. τιμὴν γὰρ ἔχει ὁ κόραξ παρὰ τῷ Ἀπόλλωνι· ἑκάστῳ γὰρ τῶν Θεῶν ὄρνεόν ἐστιν ἀνακείμενον· θυσίας δὲ γενομένης τοῖς Θεοῖς σπονδὴν πεμφθεὶς κομίσαι [ἐνέγκαι] ἀπὸ κρήνης τινός, ἰδὼν παρὰ τὴν κρήνην συκῆν ὀλίνθους [ἐρινεοὺς] ἔχουσαν ἔμεινεν ἕως πεπανθῶσιν· μεθ' ἱκανὰς δὲ ἡμέρας πεπανθέντων τούτων καὶ φαγὼν τῶν συκῶν αἰσθόμενος τὸ ἁμάρτημα ἐξαρπάσας καὶ τὸν ἐν τῇ κρήνῃ ὕδρον ἔφερε σὺν τῷ κρατῆρι, φάσκων αὐτὸν ἐκπίνειν καθ' ἡμέραν τὸ γιγνόμενον ἐν τῇ κρήνῃ ὕδωρ· ὁ δὲ Ἀπόλλων ἐπιγνοὺς τὰ ὄντα τῷ μὲν κόρακι ἐν τοῖς ἀνθρώποις ἐπιτίμιον ἔθηκεν ἱκανὸν τὸν χρόνον τοῦτον διψῆν, καθάπερ Ἀριστοτέλης εἴρηκεν ἐν τοῖς περὶ θηρίων, καὶ Ἀρχέλαος δέ φησιν ὁμοίως ἐν τοῖς Ἰδιοφυέσιν. μνημόνευμα δὲ δώσων τῆς εἰς Θεοὺς ἁμαρτίας σαφές, εἰκονίσας ἐν τοῖς ἄστροις ἔθηκεν εἶναι τόν τε Ὑδρον καὶ <τὸν Κρατῆρα καὶ τὸν Κόρακα> μὴ δυνάμενον πιεῖν καὶ μὴ προσελθεῖν.

Ερατοσθένης, Καταστερισμοί, 1,41


-------------------


Pseudo-Hyginus, De Astronomica 2.23.

Russell, Henry Norris (1922). "The New International Symbols for the Constellations". Popular Astronomy. 30: 469–71. Bibcode

Ridpath, Ian (2017), Stars and Planets Guide, Wil Tirion (5th ed.), Princeton University Press.

Liungman, Carl G., Dictionary of Symbols, W. W. Norton & Company.