Ancient Greece Reloaded

ANCIENT GREECE RELOADED

ΜΠΕΣ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΩΝ ΜΥΘΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΘΡΥΛΩΝ

Εριφυλη

ΠΗΓΑΙΝΕ ΑΠΕΥΘΕΙΑΣ:

ΤΟ ΠΕΡΙΔΕΡΑΙΟ ΤΗΣ ΑΡΜΟΝΙΑΣ

Στην ελληνική μυθολογία η Εριφύλη ήταν κόρη του Ταλαού, βασιλιά στο Άργος, και αδελφή του Αδράστου. Έμεινε γνωστή λόγο του γεγονότος ότι έλαβε δύο δωροδοκίες οι οποίες έβλαπταν παρά βοηθούσαν την οικογένεια της.

ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ

Η Εριφύλη πήρε ως σύζυγό της τον εξάδελφό της Αμφιάραο, και υπήρξε το πρόσωπο που αρχικώς αποκατέστησε τις σχέσεις μεταξύ του Αδράστου και το Αμφιαράου, αφότου ο δεύτερος είχε εκδιώξει τον πρώτο από το Άργος στη Σικυώνα. Συμφώνησαν οι δυο τους να επιλύουν στο εξής τις διαφορές τους με τη διαιτησία της Εριφύλης.

Στην πραγματικότητα όμως η Εριφύλη παρέμενε πιστή στον αδελφό της. Ο Αμφιάραος και η Εριφύλη απέκτησαν δύο γιους, τον Αλκμαίονα ή Αλκμαίωνα και τον Αμφίλοχο, και δύο κόρες, την Ευρυδίκη και τη Δημώνασσα. Ο ποιητής Άσιος προσθέτει και την Αλκμήνη (Παυσανίας, Ε΄ 17,8).

Με την άφιξη του καταδιωγμένου από τη Θήβα Πολυνείκη στο Άργος, ο Άδραστος αποφάσισε να στηρίξει τη δίκαιη αξίωσή του στον θρόνο των Θηβών. Σε αυτή την απόφαση ο Αμφιάραος εναντιώθηκε από την πρώτη στιγμή και αρνήθηκε να συμμετάσχει στην εκστρατεία, καθώς ως γνώστης της μαντικής ήξερε ότι από όσους θα λάβαιναν μέρος στην εκστρατεία εκείνη μόνο ο Άδραστος θα επέστρεφε ζωντανός.

Κατέφυγαν λοιπόν κατά τη συμφωνία τους στη διαιτησία της Εριφύλης, η οποία δέχθηκε την άποψη του αδελφού της και παρότρυνε τον σύζυγό της να εκστρατεύσει μαζί με τους υπόλοιπους, για να αποκτήσει δόξα και τιμή. Ο Αμφιάραος αναγκάσθηκε τότε να ακολουθήσει τους άλλους στην εκστρατεία που έγινε γνωστή ως οι «Επτά επί Θήβας».

Η Εριφύλη δεν είχε πάρει βέβαια το μέρος του αδελφού της από αντικειμενική κρίση, αλλά, εκτός των άλλων, επειδή είχε δωροδοκηθεί από τον Πολυνείκη με το περιδέραιο της Αρμονίας. Τόσο το περιδέραιο αυτό όσο και ο πέπλος ήταν πολύτιμα δώρα που είχαν δωρίσει οι θεοί στην Αρμονία κατά τους γάμους της και τα είχε κληρονομήσει από τη μητέρα του ο Πολυνείκης.

Γνωρίζοντας τα πάντα ο Αμφιάραος ως μάντης, άφησε φεύγοντας για τον μοιραίο πόλεμο σκληρή εντολή στα παιδιά του: όταν μεγαλώσουν να σκοτώσουν τη μητέρα τους γιατί τον είχε στείλει σε βέβαιο θάνατο επειδή είχε θαμπωθεί από ύποπτα δώρα. Αυτή την εντολή δεν την εκτέλεσαν αμέσως τα παιδιά τους.

Πέρασαν δέκα χρόνια από την εποχή της πανωλεθρίας των «Επτά». Οι Επίγονοι των Επτά ήθελαν να εκδικηθούν τον θάνατο των πατέρων τους. Το Μαντείο των Δελφών τους είπε ότι μόνο αν είχαν αρχηγό τον Αλκμαίωνα, τον γιο της Εριφύλης, θα νικούσαν. Τότε ο Θέρσανδρος, ο γιος του Πολυνείκη, δωροδόκησε και πάλι την Εριφύλη με τον πέπλο της Αρμονίας, οπότε η Εριφύλη έπεισε τον Αλκμαίωνα να βοηθήσει τους άλλους Επιγόνους.

Ωστόσο, ο Αλκμαίων, παρότι πέτυχε η εκστρατεία, όταν επέστρεψε, σκότωσε την Εριφύλη για να εκδικηθεί τον θάνατο του πατέρα του. Ο Απολλόδωρος (Γ 7, 2 και 5) γράφει ότι ο Αλκμαίωνας και ο Αμφίλοχος μαζί σκότωσαν τη μητέρα τους μετά από σχετική εντολή του θεού Απόλλωνα. Το περιδέραιο και τον πέπλο της Αρμονίας, ο Αλκμαίων τα αφιέρωσε στο ιερό του Απόλλωνα στους Δελφούς.

Ο Παυσανίας αναφέρει (Β΄ 32, 2) ότι ο «τάφος» της Εριφύλης βρισκόταν κοντά στο ιερό του συζύγου της Αμφιαράου, σε μικρή απόσταση από το σπίτι του Αδράστου, στο Άργος, και ότι (Ε΄ 17) στη «Λάρνακα του Κυψέλου» εικονιζόταν η Εριφύλη κατά την αναχώρηση του Αμφιαράου, κρατώντας το περιδέραιο της Αρμονίας. Δίπλα της απεικονίζονταν οι δύο γιοι της, με τον Αμφίλοχο βρέφος ακόμα.

Επίσης, στη «Λέσχη των Κνιδίων» στους Δελφούς, εκεί όπου παριστανόταν η «Νέκυια» (η κάθοδος του Οδυσσέα στον Άδη), εικονιζόταν η μορφή της Εριφύλης ανάμεσα σε άλλες νεκρές γυναίκες, να κρατά ακόμα το περιδέραιο της Αρμονίας με το οποίο είχε δωροδοκηθεί.

Τέλος, ο αστεροειδής 462 Εριφύλη (462 Eriphyla), που ανακαλύφθηκε το έτος 1900, πήρε το όνομά του από το μυθικό αυτό πρόσωπο.

ΤΟ ΠΕΡΙΔΕΡΑΙΟ ΤΗΣ ΑΡΜΟΝΙΑΣ

Υπάρχουν δύο ξεχωριστές μυθικές παραδόσεις για την Αρμονία· η μία είναι θηβαϊκή, η άλλη συνδέεται με τη λατρεία των θεών της Σαμοθράκης. Και οι δύο έχουν ένα κοινό σημείο· και στη μία και στην άλλη η Αρμονία είναι γυναίκα του Κάδμου.

Στη θηβαϊκή παράδοση η Αρμονία είναι κόρη του Άρη και της Αφροδίτης. Ο Δίας ο ίδιος την πάντρεψε με τον Κάδμο. Ο γάμος έγινε επάνω στην Καδμεία (την ακρόπολη της Θήβας). Οι θεοί παρευρέθηκαν στο γάμο, όπως παρευρέθηκαν αργότερα και στο γάμο της Θέτιδας και του Πηλέα. Έφεραν δώρα, από τα οποία τα πιο φημισμένα ήταν ένας πέπλος και ένα περιδέραιο. Ο πέπλος ήταν δώρο της Αθηνάς (ή της Αφροδίτης) —το είχαν υφάνει οι Χάριτες— και το περιδέραιο του Ήφαιστου.

Έλεγαν επίσης πως αυτό το περιδέραιο και αυτός ο πέπλος είχαν δοθεί στην Αρμονία από τον ίδιο τον Κάδμο, ο οποίος το είχε στην κυριότητά του έμμεσα από την Ευρώπη, στην οποία τα είχε χαρίσει άλλοτε ο Δίας, την εποχή των ερώτων τους. Μια άλλη τέλος παράδοση βεβαίωνε πως αυτός ο πέπλος ήταν έργο της Αθηνάς και του Ήφαιστου και πως οι δύο θεότητες τον είχαν εμποτίσει με ένα φίλτρο, που δηλητηρίασε τους απογόνους της Αρμονίας.

Ο λόγος αυτής της πράξης ήταν το μίσος που είχαν ο Ήφαιστος και η Αθηνά εναντίον της Αρμονίας, γιατί είχε γεννηθεί από τους έρωτες του Άρη και της Αφροδίτης.

Λέγονταν πως όποια γυναίκα φορούσε το περιδέραιο θα παρέμενε αιώνια νέα και όμορφη.

Αυτά τα δύο θεϊκά δώρα επρόκειτο ύστερα να παίξουν μεγάλο ρόλο στη μυθική παράδοση των Επτά αρχηγών. Αργότερα τα πρόσφεραν ως αφιέρωμα στους Δελφούς και τα έκλεψαν την εποχή του Φιλίππου της Μακεδονίας.

Στις παραδόσεις της Σαμοθράκης η Αρμονία, αντί να είναι κόρη του Άρη και της Αφροδίτης, είναι κόρη του Δία και της Ηλέκτρας, μιας από τις κόρες του Άτλαντα. Είναι κατά συνέπεια αδελφή του Δάρδανου και του Ιασίονα. Ο κάδμος, λένε, τη συνάντησε στο νησί, τότε που πέρασε από εκεί αναζητώντας την αδελφή του Ευρώπη, που την είχε απαγάγει ο Δίας.

Οι γάμοι της Αρμονίας και του Κάδμου έγιναν στη Σαμοθράκη με τις ίδιες συνθήκες με τις οποίες έγιναν και στη θηβαϊκή παράδοση. Διηγούνταν ακόμα πως ο Κάδμος είχε κλέψει την Αρμονία με τη βοήθεια της Αθηνάς.

Ο Κάδμος και η Αρμονία απέκτησαν πολλά παιδιά. Στο τέλος της ζωής τους εγκατέλειψαν το βασίλειο της Θήβας και πήγαν στην Ιλλυρία, όπου τελικά μεταμορφώθηκαν σε φίδια.

Το όνομα της Αρμονίας συνδέεται επίσης με την αφηρημένη έννοια αρμονία, που συμβολίζει την ομόνοια, την ισορροπία, κτλ. Αυτή η Αρμονία δεν έχει μύθους με την κυριολεκτική σημασία του όρου. Εμφανίζεται συνήθως στην ακολουθία των Χαρίτων και της Αφροδίτης. Οι μεταγενέστερες παραδόσεις έχουν την τάση να τη συγχέουν με τη γυναίκα του Κάδμου.