Αυτολυκος ο Πιτταναιος
Ο Αυτόλυκος ο Πιτταναίος ή Πιττανεύς (περ. 360 π.Χ. – περ. 290 π.Χ.) ήταν ένας επιφανής αρχαίος Έλληνας αστρονόμος, μαθηματικός και γεωγράφος. «Αυτόλυκος» σημαίνει «αυτόφωτος», αυτός που έχει το δικό του φως.
Ο Αυτόλυκος γεννήθηκε στην Πιττάνη της Αιολίδας, στη Μικρά Ασία. Δεν είναι γνωστό τίποτα από τη ζωή του. Τα έργα του φαίνεται ότι γράφτηκαν ή τουλάχιστον ολοκληρώθηκαν στην Αθήνα, ανάμεσα στα έτη 335 π.Χ. και 300 π.Χ.. Τα σωζόμενα έργα του Αυτολύκου περιλαμβάνουν ένα βιβλίο για τις σφαίρες, το "«Περί της κινουμένης σφαίρας»" που περιλαμβάνει δώδεκα ζητήματα περί σφαιρικής αστρονομίας και ειδικότερα περί της όψης του ουρανού και της θέσεως των περί αυτόν κύκλων συναρτήσει του γεωγραφικού πλάτους του τόπου παρατήρησης και έτερο "Περί ανατολών και δύσεων των ουράνιων σωμάτων" που διαιρείται σε δύο μέρη. Στο πρώτο περιλαμβάνει δεκατρείς αστρονομικές προτάσεις, ενώ το δεύτερο αναφέρεται στη διαίρεση του ζωδιακού κύκλου σε δωδεκατημόρια. Το «Περί της κινουμένης σφαίρας» θεωρείται η αρχαιότερη μαθηματική πραγματεία που σώζεται στο σύνολό της.
Ο Ευκλείδης αναφέρεται σε εργασίες του Αυτολύκου. Ο Αυτόλυκος υπήρξε δάσκαλος του Αρκεσιλάου: Ο Διογένης ο Λαέρτιος γράφει ότι ο Αρκεσίλαος συνοδεύθηκε από τον δάσκαλό του Αυτόλυκο σε ένα ταξίδι στις Σάρδεις. Ο Φραγκίσκος Μαυρόλυκος μετέφρασε τα σωζόμενα έργα του Αυτολύκου τον 16ο αιώνα.
ΕΡΓΟ
ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ
Οι αστρονομικοί όροι «ακρονύκτιος» και «κοσμική ανατολή των αστέρων» εισάχθηκαν από τον Αυτόλυκο.Ο Αυτόλυκος μελέτησε τη σχέση ανάμεσα στην ανατολή και στη δύση των ουράνιων σωμάτων και έγραψε ότι «κάθε αστέρας που ανατέλλει και δύει, πάντα ανατέλλει και δύει στα ίδια σημεία στον ορίζοντα».Δύο απο τα έργα του που σώθηκαν (σε ελληνική λατινική και αραβική έκδοση) είναι τα παλαιότερα αστρονομικά συγγράμματα που υπάρχουν. Έγραψε δύο συγγράμματα περί μαθηματικής αστρονομίας.
α) « Περί κινούμενης σφαίρας»
1 βιβλίο, σώζεται. Περιγράφει μια σφαίρα που ο ίδιος έχει κατασκευάσει, ώστε να περιστρέφεται γύρω από τον άξονά της. Πάνω σ’αυτήν είχε τοποθετήσει τους δύο πόλους , τους μεσημβρινούς και τους παράλληλους. Το βιβλίο περιλαμβάνει 12 ζητήματα σφαιρικής αστρονομομίας και αναφέρεται στην όψη του ουρανού και στην θέση των διαφόρων κύκλων του, σε συνάρτηση με το γεωγραφικό πλάτος κάθε τόπου. Το σύγγραμμα αυτό συμβουλεύτηκε ο Ευκλείδης στα «φαινόμενά» του.
β) «Περί Επιτολών και Δύσεων των Αστέρων»
2 βιβλία, σώζεται. Χωρίζεται σε δύο μέρη: το πρώτο περιλαμβάνει 13 αστρονομικές προτάσεις, ενώ το δεύτερο αναφέρεται στην διαίρεση του ζωδιακού κύκλου σε δωδεκατημόρια.Τα σωζόμενα έργα του θεωρούνται ως τα αρχαιότερα πλήρως διασωθέντα ελληνικά μαθηματικά κείμενα.
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ
Στη Γεωμετρία ο Αυτόλυκος μελέτησε τα χαρακτηριστικά και την κίνηση μιας σφαίρας στο ομώνυμο έργο του. Ο Θεοδόσιος της Βιθυνίας βασίσθηκε για το έργο του «Σφαιρικά» στην εργασία του Αυτολύκου.
Το όνομα Αυτόλυκος έχει δοθεί σήμερα προς τιμήν του σε έναν κρατήρα της σελήνης, έναν από τους 3 μεγαλύτερους πάνω στα «Απέννινα όρη» στη Θάλασσα των Βροχών, βόρεια του κέντρου της σελήνης.
Πηγες
Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου, τομ.3ος, σελ.985.
[1] "Η Βιβλιοθήκη της Φυσικής"
Η εφαρμογη μας για το κινητο σου
Κατέβασε και εσύ την εφαρμογή μας για το κινητό σου "Ancient Greece Reloaded"