Reloaded

H Kλυμένη ήταν κόρη του Ωκεανού και της Tηθύος κι ανήκει στην πρώτη θεϊκή γενιά, τη γενιά των Tιτάνων. Παντρεύτηκε τον Iαπετό και γέννησε τον Άτλαντα, το Mενοίτιο, τον Προμηθέα και τον Eπιμηθέα.

Aναφέρεται και ως γυναίκα του Προμηθέα ή του Ήλιου από τον οποίο απέκτησε ένα γιο, το Φαέθοντα και πολυάριθμες κόρες, τις Hλιάδες.

[1]


Ιαπετός και Kλυμένη

Ο Ιαπετός ίσως υπήρξε ο Τιτάνας ο οποίος ήταν υπεύθυνος να αποδίδει στους θνητούς την πεπερασμένη μοίρα τους. Όπως οι αδελφοί του, ήταν ο θεός του χρόνου, ο μεγάλος θόλος του ουρανού που μετρούσε τον χρόνο. Περιγράφεται δε από τον Όμηρο ως ένας από τους πλέον καταστροφικούς Τιτάνες, καθήμενος δίπλα στον Κρόνο στα βάθη του λάκκου Τάρταρου.

Στον Ιαπετό και την Κλυμένη θα μπορούσαν να αποδοθούν πολλές θεϊκές αρμοδιότητες. Ως θεός της θνησιμότητας, ο Ιαπετός είναι «μέσο διάτρησης» (από την λέξη ιαπτώ) ή ο θεός του βίαιου θανάτου. Η σύζυγός του Κλυμένη, υπό αυτήν την έννοια, θα ήταν μία Χθόνια θεά (Κάτω Κόσμου) και πράγματι η αρσενική μορφή του ονόματός της «Κλύμενος» συνήθως αναφέρεται ως ευφημιστικός τίτλος του θεού Άδη.

Ο Ιαπετός και η Κλυμένη θα μπορούσαν να είναι θεοί της κατασκευής. Η ονομασία Ιαπετός ή διατρυπών, επί παραδείγματι παραπέμπει σε δόρυ, ένα αντικείμενο που κατασκευάζεται. Η Κλυμένη από την άλλη πλευρά, μοιράζεται το όνομά της με τον τεχνίτη – θεό Ήφαιστο, ο οποίος είχε το προσωνύμιο Κλύμενος στην ομηρική ποίηση.

Οι δυνάμεις της θνησιμότητας και δεξιοτεχνίας, εμφανίζονται στους χαρακτήρες των γιων του Ιαπετού, τους Προμηθέα και Επιμηθέα, θεότητες οι οποίοι δημιούργησαν τα θνητά πλάσματα από πηλό.

Οι γιοι του Ιαπετού περιγράφονται ως διαθέτοντες ορισμένα από τα χειρότερα ανθρώπινα γνωρίσματα: σε διανοητικό επίπεδο, ο Προμηθέας είναι υπερβολικά πονηρός και πανούργος, ο Επιμηθέας είναι άδολος και ανόητος, ο Άτλας υπερβολικά τολμηρός και αλαζονικός και ο Μενοίτιος επιρρεπής σε παρορμητικές και βίαιες ενέργειες, ελαττώματα τα οποία τους οδήγησαν στον αφανισμό. Ο Ιαπετός και η οικογένειά του θεωρήθηκαν πρόγονοι της ανθρωπότητας, η οποία κληρονόμησε τις χειρότερες ιδιότητες των τεσσάρων γιων: κομπασμό, ραδιουργία, βλακεία, υπερβολική τόλμη και βία.

Τέλος ο Ιαπετός ίσως ταυτίζεται με τον Κευθώνυμο, έναν μυστηριώδη δαίμονα του Κάτω Κόσμου, που κατονομάζεται ως πατέρας του Μενοίτη, βοσκού του Άδη. Είναι λογικό λοιπόν να υποθέσουμε ότι ο Μενοίτης ταυτίζεται με τον γιο του Ιαπετού, τον Μενοίτιο.

[2]


Kλυμένη η θνητή

Ο Κατρέας ήταν γιος του Μίνωα και της Πασιφάης. Γυναίκα του πήρε τη Φρονία, όπως παραδίδει ο Ελλάνικος (Fragmenta 1a,4,F.135.2), με την οποία ζούσε στην Κνωσό ή την πόλη Κάτρη που ονομάστηκε έτσι από αυτόν. Απέκτησαν τέσσερα παιδιά, ένα γιο, τον Αλθαιμένη, και τρεις κόρες, την Αερόπη, την Κλυμένη, την Απημοσύνη (=άβλαβη). Σύμφωνα με χρησμό θα έχανε την εξουσία από ένα παιδί του ή ένα εγγόνι του.

Τα παιδιά του Απημοσύνη και Αλθαιμένης, επειδή πληροφορήθηκαν τον χρησμό που ο πατέρας τους προσπάθησε να κρατήσει κρυφό, έφυγαν κρυφά για τη Ρόδο για να μην επαληθευτεί και χρειαστεί να σκοτώσουν τον πατέρα τους, οι ίδιοι ή οι απόγονοί τους τον παππού τους. Στο όρος Αταβύριο, απ’ όπου έβλεπαν την Κρήτη, οι δυο τους καθιέρωσαν τη λατρεία του Αταβύριου Δία και ίδρυσαν στο νησί την πόλη Κρητινία.

Στο μεταξύ ο Κατρέας, από φόβο για τον χρησμό, έδιωξε τις άλλες δύο κόρες του, τις έδωσε στον Ναύπλιο, περαστικό ναυτικό από το νησί, για να τις πουλήσει σαν δούλες μακριά από την Κρήτη ή για να τις πετάξει στη θάλασσα. Η μεταστροφή του Ναύπλιου οδήγησε τον ίδιο σε γάμο με την Κλυμένη (απέκτησαν τον Οίακα και τον Παλαμήδη) και την Αερόπη σε γάμο με τον Πλεισθένη (απέκτησαν τον Αγαμέμνονα και τον Μενέλαο).

Όταν ο Κατρέας γέρασε, αναζήτησε τον γιο του για να τον αφήσει κληρονόμο στον θρόνο, γι’ αυτό βρέθηκε στις ακτές της Ρόδου. Βοσκοί όμως που τους είδαν να αποβιβάζονται τους πέρασαν για πειρατές και τους επιτέθηκαν με πέτρες. Τα γαυγίσματα των σκύλων κάλυπταν τις φωνές του Κατρέα που δήλωνε την ταυτότητά του και τελικά ο Κατρέας πέθανε από τα χέρια του Αλθαιμένη που έριξε το ακόντιό του, επαληθεύοντας τον χρησμό.

Στην κηδεία του παππού του από την πλευρά της μητέρας του Αερόπης θέλησε να παρευρεθεί ο Μενέλαος, οπότε ο Πάρης βρήκε την ευκαιρία να κλέψει την Ελένη. (Απολλόδωρος 3.12-16, Διόδωρος Σ. 5.59)


Κλυμένη στην Ελληνική Μυθολογία

Με το όνομα Κλυμένη στην ελληνική μυθολογία αναφέρονται έξι διαφορετικά πρόσωπα, τα εξής:

Κόρη του Τιτάνα Ωκεανού και της Τιτανίδας Τηθύος, μία από τις Ωκεανίδες, μητέρα του Φαέθωνα με πατέρα τον Τιτάνα θεό Ήλιο ή σύζυγος κατά μία εκδοχή του Τιτάνα Ιαπετού· παιδιά τους ήταν οι Τιτάνες Άτλας, Προμηθέας (κατά μία εκδοχή η ίδια με τον Προμηθέα έκαναν τον Δευκαλίωνα), Επιμηθέας και Μενοίτιος. Η Βιβλιοθήκη Απολλοδώρου πάντως (Α 2, 3) αναφέρει ως σύζυγο του Ιαπετού την Ασία (επίσης κόρη του Ωκεανού και της Τηθύος).

Μία Νύμφη, η οποία έσωσε, μαζί με τον Δίκτυ, τη Δανάη και τον Περσέα, όταν αυτοί είχαν παρασυρθεί από τα κύματα.

Κόρη του Κατρέα, σύζυγος του Ναυπλίου και μητέρα του Παλαμήδους και του Οίακα.

Μία από τις τρεις Μινυάδες, οι οποίες κατά τον Οβίδιο μεταμορφώθηκαν σε πτηνά.

Μία Νηρηίδα.

Θεραπαινίδα της Ωραίας Ελένης, που την ακολούθησε στην Τροία.


Τέλος, ο αστεροειδής 104 Κλυμένη (104 Klymene), που ανακαλύφθηκε το 1868, πήρε το όνομά του από τα μυθικά αυτά πρόσωπα.

Βιβλιογραφια

Ησίοδος, Θεογονία 346 ff, 508 ff

Απολλόδωρος (ψευδο-), Βιβλιοθήκη 1. 8, 1. 8 - 9


Ησίοδος, Θεογονία, 351
Τηθὺς δ' Ὠκεανῷ ποταμοὺς τέκε δινήεντας,
Νεῖλόν τ' Ἀλφειόν τε καὶ Ἠριδανὸν βαθυδίνην,
Στρυμόνα Μαίανδρόν τε καὶ Ἴστρον καλλιρέεθρον
Φᾶσίν τε Ῥῆσόν τ' Ἀχελῷόν τ' ἀργυροδίνην
Νέσσόν τε Ῥοδίον θ' Ἁλιάκμονά θ' Ἑπτάπορόν τε
Γρήνικόν τε καὶ Αἴσηπον θεῖόν τε Σιμοῦντα
Πηνειόν τε καὶ Ἕρμον ἐυρρείτην τε Κάικον
Σαγγάριόν τε μέγαν Λάδωνά τε Παρθένιόν τε
Εὔηνόν τε καὶ Ἀλδῆσκον θεῖόν τε Σκάμανδρον·
τίκτε δὲ Κουράων ἱερὸν γένος, αἳ κατὰ γαῖαν
ἄνδρας κουρίζουσι σὺν Ἀπόλλωνι ἄνακτι
καὶ ποταμοῖς, ταύτην δὲ Διὸς πάρα μοῖραν ἔχουσι,
Πειθώ τ' Ἀδμήτη τε Ἰάνθη τ' Ἠλέκτρη τε
Δωρίς τε Πρυμνώ τε καὶ Οὐρανίη θεοειδὴς
Ἱππώ τε Κλυμένη τε Ῥόδειά τε Καλλιρόη τε
Ζευξώ τε Κλυτίη τε Ἰδυῖά τε Πασιθόη τε
Πληξαύρη τε Γαλαξαύρη τ' ἐρατή τε Διώνη
Μηλόβοσίς τε Θόη τε καὶ εὐειδὴς Πολυδώρη
Κερκηίς τε φυὴν ἐρατὴ Πλουτώ τε βοῶπις
Περσηίς τ' Ἰάνειρά τ' Ἀκάστη τε Ξάνθη τε
Πετραίη τ' ἐρόεσσα Μενεσθώ τ' Εὐρώπη τε
Μῆτίς τ' Εὐρυνόμη τε Τελεστώ τε κροκόπεπλος
Χρυσηίς τ' Ἀσίη τε καὶ ἱμερόεσσα Καλυψὼ
Εὐδώρη τε Τύχη τε καὶ Ἀμφιρὼ Ὠκυρόη τε
καὶ Στύξ, ἣ δή σφεων προφερεστάτη ἐστὶν ἁπασέων.
αὗται ἄρ' Ὠκεανοῦ καὶ Τηθύος ἐξεγένοντο
πρεσβύταται κοῦραι·

Ησίοδος, Θεογονία, 508
κούρην δ' Ἰαπετὸς καλλίσφυρον Ὠκεανίνην
ἠγάγετο Κλυμένην καὶ ὁμὸν λέχος εἰσανέβαινεν.

Διονύσιος Αλικαρνασσεύς, Ρωμαϊκές Αρχαιότητες, 1, 17, 3
πέντε δὲ μείναντες αὐτόθι γενεάς, ἐν αἷς ἐπὶ
μήκιστον εὐτυχίας ἤλασαν τὰ κράτιστα τῶν ἐν τῇ
Θετταλίᾳ πεδίων καρπούμενοι, περὶ τὴν ἕκτην γενεὰν
ἐξελαύνονται Θετταλίας ὑπό τε Κουρήτων καὶ Λελέγων,
οἳ νῦν Αἰτωλοὶ καὶ Λοκροὶ καλοῦνται, καὶ συχνῶν
ἄλλων τῶν περὶ τὸν Παρνασὸν οἰκούντων, ἡγουμένου
τῶν πολεμίων Δευκαλίωνος τοῦ Προμηθέως,
μητρὸς δὲ Κλυμένης τῆς Ὠκεανοῦ.

Ακουσίλαος, Αποσπάσματα, 34
Δευκαλίων, ἐφ' οὗ ὁ κατακλυσμὸς
γέγονε, Προμηθέως μὲν ἦν υἱός, μητρὸς δέ, ὡς οἱ πλεῖστοι λέγουσι,
Κλυμένης· ὡς δὲ Ἡσίοδος Προνόης· ὡς δὲ Ἀκουσίλαος Ἡσιόνης τῆς
Ὠκεανοῦ καὶ Προμηθέως.

Παυσανίας, Ελλάδος Περιήγησις, 2, 18, 1
ἔχει μὲν δὴ
καὶ ἐνταῦθα τιμὰς παρὰ τῶν προσχωρίων, μεγίστας
δὲ ἔν τε Σερίφῳ καὶ παρ' Ἀθηναίοις, οἷς Περσέως
τέμενος καὶ Δίκτυος καὶ Κλυμένης βωμὸς σωτήρων καλουμένων Περσέως.

Νόννος, Διονυσιακά, 40, 547
Νηιὰς ἦν Κλυμένη καὶ ἀπόσπορος Ὠκεανοῖο·
ἀλλὰ γάμοις ὑπόειξεν, ἐνυμφεύθη δὲ καὶ αὐτή,
ὡς ἴδε λάτριν Ἔρωτος ἀρείονα Κυανοχαίτην
οἴστρῳ Κυπριδίῳ δεδονημένον· ἀρχέγονος δὲ
Ὠκεανὸς ποταμοῖσι καὶ ὕδασι πᾶσι κελεύων
Τηθύος οἶδεν ἔρωτα καὶ εὐύδρους ὑμεναίους.

Γαληνός Ιωάννης, Εἰς τὴν Ἡσιόδου Θεογονίαν ἀλληγορίαι,
Ἰαπετὸς δὲ τὴν Κλυμένην
ἄγεται τὴν τοῦ Ὠκεανοῦ θυγατέρα, δηλαδὴ ἡ κίνησις
τοῦ οὐρανοῦ τὴν δόξαν περὶ αὐτὴν συναθροίζει καὶ
τὸ θαυμάζεσθαι· θαύματος γὰρ ἀξία ἡ τοιαύτη κίνησις
καὶ ἡ τοῦ παντὸς περιφορά· ἣν δὴ περιφορὰν ἐπὶ τῷ
ἄξονι Ἄτλαντα προσαγορεύει ὁ λόγος, τὰς μὲν χεῖρας καὶ
τὴν κεφαλὴν ἐς τὸν οὐρανὸν ἔχοντα καὶ διὰ τούτων ἐρείδοντα
αὐτόν, τοὺς δὲ πόδας ἐπὶ τῆς γῆς.

Ολυμπιόδωρος, Σχόλια στα Μετεωρολογικά του Αριστοτέλη
ἔστι δὲ ἡ πρώτη
τοιαύτη· Φαέθων, φησίν, ὁ ἀπὸ Ἡλίου καὶ Κλυμένης ᾔτησε τὸν ἴδιον
πατέρα παραδοῦναι αὐτῷ τὸ ἅρμα, ἐφ' ᾧ ἡνιοχεῖται.

Σχόλια στον Αισχύλο, 347
οὐ δῆτ', ἐπεί με καὶ κασιγνήτου τύχαι· Ἰαπετὸς ὁ τοῦ Κρόνου
ἀδελφὸς ἐκ θυγατρὸς τοῦ Ὠκεανοῦ Κλυμένης λεγομένης ἔσχεν Ἄτλαντα
καὶ Μενοίτιον καὶ Προμηθέα.
...
εἶτα Προμηθεὺς Ἄτλας καὶ Μενοίτιος
Ἰαπετοῦ καὶ Κλυμένης ὄντες παῖδες, ἀντέστησαν τῷ Διί· ὧν τὸν μὲν Προμηθέα
προσήλωσεν ἐν Καυκάσῳ ἀετὸν πέμψας τούτου κατεσθίειν τὸ ἧπαρ.

Τζέτζης Ιωάννης, De Pleiadibus
ὁ δὲ Ἄτλας, μεθ' οὗ καὶ ὁ Προμηθεὺς
καὶ ὁ Ἐπιμηθεύς, ἐγεννήθη ἐκ τοῦ Οὐρανοῦ καὶ Κλυμένης
τῆς τοῦ Ὠκεανοῦ θυγατρός.
...
τοῦ Οὐρανοῦ παιδὸς Ἰαπετοῦ καὶ Κλυμένης ἢ Ἀσίας
τῆς Ὠκεανοῦ θυγατρὸς γεννῶνται, ὡς οἱ μυθογράφοι
φασί, Προμηθεύς, Ἐπιμηθεύς, Μενοίτιος, καὶ ὁ νῦν
ἡμῖν προκείμενος Ἄτλας· ὃν καὶ μυθεύονται κίονας
φέρειν μακράς,
αἳ γαῖάν τε καὶ οὐρανὸν ἀμφὶς ἔχουσι.