Ταραξιππος
ο δαιμονας που προκαλουσε το τρομο των αλογων
Ο Ταράξιππος (πληθ: Ταράξιπποι) σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία ήταν δαίμονας που εντοπιζόταν κυρίως στην Ολυμπία και στον Ισθμό και ενέδρευε στους ιππoδρόμους και ειδικά στη σφενδόνη αυτών, στις καμπές, όπου τ΄ άρματα έκαναν στροφή. Πίστευαν οι αρχαίοι πως στους αγώνες ακριβώς στη κρίσιμη στιγμή της στροφής παρουσιαζόταν αιφνίδια ο Ταράξιππος, η εμφάνιση του οποίου, αν και αόρατη στους αρματοδρόμους, προκαλούσε το τρόμο των αλόγων με συνέπεια τη συντριβή των αρμάτων και τον όλεθρο των αγωνιζομένων.
Για τον λόγο αυτό οι αρχαίοι ίδρυαν βωμούς από αναχώματα στα σημεία εκείνα των ιπποδρόμων προς τιμή του Ταράξιππου ενώ οι ηνίοχοι τελούσαν ειδικές θυσίες προς τιμήν του Ταράξιππου ζητώντας την επιείκειά του. Κατά τον περιηγητή Παυσανία, ο Ταράξιππος αποτελούσε επίθετο και όχι μια ενιαία οντότητα[3].
Ο πιο διαβόητος από τους δαίμονες με αυτή την ονομασία, φέρεται κατά τον Παυσανία, ο Ταράξιππος της Ολυμπίας.
παρεχομένου δὲ τοῦ ἱπποδρόμου παρήκουσαν ἐς πλέον τὴν ἑτέραν τῶν πλευρῶν, ἔστιν ἐπὶ τῆς μείζονος πλευρᾶς, οὔσης χώματος, κατὰ τὴν διέξοδον τὴν διὰ τοῦ χώματος τὸ τῶν ἵππων δεῖμα ὁ Ταράξιππος. σχῆμα μὲν βωμοῦ περιφεροῦς ἐστι, παραθέοντας δὲ κατὰ τοῦτο τοὺς ἵππους φόβος τε αὐτίκα ἰσχυρὸς ἀπ' οὐδεμιᾶς προφάσεως φανερᾶς καὶ ἀπὸ τοῦ φόβου λαμβάνει ταραχή, τά τε δὴ ἅρματα καταγνύουσιν ὡς ἐπίπαν καὶ οἱ ἡνίοχοι τιτρώσκονται: καὶ τοῦδε ἡνίοχοι ἕνεκα θυσίας θύουσι καὶ γενέσθαι σφίσιν ἵλεων εὔχονται τὸν Ταράξιππον.
Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Ταράξιππος ήταν το πνεύμα του νεκρού Οινόμαου ενώ σύμφωνα με άλλες εκδοχές συνδεόταν με τον Ωλένιο ή τον Δαμέωνα, γιο του Φλίου, που βοήθησε τον Ηρακλή στον πόλεμο εναντίον του Αυγεία και των Επειών και σκοτώθηκε μαζί με τα άλογά του από τον Κτέα, τον γιο του Άκτορα. Σύμφωνα με άλλες παραδόσεις, ο Ταράξιππος συνδεόταν με τη λατρεία των ηρώων ή με τον θεό Ποσειδώνα που σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, λόγω της ιδιότητάς του ως θεός των αλόγων, προκάλεσε το θάνατο του Ιππόλυτου.
Στην αρχαία Ολυμπία ως Ταράξιπποι θεωρούνταν τα πνεύματα των αδίκως φονευθέντων κατά τους ιππικούς αγώνες και γενικά όσοι έπεφταν από τους ίππους. Το ίδιο και στον Ισθμό της Κορίνθου όπου Ταράξιππος θεωρούταν το πνεύμα του Γλαύκου του γιου του Σισύφου που είχε σκοτωθεί σε ιππικούς αγώνες.
Βέβαια όλοι αυτοί οι μύθοι, κάτω από τη γοητεία της Ελληνικής Μυθολογίας, αναφέρονται στη αρχική παρατήρηση της φυγόκεντρης δύναμης όπου με την κατασκευή των αναχωμάτων (βωμούς) στις στροφές των ιπποδρόμων και της προσοχής αναβατών και ηνιόχων επ΄ αυτών, έπαυαν πλέον τα άρματα να εξέρχονται ή να συγκρούονται μεταξύ τους, προς χάριν πλέον της γνώσης αυτής, (του Ταράξιππου).
Οινομαος - Μυθολογια
Ο Οινόμαος, πρόσωπο της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας, ήταν βασιλιάς της Πίσας στην Ήλιδα, γιος του θεού Άρη και μιας από τις κόρες του Ασωπού ή, σύμφωνα με άλλη παράδοση, της Αρπίννης ή της Πλειάδας Στερόπης.
Με τη σύζυγό του Ευαρέτη (κατ' άλλους σύζυγός του ήταν η Στερόπη, ή η Ευρυθόη, κόρη του Δαναού), απέκτησαν μια πανέμορφη κόρη, την Ιπποδάμεια, την οποία όμως κατά βάθος ο Οινόμαος δεν επιθυμούσε να παντρέψει, γιατί κατά μία εκδοχή την είχε ερωμένη του και κατά άλλη εκδοχή είχε πιστέψει σε ένα χρησμό, σύμφωνα με τον οποίο ο γαμπρός του θα τον σκότωνε. Διακήρυσσε λοιπόν ότι θα έδινε ως σύζυγο την Ιπποδάμεια σε όποιον τον νικούσε σε αρματοδρομία αντοχής, με αφετηρία τον Ναό του Δία στην Ολυμπία και τέρμα τον Ναό του Ποσειδώνα στον Ισθμό της Κορίνθου.
Επειδή όμως τα άλογα του Οινομάου ήταν δώρο του πατέρα του, του Άρη, είχαν θεϊκή δύναμη και αντοχή, και έτσι ο Οινόμαος νικούσε πάντα τον αντίπαλό του και υποψήφιο γαμπρό του. Στη συνέχεια, του έκοβε το κεφάλι. Αφού είχε καρφώσει ήδη δώδεκα κεφάλια σε πασσάλους γύρω από το ανάκτορό του (ή τα είχε κρεμάσει στο ναό του Άρη κατ' άλλη εκδοχή), εμφανίσθηκε μπροστά του ο Πέλοπας και ζήτησε την κόρη του για γυναίκα.
Ο Πέλοπας είχε φροντίσει να εξαγοράσει προηγουμένως τον Μυρτίλο, τον ηνίοχο του Οινομάου, γιο του θεού Ερμή. Ο Πέλοπας του υποσχέθηκε ότι θα του έδινε το μισό βασίλειο ή την Ιπποδάμεια για μια νύχτα. Τότε ο Μυρτίλος αντικατέστησε τα καρφιά στον άξονα του εμπρόσθιου τροχού στο άρμα του βασιλιά με κέρινα, ή δεν έβαλε καθόλου καρφιά. Μόλις λοιπόν ξεκίνησε ο αγώνας, το τέθριππο του βασιλιά αναποδογύρισε και ο Οινόμαος σκοτώθηκε. Σύμφωνα όμως με άλλη εκδοχή του μύθου, ο Πέλοπας νίκησε τον Οινόμαο χάρη στα άλογα που του είχε χαρίσει ο Ποσειδών και μετά σκότωσε ο ίδιος τον Οινόμαο.
Μετά τη νίκη του ο Πέλοπας διέφυγε στην πατρίδα του με την Ιπποδάμεια και τον Μυρτίλο. (Για τη συνέχεια του μύθου βλ. παρακάτω: Ιπποδαμεια του Οινομαου και Πελοπας.)
Τελικώς, χάρη στο γάμο της κόρης του, ο Οινόμαος, έστω και μετά θάνατο, έγινε πρόγονος ονομαστών μορφών της ελληνικής μυθολογίας: παππούς του Ατρέα και του Θυέστη, προπάππους του Αγαμέμνονα, του Μενελάου και του Ευρυσθέα, κ.ά..
Η αναπαράσταση του Οινομάου στην αρματοδρομία κοσμούσε το ανατολικό αέτωμα του περίφημου Ναού του Δία στην Ολυμπία. Η αρματοδρομία απεικονίζεται και στη Λάρνακα του Κυψέλου. Από τον μύθο εμπνεύσθηκαν οι μέγιστοι των τραγικών ποιητών Ευριπίδης και Σοφοκλής, και συνέγραψαν αμφότεροι τραγωδίες με τίτλο «Οινόμαος».
Ιπποδαμεια του Οινομαου και Πελοπας - Μυθολογια
Η Ιπποδάμεια του Οινομάου στην ελληνική μυθολογία ήταν η πανέμορφη κόρη του Οινομάου και της συζύγου του Ευαρέτης (κατ' άλλους σύζυγός του ήταν η Στερόπη, ή η Ευρυθόη, κόρη του Δαναού). Ο Οινόμαος όμως κατά βάθος δεν επιθυμούσε να παντρέψει την Ιπποδάμεια, γιατί κατά μία εκδοχή την είχε ερωμένη του και κατά άλλη εκδοχή είχε πιστέψει σε ένα χρησμό, σύμφωνα με τον οποίο ο γαμπρός του θα τον σκότωνε.
Διακήρυσσε λοιπόν ότι θα έδινε ως σύζυγο την Ιπποδάμεια σε όποιον τον νικούσε σε αρματοδρομία. Επειδή όμως τα άλογα του Οινομάου είχαν θεϊκή δύναμη και αντοχή, ο Οινόμαος νικούσε πάντα τον αντίπαλό του και υποψήφιο μνηστήρα της Ιπποδάμειας. Στη συνέχεια, του έκοβε το κεφάλι. Αφού είχε καρφώσει ήδη δώδεκα κεφάλια σε πασσάλους γύρω από το ανάκτορό του, εμφανίσθηκε μπροστά του ο Πέλοπας και ζήτησε την Ιπποδάμεια για γυναίκα.
Ο Πέλοπας είχε φροντίσει να εξαγοράσει προηγουμένως τον Μυρτίλο, τον ηνίοχο του Οινομάου, υποσχόμενος ότι θα του έδινε το μισό βασίλειο ή την Ιπποδάμεια για μια νύχτα. Τότε ο Μυρτίλος αντικατέστησε τα καρφιά στον άξονα του εμπρόσθιου τροχού στο άρμα του βασιλιά με κέρινα, ή δεν έβαλε καθόλου καρφιά. Μόλις λοιπόν ξεκίνησε ο αγώνας, το τέθριππο του βασιλιά αναποδογύρισε και ο Οινόμαος σκοτώθηκε.
Σύμφωνα όμως με άλλη εκδοχή του μύθου, ο Πέλοπας νίκησε τον Οινόμαο χάρη στα άλογα που του είχε χαρίσει ο Ποσειδών και μετά σκότωσε ο ίδιος τον Οινόμαο. Μετά τη νίκη του ο Πέλοπας διέφυγε στην πατρίδα του με την Ιπποδάμεια και τον Μυρτίλο. Στην πορεία όμως ο Πέλοπας αθέτησε την υπόσχεσή του προς τον Μυρτίλο, οπότε ο τελευταίος προσπάθησε να απαγάγει την Ιπποδάμεια. Τότε ο Πέλοπας τον έριξε στη θάλασσα.
Τελικώς, η Ιπποδάμεια έζησε αρμονικά με τον Πέλοπα, και μαζί του έγινε μητέρα και γιαγιά ονομαστών μορφών της ελληνικής μυθολογίας: μητέρα του Ατρέα και του Θυέστη, γιαγιά του Αγαμέμνονα, του Μενελάου και του Ευρυσθέα, κ.ά..
Ο αστεροειδής 692 Ιπποδάμεια (692 Hippodamia) πήρε το όνομά του από την Ιπποδάμεια του Οινομάου.
Βιβλιογραφια
Παυσανίας, Ελλάδος περιήγησις 6. 21. 9–11, 6. 20. 15 - 19, 10. 37. 4, 6. 20. 19
Στάτιος, Θηβαΐδα 6. 491 ff
Υγίνου, Fabulae 84
Emmy Patsi-Garin: Επίτομο λεξικό Ελληνικής Μυθολογίας, εκδ. οίκος «Χάρη Πάτση», Αθήνα 1969
Η εφαρμογη μας για το κινητο σου
Κατέβασε και εσύ την εφαρμογή μας για το κινητό σου "Ancient Greece Reloaded"