Σατυροι
Οντα, που ηταν μισος ανθρωπος και μισος τραγος
Οι Σάτυροι ήταν κατώτερα μυθικά όντα "δαίμoνες" της ελληνικής μυθολογίας, (πνεύματα των βουνών και των δασών), τους οποίους η Ποίηση και η Τέχνη τους απεικόνιζαν από τη μέση και πάνω σχεδόν ανθρωπόμορφους, φαλακρούς και με μυτερά αυτιά, με πόδια και ουρά τράγου, σε αντίθεση με τους Σειληνούς, των οποίων το κάτω μισό του σώματος έμοιαζε με αλόγου. Ήταν, όπως και οι Σειληνοί, υπηρέτες και σύντροφοι του θεού Διόνυσου, τον οποίον είχαν μεγαλώσει από παιδί.
Αγαπημένη τους ασχολία ήταν το παίξιμο αυλού και κιθάρας, ο τρύγος και το μεθοκόπημα, αλλά και το κυνήγι των κοριτσιών , που αποτελούσαν όλα μαζί την προσωποποίηση της γονιμότητας της Φύσης.
Στα διάφορα έργα τόσο του λόγου όσο και της τέχνης εμφανίζονται θρασείς, πότες, ερωτομανείς με τις Νύμφες και εξαιρετικά φιλόμουσοι και χορευτές. Περιέργως ο Όμηρος δεν αναφέρεται σ΄ αυτούς. Αντίθετα ο Ησίοδος μνημονεύει αυτούς ως "γένος των κηφήνων", ενώ τους Σειληνούς τους αποκαλεί "ουτιδανούς" (=άχρηστους) και "αμηχανοέργους" (=τεμπέληδες). Άλλοι ποιητές τους Σάτυρους τους αποκαλούσαν "σκιρτόποδες", επειδή χόρευαν με σκιρτήματα, ή "γλευκόποτες" (=κρασοπότες), ή "κεραστές" (από τα κέρατα που έφεραν), ή αιγίποδες (=τραγοπόδαροι).
Ιδιαίτερα στη δραματική ποίηση οι Σάτυροι αποτελούν τα κύρια πρόσωπα του σατυρικού δράματος εξ ου και η ονομασία του. Στο ποιητικό αυτό είδος οι Σάτυροι εμφανίζονται ντυμένοι με δέρματα τράγων ονομαζόμενοι έτσι "τράγοι". Στις διάφορες αρχαίες παραστάσεις εμφανίζονται συνηθέστερα μαζί με τον Διόνυσο και τις Νύμφες, που όμως πολύ συχνά συγχέονται με τους Σειληνούς και ίσως εξ αυτού του λόγου να προστέθηκαν στους Σάτυρους αυτιά, ουρά, οπλές αλόγου και σκέλια τράγου. Πάντως η σύγχυση αυτή παρατηρείται από τον 4ο αιώνα π.Χ..
Επικράτησε όμως οι μεν Σάτυροι να απεικονίζονται νέοι, σε αντίθεση με τους Σειληνούς που απεικονίζονταν γέροι με αυτιά αλόγου. Το πιθανότερο εξ αυτού είναι ότι οι Σάτυροι και οι Σειληνοί δεν έχουν κοινή προέλευση. Φαίνεται όμως ότι από τον θεό Πάνα, στο χώρο του οποίου βρίσκονται εγκατεστημένοι, πήραν την τραγοπόδαρη μορφή των κάτω άκρων τους. Στην αγγειογραφία οι ώριμοι Σειληνοί φέρονται γενειοφόροι - πωγωνοφόροι, γέροντες φαλακροί και προγάστορες (=με μεγάλη κοιλιά), σε αντίθεση με τους Σάτυρους που φέρονται ως αγένειοι νέοι ("Σατυρίσκοι").
Τέλος ο Πραξιτέλης τους παριστά περισσότερο εξευγενισμένους (4ος αιώνας π.Χ.) με πολύ μικρά κέρατα που προδίδουν την ιδιότητά τους.
Στις σύγχρονες ελληνικές δημώδεις εκφράσεις η αναφορά σε Σάτυρο χαρακτηρίζει πρόσωπο που επιδιώκει ανήθικες ερωτικές συνευρέσεις, ή προβαίνει σε ασελγείς πράξεις.
Βιβλιογραφια
Ομηρικοί Ύμνοι προς Αφροδίτη 256 ff
Στράβων, Γεωγραφικά
10. 3. 19, 10. 3. 7, 10. 3. 10, 10. 3. 11, 10. 3. 13, 10. 3. 15, 10. 3. 16, 10. 3. 17, 10. 3. 19, 14. 2. 5
Νόννος, Διονυσιακά
10. 142 ff, 10. 209 ff, 10. 238 ff, 10. 393 ff, 11. 76 ff, 11. 113 ff, 12. 330 ff, 13. 43 ff, 14. 105 ff, 14. 247 ff, 16. 240 ff, 17. 89 ff, 17. 192 ff, 17. 350 ff, 18. 48 ff, 18. 93 ff, 20. 35 ff, 20. 103 ff, 21. 178 ff, 21. 279 ff, 22. 1 ff, 23. 155 ff, 24. 100 ff, 24. 123 ff, 24. 218 ff, 25. 104 ff, 27. 221 ff, 27. 259 ff, 27. 290 ff, 28. 7 ff, 30. 135 ff, 32. 143 ff, 33. 301 ff, 34. 128 ff, 36. 140 ff, 36. 433 ff, 37. 10 ff, 38. 1 ff, 39. 328 ff, 40. 151 ff, 43. 307 ff, 45. 318 ff, 47. 478 ff, 48. 188 ff
Απολλόδωρος (ψευδο-), Βιβλιοθήκη 2. 4, 2. 13, 3. 34
Διόδωρος Σικελιώτης, Ἱστορικὴ Βιβλιοθήκη 4. 5. 3
Παυσανίας, Ελλάδος περιήγησις 1. 23. 6, 1. 43. 5
Φιλόστρατος, «Τὰ ἐς τὸν Τυανέα Ἀπολλώνιον» 4. 27
Ορφικοί Ύµνοι προς Σιληνοῦ Σατύρου
Υγίνου, Ποιητική Αστρονομία 2. 23
Υγίνου, Fabulae 169, 169a
Bιργίλιος, Γεωργικά 1. 10 ff
Οβίδιος, "Ημερολόγιο" (Fasti) 1. 391 ff, 3. 763 ff, 6. 319 ff
Οβίδιος, Ηρωίδες 4. 169 ff, 5. 133 ff
Οβίδιος, Μεταμορφώσεις 1. 192 ff, 1. 692 ff, 4. 25 ff, 6. 111 ff, 6. 392 ff, 11. 86 ff, 14. 634 ff
Αισώπου Μύθοι (Translation by Gibbs, Laura. Oxford University Press: Oxford, 2002): 60
Πηγη
Η εφαρμογη μας για το κινητο σου
Κατέβασε και εσύ την εφαρμογή μας για το κινητό σου "Ancient Greece Reloaded"