Πυγμαιοι
Η μυθικη φυλη των νανων που πολεμουσαν εναντιων των Γερανων
Οι Πυγμαιοι ήταν ένας λαός στο Ν. Ημισφαιριο, στους ζεστούς τοπους, όπου πήγαιναν τα πουλιά Γερανοί να ξεχειμωνιάσουν. Επειδή οι Πυγμαιοι ήταν πολύ κοντοί άνθρωποι φοβόνταν τους Γερανούς που τους ... είχαν πάρει τον αέρα και τους επιτίθονταν...
Εδώ ο Όμηρος παρομοιάζει τους Τρώες με τους Γερανούς καθώς σκούζοντας ετοιμάζονταν να επιτεθούν στους Αχαιούς, οι οποίοι παρέμεναν σιωπηλοί και συντεταγμένο...
Αὐτὰρ ἐπεὶ κόσμηθεν ἅμ᾽ ἡγεμόνεσσιν ἕκαστοι,
Τρῶες μὲν κλαγγῇ τ᾽ ἐνοπῇ τ᾽ ἴσαν ὄρνιθες ὣς
ἠΰτε περ κλαγγὴ γεράνων πέλει οὐρανόθι πρό·
αἵ τ᾽ ἐπεὶ οὖν χειμῶνα φύγον καὶ ἀθέσφατον ὄμβρον
κλαγγῇ ταί γε πέτονται ἐπ᾽ ὠκεανοῖο ῥοάων
ἀνδράσι Πυγμαίοισι φόνον καὶ κῆρα φέρουσαι·
ἠέριαι δ᾽ ἄρα ταί γε κακὴν ἔριδα προφέρονται.
Οἳ δ᾽ ἄρ᾽ ἴσαν σιγῇ μένεα πνείοντες Ἀχαιοὶ
ἐν θυμῷ μεμαῶτες ἀλεξέμεν ἀλλήλοισιν.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Κι αφού σιμά στους αρχηγούς εσυνταχθήκαν όλοι,
οι Τρώες αλαλάζοντας, σαν τα πτηνά κινούντο.
Καθώς διαβαίνουν γερανοί και κρώζουν στον αιθέρα,
ως φεύγουν τες νεροποντές και τον βαρύν χειμώνα
να φθάσουν στον Ωκεανόν, κι άμα χαράξη αρχίζουν
πόλεμον φονικότατον στο γένος των Πυγμαίων.
Κι οι Αχαιοί, μ’ ανδρειάς πνοήν, σιωπηλοί κινούντο,
ένας τον άλλον πρόθυμοι στην μάχην να βοηθήσουν...
(ΙΛΙΑΔΑ, Ραψωδία Γ, στ. 1 κ.εξ.)
«Συνάντηση» του Ηρακλή με τους Πηγμαίους
Ύστερα από αυτό το κατόρθωμα, ο Ηρακλής, κουρασμένος, έπεσε να κοιμηθεί. Τότε οι Πυγμαίοι, ένας λαός νάνων, τον αλυσόδεσαν και τον κάρφωσαν στη γη. Όταν ξύπνησε ο Ηρακλής, τινάχτηκε επάνω κι αρπάζοντάς τους στη χούφτα του, τους τύλιξε όλους στο τομάρι του λέοντα της Νεμέας που φορούσε.
Γιατί οι γερανοί πολεμούν με τους Πυγμαίους
Την ιστορία αφηγείται ο Βοίος στο δεύτερο βιβλίο της Ορνιθογονίας (Αντωνίνος Λιβεράλης, Μεταμορφώσεις 16).
Στους ανθρώπους εκείνους που ονομάζονται Πυγμαίοι γεννήθηκε ένα κορίτσι με το όνομα Οινόη, άμεμπτη στην όψη της, αχάριστη όμως ως προς το ήθος της και αλαζονική. Δεν έδειχνε καμία φροντίδα για την Άρτεμη και την Ήρα. Παντρεύτηκε κάποιον Νικοδάμαντα, έναν συνετό και κόσμιο πολίτη, και γέννησε ένα αγόρι, τον Μόψο.
Όλοι οι Πυγμαίοι τής έφεραν με φιλική διάθεση πάρα πολλά δώρα για τη γέννηση του παιδιού της. Η Ήρα, όμως, κατηγορώντας την Οινόη ότι δεν την τιμούσε, την μεταμόρφωσε σε γερανό και της τράβηξε τον αυχένα ώστε να γίνει μακρύς, δημιουργώντας ένα πουλί που πετά ψηλά. Η Ήρα επίσης την έκανε να πολεμά με τους Πυγμαίους.
Η Οινόη, λοιπόν, εξαιτίας του πόθου για το παιδί της, τον Μόψο, πετούσε γύρω γύρω από το σπίτι της και δεν το εγκατέλειπε. Οι Πυγμαίοι, πάλι, πήραν όλοι τα όπλα τους και την καταδίωκαν. Εξαιτίας αυτού του γεγονότος ακόμη και σήμερα υπάρχει πόλεμος ανάμεσα στους Πυγμαίους και τους γερανούς.
Ιστορεῖ Βοῖος Ὀρνιθογονίας β΄.
Παρὰ τοῖς λεγομένοις ἀνδράσι Πυγμαίοις ἐγένετο παῖς ὄνομα Οἰνόη τὸ εἶδος οὐ μεμπτή͵ ἄχαρις δὲ τὸἦθος καὶ ὑπερήφανος. ταύτῃ φροντὶς οὐδεμία ἐγίνετο τῆς Ἀρτέμιδος οὐδὲ ῞Ηρας. γαμηθεῖσα δὲΝικοδάμαντι, τῶν πολιτῶν ἑνὶ μετρίῳ καὶ ἐπιεικεῖ, ἔτεκε παῖδα Μόψον. καὶ αὐτῇ Πυγμαῖοι πάντες κατὰφιλοφροσύνην πλεῖστα δῶρα πρὸς τὴν γένεσιν τοῦ παιδὸς ἀπήνεγκαν. ῞Ηρα δὲ μεμφθεῖσα τὴν Οἰνόην͵ ὅτιαὐτὴν οὐκ ἐτίμα͵ γέρανον αὐτὴν ἐποίησε καὶ τὸν αὐχένα μακρὸν εἵλκυσε καὶ ἀπέδειξεν ὑψιπετῆ ὄρνιθα καὶπόλεμον ἐνέβαλεν αὐτῇ τε καὶ τοῖς Πυγμαίοις. Οἰνόη δὲ διὰ τὸν πόθον τοῦ παιδὸς Μόψου περιεπέτετο τὰοἰκία καὶ οὐκ ἐξελίμπανε͵ Πυγμαῖοι δὲ καθοπλισάμενοι πάντες ἐδίωκον αὐτήν. καὶ ἐκ τούτου ἔτι καὶ νῦνΠυγμαίοις καὶ γεράνοις πόλεμος ἐνέστηκε.
ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
Η δήλωση στην κεφαλίδα αυτής της ιστορίας ότι κάποιος Boίος αφηγήθηκε αυτό το μύθο στο δεύτερο βιβλίο της Ορνιθογονίας του μπορεί να θεωρηθεί ότι υπονοεί πως ο Αντωνίνος Λιβεράλης ακολουθούσε από κοντά αυτή την υποτιθέμενη πηγή. Ωστόσο ένας άλλος συγγραφέας, ο Αθήναιος, στους Δειπνοσοφιστές του 9.393E-F, αφηγείται την ίδια ιστορία πολύ διαφορετικά.
Εκεί η γυναίκα ονομάζεται Γεράνα από τη λέξη γέρανος, δηλαδή γερανός. Ο Αθήναιος υπονοεί ότι ο συγγραφέας της Ορνιθογονίαςμπορεί να μην ήταν άντρας, αλλά γυναίκα με το όνομα Βοιώ και παραπέμπει στον Φιλόχορο γι’ αυτή την πληροφορία. Σύμφωνα με τον Αθήναιο ο κύκνος μεταμορφώθηκε σε πουλί από τον Άρη και όταν έφτασε στον ποταμό Σύβαρη της Σικελίας συνδέθηκε με έναν γερανό.
Αυτός ο γερανός ήταν κάποτε μια σπουδαία γυναίκα στους Πυγμαίους, η οποία δεχόταν τιμές από τους πολίτες σαν να ήταν θεά, με αποτέλεσμα να συμπεριφέρεται απέναντι στους πραγματικούς θεούς με περιφρόνηση, ιδιαίτερα απέναντι στην Ήρα και την Άρτεμη. Έτσι η Ήρα θύμωσε και τη μεταμόρφωσε σε πουλί, άσχημο στη μορφή και μισητό από τους Πυγμαίους, οι οποίοι προηγουμένως την τιμούσαν πάρα πολύ.
Επίσης γέννησε με τον Νικοδάμαντα μια χερσαία χελώνα. Τέλος ο Αθήναιος επισημαίνει ότι ο συγγραφέας αυτών των στίχων γενικά θεωρούσε ότι όλα τα πουλιά υπήρξαν κάποτε άνθρωποι. Όπως είναι φανερό από τα παραπάνω, ελάχιστα είναι τα κοινά στοιχεία που συνδέουν την αφήγηση του Αντωνίνου με την αφήγηση του Αθήναιου, μολονότι και οι δύο υποτίθεται ότι αντλούν από την ίδια πηγή.
Από την άλλη ο Αιλιανός 15.29 ισχυρίζεται ότι αυτή η γυναίκα υπήρξε βασίλισσα των Πυγμαίων, οι οποίοι την τιμούσαν με θεϊκό τρόπο. Περιφρονούσε τέσσερις θεότητες, την Ήρα, την Αθήνα, την Άρτεμη και την Αφροδίτη και έλεγε ότι καμία δεν ήταν ισάξια με αυτήν στην ομορφιά. Η Ήρα τη μετέτρεψε στο ασχημότερο είδος πουλιού και τώρα είναι γερανός και πολεμά διαρκώς με τους Πυγμαίους, θυμωμένη επειδή οι τελευταίοι της έκαναν κακό με το να την τιμούν τόσο πολύ.
Ωστόσο ίσως υπάρχει ένας τρόπος να συνδυάσουμε σε κάποιο βαθμό αυτές τις τρεις διαφορετικές εκδοχές. Είναι φανερό ότι ο Αθήναιος εκθέτει μια μεγαλύτερη σε έκταση ιστορία, ενώ ο Αντωνίνος έχει αφαιρέσει στοιχεία από αυτήν και την έχει συντομεύσει.
Θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε ότι η ηρωίδα του μύθου, όποιο και αν ήταν το όνομά της, ήταν βασίλισσα των Πυγμαίων, όπως υποστηρίζει ο Αιλιανός, και ότι δεχόταν τιμές που ήταν σχεδόν θεϊκές, όπως συνέβαινε και με τους βασιλιάδες των Αιγυπτίων. Ίσως μάλιστα να ισχυριζόταν αλαζονικά ότι ήταν ανώτερη και ομορφότερη από τις θεές, γεγονός που οδήγησε στην τιμωρία της.
Όσον αφορά το υποτιθέμενο γεγονός που καταγράφει ο Αθήναιος, ότι η ηρωίδα γέννησε μια χερσαία χελώνα από την ένωσή της με τον Νικοδάμαντα, μπορούμε να υποθέσουμε ότι και εδώ κρύβεται μία ιστορία μεταμόρφωσης: ο Μόψος, ο γιος της Οινόης και του Νικοδάμαντα που αναφέρει ο Αντωνίνος, μπορεί να μεταμορφωνόταν στην πορεία της ιστορίας σε χελώνα, γεγονός που θα εξηγούσε την αινιγματική αναφορά του Αθήναιου.
Εξάλλου είναι φανερό ότι ο Αθήναιος κατέγραφε ταυτόχρονα ακόμη μία ιστορία μεταμόρφωσης, αυτή του ήρωα Κύκνου στο ομώνυμο πουλί. Συνεπώς το πλήρες σχήμα που προκύπτει είναι ότι η ιστορία που κρύβεται πίσω από τις αφηγήσεις των τριών συγγραφέων περιλάμβανε τρεις διαφορετικές μεταμορφώσεις, συνδεμένες ίσως τεχνητά μεταξύ τους, οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία των γερανών, των κύκνων και της χελώνας.
Δεν είναι απαραίτητο και οι τρεις μεταμορφώσεις να αναφέρονταν από την ίδια αρχική πηγή, αλλά μπορεί να προέρχονται από διαφορετικές παραδόσεις. Αυτό είναι σχεδόν βέβαιο για την περίπτωση της χελώνας, αφού είναι απίθανο να περιλαμβανόταν στην Ορνιθογονία του Βοίου, η οποία αφορούσε μόνο πουλιά. Επίσης η ιστορία του κύκνου που φτάνει στη Σικελία και κάνει παρέα με τον γερανό φαίνεται να αποτελεί μια άτεχνη σύνδεση διαφορετικών μύθων.
Το όνομα της Οινόης συνδέεται φυσικά με το κρασί. Δεν πρέπει να συγχέουμε την ηρωίδα αυτής της ιστορίας με τη νύμφη που μεγάλωσε τον Πάνα ή σύμφωνα με άλλες εκδοχές τον ίδιο τον Δία στην Αρκαδία.
Βιβλιογραφια - Πηγες
Aristotle, History of Animals. Translated by D'Arcy Wentworth Thompson. Internet Classics Archive.
Homer, The Iliad of Homer. Translated and with an Introduction by Richmond Lattimore. The University of Chicago Press, 1961.
Kubiĭovych, Volodymyr and Shevchenka, Naukove tovarystvo im. Ukraine: A Concise Encyclopaedia. University of Toronto, 1963.
Mandeville, John, The Travels of Sir John Mandeville: The Fantastic 14th-Century Account of a Journey to the East,
Ritson, Joseph, Fairy Tales, Now First Collected: To which are prefixed two dissertations: 1. On Pygmies. 2. On Fairies, London, 1831, (Adamant Media Corporation, 2004)
GREEK
Homer, The Iliad - Greek Epic C8th B.C.
Hesiod, Catalogues of Women Fragments - Greek Epic C8th - 7th B.C.
Aesop, Fables - Greek Fables C6th B.C.
Ctesias, Indica - Greek History C5th B.C.
Antoninus Liberalis, Metamorphoses - Greek Mythography C2nd A.D.
Aelian, On Animals - Greek Natural History C2nd - 3rd A.D.
Philostratus the Elder, Imagines - Greek Rhetoric C3rd A.D.
Philostratus, Life of Apollonius of Tyana - Greek Biography C2nd A.D.
Eusebius, Treatise Against Hierocles - Greek Rhetoric C4th A.D.
Nonnus, Dionysiaca - Greek Epic C5th A.D.
ROMAN
Ovid, Metamorphoses - Latin Epic C1st B.C. - C1st A.D.
Pliny the Elder, Natural History - Latin Encyclopedia C1st A.D.
Nonnosus, History - Latin History C6th A.D.
BYZANTINE
Photius, Myriobiblon - Byzantine Greek Scholar C9th A.D.
"erevoktonos"
Η εφαρμογη μας για το κινητο σου
Κατέβασε και εσύ την εφαρμογή μας για το κινητό σου "Ancient Greece Reloaded"