Ευδημος ο Ροδιος (ο πρεσβυτερος)
Ο Εύδημο (ή Εὔδημος) ο Ρόδιος ήταν ένας αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος, που έζησε περίπου από 370 μέχρι 300 π.Χ.. Ήταν ο πρώτος ιστορικός της επιστήμης. Ήταν ένας από τους σημαντικότερους μαθητές του Αριστοτέλη, και χάρη στην επεξεργασία των έργων του δασκάλου του, έκανε τα έργα του Αριστοτέλη πιο εύκολα προσιτά.
Ο Εύδημος γεννήθηκε στο νησί της Ρόδου, αλλά πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην Αθήνα, όπου σπούδασε φιλοσοφία στη Περιπατητική Σχολή του Αριστοτέλη. Η συνεργασία του Εύδημου με τον Αριστοτέλη ήταν μακροχρόνια και στενή, και γενικά θεωρείται ως ένα από τους πιο λαμπρούς μαθητές του Αριστοτέλη. Πολύ συχνά, ο Εύδημος και ο Θεόφραστος από τη Λέσβο δεν αποκαλούνταν ως «μαθητές» του Αριστοτέλη αλλά ως «σύντροφοι» του. Που στην ουσία μας δείχνει την εκτίμηση, και τον σεβασμό, που έχαιραν αυτοί οι δύο μαθητές.
Μεταξύ του Εύδημου και του Θεόφραστου ο Αριστοτέλης, μετά από πολύ σκέψη και προβηματισμό, επέλεξε ως διάδοχό του τον Θεόφραστο. Ο Θεόφραστος συνέχισε τις έρευνες του Αριστοτέλη σε ένα ευρύ φάσμα τομέων.
Παρά το γεγονός ότι και ο Εύδημος έκανε παρόμοιες έρευνες με τον Θεόφραστο, το φόρτε του, βρισκόταν στην συστηματοποίηση της φιλοσοφικής κληρονομιάς του Αριστοτέλη και να προβάλει τις ιδέες του Αριστοτέλη μέσω μιας έξυπνης διδακτικής παρουσίασης. Μεταγενέστεροι ερευνητές ήταν σε θέση να εξερευνήσουν και να κατανοήσουν τις ιδέες του Αριστοτέλη χάρη στο τιτάνιο έργο του Εύδημου. Επίσης, παρόλο που δεν έχει διασωθεί σχεδόν κανένα έργο του Εύδημου, οι συχνές αναφορές των μεταγενέστερων ερευνητών, και ιστορικών, στις σημειώσεις του Εύδημου μας δίνουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουμε ένα προφίλ του ίδιου και των έργων του.
Όπως προαναφέραμε, ο Αριστοτέλης, λίγο πριν το θάνατό του το 322, ορίζει το Θεόφραστο ως το διάδοχό του και ως επικεφαλή της Περιπατητικής Σχολής. Ο Εύδημος στη συνέχεια επέστρεψε στη Ρόδο, όπου ίδρυσε τη δική του φιλοσοφική σχολή, ανέπτυξε τη δική του φιλοσοφική έρευνα, και συνέχισε την επεξεργασία των έργων του Αριστοτέλη.
Ο Εύδημος ήταν ο πρώτος Ιστορικός της Επιστήμης. Χάρη της επιμονής του Αριστοτέλη, ο Εύδημος (έκατσε και) έγραψε τις ιστορίες των αρχαίων ελληνικών μαθηματικών και της αστρονομίας. Αν και μόνο κομμάτια από αυτές τις ιστορίες έχουν διασωθεί, συμπεριλαμβανομένου και στα έργα των μεταγενέστερων συγγραφέων, η αξία τους είναι ανεκτίμητη.
Γιατί;
Λόγω του γεγονότος ότι μεταγενέστεροι συγγραφείς χρησιμοποιούσαν τα έργα του Εύδημου ως αναφορές τους μπορούμε εμείς σήμερα να είμαστε ενήμεροι για την ιστορία και την εξέλιξη (δηλαδή τους πως αναπτύχθηκαν) οι ελληνικές επιστήμες. Μεταξύ αυτών γίνεται κατανοητό ότι οι Αρχαίοι Έλληνες, συνδυάζοντας με τις σκέψεις τους και Αιγυπτιακές – Βαβυλωνιακές θεωρίες, κατάφεραν να εκτοξεύσουν τις επιστήμες, και τη φιλοσοφική σκέψη, σε επίπεδα που ακόμη και σήμερα δεν μπορούν να κατακτηθούν.
Όσον αφορά την Ιστορία της Αριθμητικής, επειδή δεν διασώζεται σχεδόν τίποτα, έχουμε μόνο μία αναφορά όπου αναφέρεται ότι οι Πυθαγόρειοι ήταν αυτοί που ανακάλυψαν ότι είναι δυνατή η σύνδεση των μουσικών διαστημάτων με ακέραιους αριθμούς.
Στην Ιστορία της Γεωμετρίας, του Εύδημου, γίνεται εκτενής αναφορά από πολλούς συγγραφείς μεταξύ των οποίων ήταν και: ο Πρόκλος, Σιμπλίκιος και ο Πάππος. Συνδυάζοντας τις πηγές μαθαίνουμε ότι το συγκεκριμένο έργο εστιαζότανε στα έργα, μεταξύ άλλων, του Θαλή του Μιλήσιου, των Πυθαγορείων, του Οινοπίδη της Χίου καθώς και του Ιπποκράτη της Χίου. Ανάμεσα στα θέματα που «συζητούνται» είναι η ανακάλυψη γεωμετρικών θεωρημάτων και κατασκευών (συστηματοποιούνται ως «ημέρες του Εύδημου» από τον Ευκλείδη στο έργο του «Στοιχεία»), καθώς και κλασικά προβλήματα της "ελληνικής" γεωμετρίας, όπως ο τετραγωνισμός του κύκλου και ο διπλασιασμός του κύβου.
Επίσης είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε πάρα πολλά πράγματα για το έργο του Εύδημου: η Ιστορία της Αστρονιμίας…
Χάρη του ότι πολλοί μεταγενέστεροι συγγραφείς αναφερότανε συνεχώς σε αυτό και μας προσφέρανε λεπττομέρειες. Μεταξύ των συγγραφέων αυτών ήταν: ο Σιμπλίκιος, ο Διογένη ο Λαέρτιος, ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς και ο Θέων ο Σμυρναίος (ή Θέων ο Πλατωνικός).
Με βάση αυτά τα δεδομένα μπορούμε να ανακατασκευάσουμε, με σχετική ακρίβεια, τις αστρονομικές ανακαλύψεις που έγιναν στην Ελλάδα μεταξύ 600 και 350 π.Χ., καθώς και τις θεωρίες που αναπτύχθηκαν εκείνη την περίοδο σχετικά με τη γη, τις ηλιακές και τις σεληνιακές εκλείψεις, τις κινήσεις των ουρανίων σωμάτων κτλ. Στο έργο αυτό αναφορές γίνονται, μεταξύ άλλων, στις ιδέες των: Θαλή, Αναξίμανδρο, Αναξιμένη, Οινοπίδη, Εύδοξο κτλ.
Δύο άλλα ιστορικά έργα που αποδίδονται στον Εύδημο (δίχως να είμαστε 100% σίγουροι) είναι: η Ιστορία της Θεολογίας και η Ιστορία της Λίνδου. Το πρώτο έργο, συζητάει θεολογικά θέματα, και ιδέες που σχετίζονται με την προέλευση του σύμπαντος, βάση των βαβυλωνιακών, αιγυπτιακών και ελληνικών πεποιθήσεων. Για το δεύτερο έργο, λέγεται ότι ήταν ο συντάκτης της Ιστορίας της Λίνδου (Λίνδος είναι ένα λιμάνι στη Ρόδο).
Ερευνητές αποδίδουν στον Εύδημο ακόμη ένα βιβλίο που κάνει αναφορά στις «θαυμαστές ιδιότητες των ζώων και τις ανθρωπόμορφες ιδιότητες τους», όπως ανδρεία ή ηθικές ευαισθησίες κτλ. Ωστόσο, ο χαρακτήρας αυτού του έργου δεν ταιριάζει καθόλου με τη σοβαρή επιστημονική προσέγγιση που προκύπτει από τα άλλα έργα Εύδημου. Συνεπώς, είναι γενικά αποδεκτό μεταξύ των σύγχρονων ερευνητών ότι Εύδημος της Ρόδου δεν μπορεί να είναι ο συγγραφέας αυτού του βιβλίου (μπορεί βέβαια ο συγγραφέας να ήταν κάποιος άλλος Εύδημος, μιας και το όνομα «Εύδημος» ήταν μια αρκετά κοινή ονομασία στην Αρχαία Ελλάδα).
Με άλλα λόγια, και όσων αφορά αυτό το έργο, ήταν μία χαμένη "Ζωολογική πραγματεία" άγνωστου τίτλου. Από τα αποσπάσματα προκύπτει το συμπέρασμα ότι ο Εύδημος στο έργο του παρουσίαζε κυρίως τον ψυχικό κόσμο των ζώων και μελετούσε τις σχέσεις τους με τον άνθρωπο. Κοινό θέμα των διαφόρων περιστατικών που αναφέρονται στα αποσπάσματα, είναι η ευφυΐα και το "ηθικό συνειδός" των ζώων.
Ο Εύδημος, ο Θεόφραστος και οι λοιποί μαθητές του Αριστοτέλη φρόντισαν ώστε η πνευματική κληρονομιά του δασκάλου τους να παραμείνει προσιτή σε αξιόπιστη μορφή. Για να το πετύχουν τούτο, κατέγραφαν τα πάντα μέσω μίας μακράς σειράς εκδόσεων (και δημοσιεύσεων) οι οποίες βασίζονταν βασίστηκαν στα γραπτά του Αριστοτέλη, τις δικές τους σημειώσεις, σημειώσεις από διαλέξεις, τις προσωπικές τους αναμνήσεις από τα μαθήματα κλπ.
Έτσι, ένα από τα συγγράμματα του Αριστοτέλη εξακολουθεί να ονομάζεται Ηθικά Ευδήμεια, πιθανώς επειδή ήταν του Εύδημου που σύνταξε (αν και πολύ ελαφρά) αυτό το κείμενο.
Επιπροσθέτως, ο Εύδημος έγραψε μία σειρά από βιβλία που ξεκαθάριζαν, και διευκρίνιζαν, τα έργα και τις διδασκαλίες του Αριστοτέλη.
Τα «Φυσικά» του Εύδημου ήταν ένα πιο συμπαγής, και μία πιο διδακτική έκδοση, του ομώνυμου έργου του Αριστοτέλη.
Ακόμη, ο Εύδημος έγραψε δύο-τρία βιβλία που ασχολούνται με τη λογική όπου κατά πάσα πιθανότητα ανέπτυξε τις ιδέες του Αριστοτέλη και ήταν:
"Περί λέξεως" (χαμένη πραγματεία στη φιλοσοφία της γλώσσας),
"Αναλυτικά" (Ο Εύδημος τελειοποιεί τη θεωρία των συλλογιστικών τρόπων και διατυπώνει τους κανόνες του υποθετικού συλλογισμού τους οποίους ο Αριστοτέλης παραμέλησε στο "Όργανόν" του),
"Κατηγορίες" (Το έργο αυτό ήταν εισαγωγικό στη θεωρία της Αριστοτελικής λογικής).
Τέλος, σύνταξε ένα γεωμετρικό έργο: "Περί γωνίας" (έχουμε μια μοναδική πληροφορία από τον Πρόκλο).
Αυτό πάντως που μπορεί κανείς να συμπεράνει από τα διασωθέντα αποσπάσματα, και συγκρίνοντας τα με τα αντίστοιχα του Αριστοτέλη, είναι ότι ο Εύδημος ήταν ένας χαρισματικός δάσκαλος. Για παράδειγμα, συστηματοποιεί το θέμα, αφήνει οποιεσδήποτε «παρεμβάσεις» που θα αποσπούσαν την προσοχή του αναγνώστη από το κύριος θέμα, προσθέτει συγκεκριμένα παραδείγματα για να τονίσει αφηρημένες δηλώσεις και έννοιες, διατυπώνει «πιασάρικες» αλλά ουσιώδεις φράσεις και περιστασιακά εισάγει ένα αστείο για να κρατήσει ζωντανή την προσοχή του αναγνώστη.
[1]
Πηγη
Η εφαρμογη μας για το κινητο σου
Κατέβασε και εσύ την εφαρμογή μας για το κινητό σου "Ancient Greece Reloaded"