Μαραθωνας
Ιστορικο
Μαραθώνιος δρόμος
Ο Μαραθώνιος Δρόμος περιλαμβάνεται στα σύγχρονα ολυμπιακά αθλήματα και είναι στην ουσία ένας αγώνας αντοχής δρόμου κάλυψης επίσημης απόστασης 42,195 χιλιομέτρων. Ο αγώνας ονομάζεται έτσι από την ιστορική διαδρομή του Έλληνα στρατιώτη / ημεροδρόμου Φειδιππίδη που μετά τη μάχη του Μαραθώνα (490 π.Χ.) έτρεξε από το πεδίο της μάχης στην Αθήνα για να μεταφέρει τα νικητήρια νέα με τη λέξη "νενικήκαμεν". Η ιστορία επιβεβαιώνεται μέσα από κείμενα της αρχαιότητας του Φιλόστρατου που αναφέρεται στο θεσμό των στρατιωτών ημεροδρόμων αγγελιαφόρων, του Ηροδότου, του Πλούταρχου και του Λουκιανού.
Γέννηση του Μαραθωνίου
Σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι στην αρχαιότητα δεν υπήρχε ως άθλημα ο Μαραθώνιος δρόμος. Η ιδέα της γέννησης του αθλήματος και η ένταξή του στους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες οφείλεται στον Γάλλο γλωσσολόγο και ελληνιστή Michel Breal, φίλο του Πιέρ ντε Κουμπερτέν (ιδρυτής της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, αναβιωτής και πατέρας των σύγχρονων των Ολυμπιακών Αγώνων), που πρότεινε κατά την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896 στην Αθήνα "την επανάληψη του διάσημου εκείνου δρόμου που εξετέλεσε ο στρατιώτης του Μαραθώνος". Με αυτό τον τρόπο κατέστη ο Μαραθώνιος ένα από τα πρώτα σύγχρονα ολυμπιακά αθλήματα των αγώνων του 1896. Ο Λούης έτρεξε τον μαραθώνιο σε χρόνο 2 ώρες, 58 λεπτά και 50 δεύτερα. Όπως λέγεται χαρακτηριστική, μετά τους Ολυμπιακούς γύρισε στο χωριό του και δεν πήρε μέρος σε κανέναν άλλο αγώνα δρόμου. Έζησε μια ζωή ήρεμη, εργαζόμενος ως αγρότης, και αργότερα ως τοπικός αστυνομικός.
Η Μαχη του Μαραθωνα (490 π.Χ.)
Στην κοσμοϊστορική εκείνη μάχη οι Αθηναίοι πολέμησαν με επικεφαλής το Μιλτιάδη και οι Πέρσες με επικεφαλείς το Δάτη και τον Αρταφέρνη. Στη μάχη νίκησαν οι Αθηναίοι
Το ιστορικό της μάχης
Οι περσικές δυνάμεις που έφταναν πιθανόν τις 55.000-60.000 άντρες, αφού κατέστρεψαν την Ερέτρια, αποβιβάστηκαν στον κόλπο του Μαραθώνα. Οι Αθηναίοι έστειλαν 10.000 άντρες και οι Πλαταιείς 1.000 (ήταν οι μόνοι που έστειλαν βοήθεια απαντώντας σε σχετική έκκληση των Αθηναίων, γιατί οι 2.000 Σπαρτιάτες έφτασαν μετά τη μάχη, ζήτησαν να δουν τους νεκρούς Πέρσες και τους οδήγησαν στον Μαραθώνα).
Στη μάχη αυτή, στην οποία συμπολέμησαν με τους Αθηναίους πρώτη φορά στην ελληνική ιστορία και οι δούλοι τους, έπεσαν πάνω από 6.000 Πέρσες και 192 μονάχα Έλληνες. Ανάμεσα σ’ αυτούς και ο αδερφός του Αισχύλου Κυναίγειρος. Ο ίδιος άλλωστε ο ποιητής Αισχύλος είχε τραυματιστεί στη μάχη του Μαραθώνα.
Η Μάχη
Οι Αθηναίοι αφού παρατάχθηκαν, ολοκλήρωσαν τις καθιερωμένες θυσίες, οι οποίες – σε μια ακόμα προοικονομία του αποτελέσματος- φάνηκαν ευοίωνες, «τα σφάγια εγίνετο καλά» (Ηρόδοτος 6,112). Αμέσως μετά δόθηκε το σύνθημα της επίθεσης. Μια χαλκοφορέμενη μάζα 11.000 ανδρών κινήθηκε, σαν ένας άνθρωπος, γοργά και αθόρυβα. Η απόσταση που χώριζε τους δύο αντιπάλους ήταν περίπου 1.500 μέτρα (οκτώ στάδια σύμφωνα με τον Ηρόδοτο).
Το βεληνεκές των περσικών τόξων έφθανε τα 200 μέτρα. Στα 100-150 μέτρα, δε, οι έμπειροι Πέρσες τοξότες ήταν θανάσιμα ακριβείς. Έτσι οι Αθηναίοι και οι Πλαταιείς στα τελευταία 200 μέτρα άλλαξαν το ταχύ βήμα τους σε «δρομέα έφοδο», ώστε να αποφύγουν, όσο το δυνατόν, τις απώλειες από τα πυκνά τοξεύματα.
Οι Πέρσες στέκονταν αποσβολωμένοι κοιτάζοντας το μεγαλειώδες θέαμα της οπλιτικής εφόδου. Χωρίς αμφιβολία, θα σκέφτηκαν πως για να επιτίθενται έτσι, χωρίς ιππείς και τοξότες, κάποια τρέλα θα είχε καταλάβει τους Αθηναίους, οδηγώντας τους με μαθηματική ακρίβεια στον θάνατο : «Καθώς έβλεπαν τους Αθηναίους να τρέχουν χωρίς ούτε ένα ιππικό, χωρίς τοξότες, νόμισαν ότι είχαν τρελαθεί και όδευαν προς την καταστροφή, αφού ήταν πολύ λίγοι στον αριθμό. Αυτές ήταν οι σκέψεις των βαρβάρων» (Ηρόδοτος 6,112). Μόλις οι Αθηναίοι εισήλθαν εντός βεληνεκούς, οι Πέρσες τοξότες εξαπέλυσαν μια πραγματική καταιγίδα από βέλη. Τόσο όμως η ταχύτητα κίνησης όσο και ο ισχυρός αμυντικός οπλισμός των Αθηναίων τους επέτρεψαν να υπερπηδήσουν εύκολα και με αμελητέες απώλειες τον φραγμό των βελών. Τις επόμενες στιγμές οι παγωμένοι Πέρσες των πρώτων σειρών αντίκρισαν τα δόρατα της αθηναϊκής φάλαγγας να τους σημαδεύουν. Για τους περισσότερους από αυτούς ήταν η τελευταία εικόνα της ζωής τους.
Η σφοδρότητα της σύγκρουσης και η αρχική πίεση είχαν ως αποτέλεσμα την ανατροπή των πρώτων περσικών σειρών. Μετά το αρχικό σάστισμα όμως των Περσών άρχισε μια επίμονη μάχη σε όλο το μήκος του μετώπου. Ιδιαίτερα επιτυχής υπήρξε η επίθεση των οπλιτών της δεξιάς πτέρυγας, που με επικεφαλής τον ηρωικό Καλλίμαχο, επέφεραν μεγάλα πλήγματα στους εχθρούς. Η αριστερή πτέρυγα γρήγορα σημείωσε ανάλογη επιτυχία : «Οι Αθηναίοι και οι Πλαταιείς νικούσαν στις δύο πτέρυγες και άφηναν τους βαρβάρους να τρέπονται σε φυγή» (Ηρόδοτος 6, 113). Ειδικότερα εξασφάλισαν την κάμψη των πρώτων ζυγών, οι οποίοι ανεστράφησαν και πίεσαν τους πίσω ζυγούς, με αποτέλεσμα τη διάσπαση των γραμμών των τμημάτων των δύο πτερύγων σε όλο το βάθος και την τροπή τους σε άτακτη φυγή προς τη θάλασσα.
Στο κέντρο αντίθετα «νικούσαν οι βάρβαροι» (Ηρόδοτος 6,113). Στο σημείο αυτό οι δύο αθηναϊκές φυλές, με τον Αριστείδη και τον Θεμιστοκλή να μάχονται στην πρώτη σειρά ως απλοί οπλίτες, δεχόμενες ασφυκτικές πιέσεις, άρχισαν, ύστερα από σκληρότατο αγώνα, σύμφωνα ωστόσο με το σχέδιο, να συμπτύσσονται οργανωμένα. Ακολούθησε η καταδίωξή του από το περσικό κέντρο, ενώ υπέστησαν κάποιες απώλειες. Παρόλα αυτά, εκπλήρωσαν με επιτυχία την αποστολή τους, απασχολώντας τα επίλεκτα εχθρικά τμήματα για αρκετή ώρα, ώστε να επιτευχθεί στο μεταξύ η αθηναϊκή νίκη στα δύο άκρα. Εξακολούθησαν δε, να τα απασχολούν και κατά την υποχώρηση. Η κίνηση υποχώρησης του αθηναϊκού κέντρου φαίνεται πως πραγματοποιήθηκε με υποδειγματική συνοχή, παρότι είχε εξασθενήσει ακόμα περισσότερο, λόγω της αναγκαστικής αύξησης της απόστασης ανάμεσα στο κέντρο και τις δύο πτέρυγες, οι οποίες εκτελούσαν αντίθετη (επιθετική) κίνηση.
Με τη γρήγορη αθηναϊκή νίκη στις δύο πτέρυγες και την υποχώρηση του κέντρου, αφού όμως προέβαλε χρονικά ικανοποιητική αντίσταση, έληξε η πρώτη φάση της μάχης με επίτευξη όλων των αντικειμενικών στόχων του Μιλτιάδη, οι δύο περσικές πτέρυγες είχαν εκμηδενιστεί ως παράγοντες που θα μπορέσουν να επέμβουν και πάλι στη μάχη. Έτσι, η αριθμητική δύναμη των Περσών είχε μειωθεί κάτω από το μισό της αρχικής, ενώ τα τμήματα του περσικού κέντρου είχαν απομονωθεί. Οι πτέρυγες αντίθετα των Αθηναίων και των Πλαταιέων παρέμεναν ακέραιες και αξιόμαχες και επιπλέον βρίσκονταν στα μετόπισθεν των τμημάτων του περσικού κέντρου. Αλλά και το αθηναϊκό κέντρο, παρά τις απώλειές του, παρέμενε αρκετά αξιόμαχο και κατά συνέπεια διαθέσιμο για τη συνέχεια του αγώνα.
Ο παράγοντας χρόνος αποδείχθηκε πολύ σημαντικός και στη δεύτερη φάση της μάχης. Οι δύο πτέρυγες έπρεπε να ενωθούν προτού το ισχυρό περσικό κέντρο προλάβει να αναστραφεί και να επιτεθεί πρώτο. Σε αυτό το κρίσιμο σημείο η ελληνική πειθαρχία και εκπαίδευση απέδειξε την αξία της.
Μια ισχυρότατη φάλαγγα με κανονικό βάθος οκτώ ζυγών, συνολικής δύναμης 9.000 ανδρών, ήταν έτοιμη να επιτεθεί κατά του περσικού κέντρου. Η νεοσχηματιζόμενη φάλαγγα ήταν ανεστραμμένη σε σύγκριση με την αρχική παράταξη, με την έννοια ότι στην αριστερή πτέρυγα βρίσκονταν οι Αθηναίοι, με επικεφαλής τον Καλλίμαχο και στη δεξιά οι Πλαταιείς. Αυτή τη φορά πρωτοστάτες σε όλους τους στοίχους έγιναν οι άνδρες της τελευταίας σειράς του προηγούμενου σχηματισμού (οι ουραγοί). Αυτή η αλλαγή δεν μείωνε στο ελάχιστο τη μαχητική αξία της φάλαγγας, γιατί, ακριβώς για τις περιπτώσεις επιβεβλημένης αναστροφής, προβλεπόταν να είναι και οι ουραγοί έμπειροι μαχητές. Η αθηναϊκή φάλαγγα (μήκος μετώπου 1.100 μέτρων) κινήθηκε χωρίς καθυστέρηση προς την κατεύθυνση των τμημάτων του περσικού στρατού και σε λιγότερο από δύο λεπτά επέπεσε εναντίον τους ( η απόσταση που χώριζε τώρα τους δύο στρατούς δεν ήταν μεγαλύτερη από 500 μέτρα). Η μάχη που ακολούθησε υπήρξε πεισματώδης και φονικότατη.
Στη δεξιά ελληνική πτέρυγα, οι Πλαταιείς που μάχονταν εκεί πιθανότατα αντιμετώπισαν τμήμα εξαιρετικής μαχητικής αξίας, το οποίο δεν μπόρεσαν να κάμψουν. Στα αριστερά όμως, όπου βρισκόταν ο Καλλίμαχος και σε όλη την υπόλοιπη παράταξη «νίκησαν τελικά οι Αθηναίοι (Ηρόδοτος 6,113). Παρά την απελπισμένη αντίσταση των Περσών, η γενναιότητα και η ορμή των Αθηναίων υπερίσχυσε. Τα περσικά τμήματα της δεξιάς πλευράς και του κέντρου κατέρρευσαν. Στην απεγνωσμένη προσπάθειά τους να σωθούν, έπεσαν επάνω στην αριστερή τους πλευρά, παρασύροντάς την και αυτή σε φυγή προς την ακτή του Σχοινιά. Έτσι, έληξε και η δεύτερη φάση της μάχης, με την εξουδετέρωση και την τροπή σε φυγή των επίλεκτων τμημάτων του περσικού εκστρατευτικού σώματος.
Τα μετά τη μάχη
Μετά την ήττα τους οι Πέρσες έπλευσαν προς το Φάληρο με το σκοπό να κυριέψουν την απροστάτευτη Αθήνα. Οι Αθηναίοι όμως Μαραθωνομάχοι είχαν ήδη φτάσει εκεί και εμπόδισαν τους Πέρσες να πραγματοποιήσουν το σχέδιό τους.
Οι συνέπειες της ελληνικής νίκης
Η ελληνική νίκη στον Μαραθώνα ήταν ένα γεγονός με τεράστια πολιτική και στρατιωτική σημασία.
Το ηθικό κέρδος της μάχης του Μαραθώνα αποδείχθηκε πρωταρχικής σημασίας. Οι Μαραθωνομάχοι διέλυσαν τον μύθο του περσικού αήττητου και άνοιξαν τον δρόμο για τους θριάμβους της Σαλαμίνας και των Πλαταιών.
Η μάχη στον Μαραθώνα ανέδειξε επίσης την ανωτερότητα του οπλισμού και της πολεμικής τακτικής των Ελλήνων. Οι Αθηναίοι κέρδισαν μια μάχη σώζοντας όχι μόνο την Αθήνα αλλά και τον δυτικοευρωπαϊκό πολιτισμό. Όπως γράφει ο Φούλερ, «ο Μαραθώνας ήταν το πρώτο κλάμα της Ευρώπης που γεννιόταν».
Η νίκη στον Μαραθώνα χάρισε αιώνια δόξα στον εμπνευστή του στρατηγικού και τακτικού σχεδίου, στον Μιλτιάδη.
Για τη μάχη του Μαραθώνα γράφτηκαν πολλές ενδελεχείς μελέτες και θα γραφτούν ακόμη περισσότερες στο μέλλον. Υπάρχει όμως κάτι άλλο που να την αποτυπώνει πιο εύστοχα πέρα από το λιτό επίγραμμα του Σιμωνίδη του Κείου; “Ελλήνων προμαχούντες Αθηναίοι Μαραθώνι χρυσοφόρων Μήδων εστόρεσαν δύναμιν” ( Οι Αθηναίοι, ως πρόμαχοι των Ελλήνων, στον Μαραθώνα κατέστρεψαν τη δύναμη των χρυσοφόρων Μήδων).
Τύμβος Μαραθώνα
Το σημαντικότερο όμως σωζόμενο μνημείο της πεδιάδας του Μαραθώνα είναι ο Τύμβος των Μαραθωνομάχων, ο Σωρός, όπως τον ονομάζει ακόμη η λαϊκή παράδοση, ύψους 9 μ.και διαμέτρου 50μ., που σκεπάζει τα οστά των 192 Αθηναίων, που έπεσαν στη μάχη του Μαραθώνα. Κάτω από το χώμα η ανασκαφική έρευνα έχει ανακαλύψει το τεφροφόρο στρώμα της πυράς με τα αποτεφρωμένα οστά. Μέσα στον Τύμβο βρέθηκαν και τα ίχνη του νεκροδείπνου.
Σύμφωνα με τα έθιμα, οι νικητές περισυνέλεξαν τους νεκρούς από το πεδίο της μάχης, τους έθεσαν στην πυρά και παρεκάθησαν σε περιδείπνο για να τιμήσουν την ανδρεία τους. Έξω από τον Τύμβο οι Αθηναίοι έφηβοι κατέθεταν κάθε χρόνο στεφάνους και πρόσφεραν θυσίες στη μνήμη των νεκρών μαραθωνομάχων.
Ιστοσελιδα και Χαρτης
Επιπλεον Πηγες
"Ancient Greek Battles"
"Ancient History Encyclopedia"
"Encyclopaedia Brittanica"
"History World"
"History"
"Εxnet"
Η εφαρμογη μας για το κινητο σου
Κατέβασε και εσύ την εφαρμογή μας για το κινητό σου "Ancient Greece Reloaded"