ΕΥΡΥΤΟΣ, βασιλιας της Οιχαλιας
ΠΗΓΑΙΝΕ ΑΠΕΥΘΕΙΑΣ:
ΕΥΡΥΤΟΣ, βασιλιάς της Οιχαλίας
ΕΥΡΥΤΟΣ ή ΡΟΙΤΟΣ (Γίγαντας)
ΕΥΡΥΤΟΣ (Κένταυρος)
Ο Εύρυτος ήταν γιος του Μελανέα και της Οιχαλίας. Άλλες πηγές αναφέρουν ως μητέρα του τη Στρατονίκη. Σύζυγός του είναι η Αντιόχη ή Αντιόπη, κόρη του Πύλωνα, από την οποία απέκτησε τέσσερις γιους, τον Δηίονα ή, κατά άλλους, Δηιονέα, τον Κλύτιο, τον Τοξέα και τον Ίφιτο, και αργότερα μία κόρη, την Ιόλη. Άλλοι συγγραφείς τού αποδίδουν δύο ή τρεις γιους ή και έναν ακόμη, τον Μολίονα. Ήταν βασιλιάς της Οιχαλίας, περιοχή της Θεσσαλίας ή της Αρκαδίας ή της Εύβοιας ή της Μεσσηνίας όπου βρέθηκαν και τα οστά του (Παυσ. 4.2.3 (6) ).
Κινητήρια δύναμη στην εξέλιξη της ιστορίας του Εύρυτου είναι η δεινότητά του στην τοξοβολία. Δάσκαλός του στην τέχνη αυτή υπήρξε ο πατέρας του Μελανέας, που υπήρξε τόσο ικανός τοξότης, ώστε θεωρήθηκε γιος του Απόλλωνα. Με τη σειρά του ο Εύρυτος μύησε τον Ηρακλή στην τοξοβολία. Σύμφωνα με μια παράδοση, ομηρική, ο Εύρυτος σκοτώθηκε εξαιτίας αυτής της δεξιότητάς του, για την οποία παινεύτηκε τόσο που έφτασε στο σημείο να προκαλέσει τον ίδιο τον Απόλλωνα σε αγώνα· κι εκείνος βέβαια τιμώρησε τον εγωισμό του στέλνοντάς τον στον θάνατο πριν γεράσει. (Όμ., Οδ. θ 223-228 (1) ).
Το τόξο του Εύρυτου το κληρονόμησε ο Ίφιτος που το έδωσε στον Οδυσσέα ως δώρο φιλοξενίας· ως αντίδωρο ο Οδυσσέας παραχώρησε στον νέο ένα δόρυ και ένα σπαθί. Με το τόξο αυτό σκότωσε ο Οδυσσέας τους μνηστήρες.
Αν και δάσκαλός του ο Εύρυτος, ο Ηρακλής μπήκε σε διαμάχη μαζί του για την κόρη του, Ιόλη. Πιο συγκεκριμένα: Σύμφωνα με τον Απολλόδωρο (2.6), ο Ηρακλής, αφού πραγματοποίησε τους άθλους του, πήγε στη Θήβα, όπου έδωσε τη Μεγάρα στον ανεψιό του Ιόλαο, γιατί, σύμφωνα με τον Διόδωρο (31.1), φοβόταν να κάνει ξανά παιδιά μαζί της εξαιτίας της συμφοράς που τους βρήκε, όταν σε κατάσταση μανίας σκότωσε τα παιδιά που ήδη είχαν αποκτήσει. Ζητούσε, λοιπόν, μια γυναίκα με την οποία θα μπορούσε να κάνει μαζί της παιδιά χωρίς να φοβάται. Τότε ήταν που πληροφορήθηκε ότι ο δάσκαλός του στο τόξο Εύρυτος είχε ορίσει ως έπαθλο την κόρη του Ιόλη γι’ αυτόν που θα νικούσε τον ίδιο και τα παιδιά του σε αγώνα τοξοβολίας.
Ο ήρωας έφτασε στην Οιχαλία, πήρε μέρος στον αγώνα και ο μαθητής αποδείχθηκε καλύτερος από τον δάσκαλο και τους γιους του. Και ενώ η νίκη του, σύμφωνα με την εικαστική παράδοση (2) , γιορτάστηκε με ένα συμπόσιο, ο γάμος δεν έγινε, επειδή ο Εύρυτος και οι γιοι του αρνούνταν από φόβο μήπως ο Ηρακλής σκοτώσει τα παιδιά που θα αποκτούσαν όπως είχε κάνει και με τα παιδιά του από τη Μεγάρα. Ο μοναδικός που είχε αντίρρηση ήταν ο Ίφιτος, ο μεγαλύτερος από τους γιους του.
Μετά από λίγο καιρό, κλάπηκαν μερικά βόδια στην περιοχή της Οιχαλίας, μάλλον από τον Αυτόλυκο, τον κλέφτη γιο του κλέφτη θεού Ερμή, δάσκαλο του Ηρακλή στην τέχνη της πάλης. Ωστόσο, ο Εύρυτος υποψιάστηκε τον Ηρακλή. Επειδή όμως ο Ίφιτος δεν το πίστεψε, πήγε να συναντήσει τον Ηρακλή. Τον βρήκε κατά την επιστροφή του ήρωα από τις Φερές, αφού είχε σώσει την Άλκηστη που είχε πεθάνει στη θέση του Άδμητου, και του ζήτησε να ψάξουν μαζί για τα βόδια. Ο Ηρακλής το υποσχέθηκε και φιλοξένησε τον νέο που και στην περίπτωση του γάμου της Ιόλης τον είχε υποστηρίξει.
Όμως ο Ηρακλής καταλήφθηκε πάλι από μανία, και έριξε τον νέο από τα τείχη της Τίρυνθας (3) . Όταν συνήλθε, θέλησε να εξαγνιστεί από τον φόνο, πήγε, λοιπόν, στον Νηλέα, τον βασιλιά της Πύλου, φίλο όμως του Εύρυτου. Λόγω της φιλίας του Νηλέα με τον βασιλιά της Οιχαλίας, αρνήθηκε να αναλάβει τον καθαρμό του Ηρακλή και τον έδιωξε. Κι εκείνος κατέφυγε στις Αμύκλες, όπου εξαγνίστηκε από τον Δηίφοβο, τον γιο του Ιππόλυτου. Όμως ο καθαρμός αυτός δεν τον απάλλαξε από τον φόνο του υποστηρικτή και φίλου του Ίφιτου, μάλιστα καταλήφθηκε από φοβερή αρρώστια.
Έτσι, πήγε στους Δελφούς προκειμένου να ζητήσει χρησμό πώς θα μπορούσε να απαλλαχτεί από τη νόσο. Και επειδή η Πυθία δεν του έδινε χρησμό, ο Ηρακλής, που σε κανονικές συνθήκες τιμούσε τον αδελφό του Απόλλωνα, εκτελούσε τις εντολές του και σεβόταν το μαντείο του, επιχείρησε να λαφυραγωγήσει τον ναό, να αρπάξει τον ιερό τρίποδα και να φτιάξει δικό του μαντείο στη Φενεό της Αρκαδίας.
Εκεί τον περίμενε ο Απόλλωνας, και καθώς τα δύο αδέλφια από τον ίδιο πατέρα μονομαχούσαν μεταξύ τους, ο Δίας έριξε ανάμεσά τους κεραυνό, όπως είχε κάνει και στη διαμάχη του Ηρακλή με τον Κύκνο. Έτσι σταμάτησαν την αμάχη μεταξύ τους και ο Ηρακλής πήρε τον χρησμό που ήθελε, σύμφωνα με τον οποίο θα απαλλασσόταν από τη νόσο, αν τον πωλούσαν δούλο και υπηρετούσε δουλικά για τρία χρόνια, όπως είχε υπηρετήσει τον Ευρυσθέα.
Το αντίτιμο από την πώλησή του έπρεπε να δοθεί στον Εύρυτο ως ικανοποίηση για τον φόνο του Ίφιτου — ο βασιλιάς πατέρας είχε ζητήσει τριάντα τάλαντα. Την πώληση ανέλαβε ο Ερμής· τον αγόρασε η Ομφάλη, κόρη του Ιάρδανου και βασίλισσα των Λυδών, που τότε λέγονταν Μαίονες, στην οποία άφησε την εξουσία πεθαίνοντας ο άνδρας της, ο Τμώλος. (Σύμφωνα με άλλους μυθογράφους η Ομφάλη ήταν ανύπαντρη.) Όταν πήγαν στον Εύρυτο τα χρήματα, εκείνος δεν τα δέχτηκε.
Έτσι, όταν ο Ηρακλής έφτασε στην Τραχίνα, συγκέντρωσε στρατό για να επιτεθεί στην Οιχαλία, με σκοπό να τιμωρήσει τον Εύρυτο. Μαζί του πολέμησαν οι Αρκάδες και οι Μηλιείς από την Τραχίνα καθώς και οι Επικνημίδιοι Λοκροί.
Σκότωσε τον Εύρυτο και τα παιδιά του, Τοξέα, Μολίονα και Κλυτίο και κυρίευσε την πόλη. Ύστερα έθαψε όσους από τους συμπολεμιστές του είχαν πεθάνει, λαφυραγώγησε την πόλη και πήρε αιχμάλωτη την Ιόλη. Σύμφωνα με μια εικαστική παράδοση από τον ζωγράφο της Σαπφώς, ο Ίφιτος πέθανε μαζί με τον Εύρυτο και τα άλλα του παιδιά μετά την επιστροφή του Ηρακλή από την Ομφάλη. Πρόκειται για μελανόμορφο αμφορέα (μετά το 500 π.Χ.) που βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Μαδρίτης (10916).
ΕΥΡΥΤΟΣ ή ΡΟΙΤΟΣ (Γίγαντας)
Ο Εύρυτος ήταν Γίγαντας, ένας από τους περίπου εκατό. Αυτοί, αν και είχαν θεϊκή καταγωγή, είχαν μορφή ανθρώπου, όμως τεράστιοι και ανίκητοι, φοβεροί στην όψη, με πυκνά, πλούσια και μακριά μαλλιά και γένια και με λέπια φιδιού στα πόδια (Απολλόδ. 1.7.1.). Λεγόταν ακόμη ότι είχαν φίδια στα μαλλιά και στα γένια. Σε αντίθεση με τους Τιτάνες, ήταν θνητοί και από αυτούς παραδίδεται ότι κατάγονταν οι άνθρωποι.
Επομένως, οι Γίγαντες ήταν ένα γένος μεταξύ θεών και ανθρώπων, ἀγχίθεοι όπως λέει ο Όμηρος, ὑπέρθυμοι και ἀτάσθαλοι (θρασείς και αυθάδεις), με μια δύναμη που καθιστούσε τη θνητότητά τους άπειρη και η οποία κινδύνευε μόνο αν απομακρύνονταν από τον τόπο που τους έδωσε ζωή, κατά πάσα πιθανότητα οι Φλέγρες ή η Παλλήνη, ή από τη συνεργασία των Αθανάτων Ολυμπίων με έναν θνητό, τον Ηρακλή (4).
Αυτό έγινε στη Γιγαντομαχία, στη διάρκεια της οποίας ο Εύρυτος σκοτώθηκε από τον θεό Διόνυσο αγγίζοντάς τον με τον θύρσο του· ή τον κατασπάραξε έχοντας πάρει τη μορφή λιονταριού.
ΕΥΡΥΤΟΣ (Κένταυρος)
Με το όνομα Εύρυτος σώζονται δύο Κένταυροι, γιοι ή απόγονοι του Ιξίονα και της Νεφέλης από τον γιο τους Κένταυρο. Και οι δυο εμπλέκονται σε ιστορίες γάμων, της Ιπποδάμειας και της Μησιμάχης ή Δηιάνειρας ή Ιππολύτης. Σύμμφωνα με τον Όμηρο το όνομα του πρώτου Κένταυρου είναι Ευρυτίωνας (Οδ., φ 295), σύμφωνα με άλλους, όπως ο Βακχυλίδης και ο Οβίδιος, είναι Εύρυτος, του δεύτερου Ευρυτίωνας· άλλοι, όπως ο Παυσανίας τους συγχέουν.
Οι Κένταυροι, θεωρώντας τους εαυτούς τους νόμιμους κληρονόμους του Ιξίονα, είχαν βλέψεις στο βασίλειο του Πειρίθοου, επίσης γιου του Ιξίονα, και γι’ αυτό εχθρεύονταν μόνιμα τους γείτονές τους Λαπίθες. Όταν σε σπήλαιο δίπλα στις εκβολές του Πηνειού γινόταν ο γάμος του Πειρίθοου και της Ιπποδάμειας, στη διάρκεια του γαμήλιου γεύματος οι προσκεκλημένοι Κένταυροι ήπιαν πολύ κρασί, μέθυσαν και προσπάθησαν να βιάσουν τις γυναίκες των οικοδεσποτών τους παραβιάζοντας όλους τους νόμους της φιλοξενίας, προπάντων ο Ευρυτίωνας, ο πιο άγριος από τους Κενταύρους.
Μεθυσμένος από το κρασί δεν μπόρεσε να συγκρατήσει τη μέθη που του προκάλεσε η ομορφιά της νύφης Ιπποδάμειας, της κόρης του Άδραστου, και την άρπαξε από τα μαλλιά, ενώ οι άλλοι Κένταυροι επιτέθηκαν στις κοπέλες και τις γυναίκες που ήταν στη συνοδεία της νύφης. Στη μάχη που ακολούθησε χρησιμοποιήθηκαν ως όπλα τα σκεύη του γαμήλιου συμποσίου, κρατήρες, υδρίες, κύλικες κτλ. Θησέας και Πειρίθοος υπερασπίστηκαν την Ιπποδάμεια κόβοντας τη μύτη και τα αυτιά του (Οδ., φ 295-304 (5) ).
Τον Κένταυρο αυτόν ο Βακχυλίδης τον ονομάζει Εύρυτο και τον διαχωρίζει από τον Ευρυτίωνα (Σχ. Οδ. φ 295)· το ίδιο και ο Οβίδιος.
Υποσημειωσεις - Πηγες
1.
Ο Οδυσσέας για τον Εύρυτο
Με τους παλιούς ηρώους δε θα ’θελα να μπω σε ξεσυνέρια,
τον Ηρακλή για και τον Εύρυτο, της Οιχαλίας το ρήγα,
που και με αθάνατους παράβγαιναν στου δοξαριού την τέχνη.
Γι’ αυτό και τον τρανό τον Εύρυτο νωρίς τον βρήκε ο Χάρος,
κι ουδέ στο αρχοντικό του εγέρασε· τον σκότωσε οργισμένος
ο Φοίβος, σαν τον αντροκάλεσε να ρίξουν στο δοξάρι.
(Όμ., Οδ. θ 223-228, μετ. Ν. Καζαντζάκης – Ι.Θ. Κακριδής)
2.
Σε κορινθιακό κρατήρα (600-590 π.Χ.) απεικονίζεται αριστερά ο Εύρυτος, στη συνέχεια ο Ίφιτος και ο Ηρακλής, που συζητούν στα ανάκλινδρά τους· ανάμεσά τους βρίσκεται η Ιόλη (Λούβρο Ε 635).
3.
Οι αδικαιολόγητα σκληρές πλευρές του Ηρακλή ίσως να οφείλονται σε πηγές που επιδίωκαν τη μειωτική παρουσίαση του ήρωα και μέσω αυτής των Δωριέων. Για μια διαφορετική εκδοχή βλ. Όμ., Οδ. θ 232-38.
4.
Ο θρήνος του Ηρακλή για τα πάθη του
Με ποιους τυφώνες τρίκορμους, με ποια λιοντάρια άγρια
ή Γίγαντες ή Κένταυρους με τέσσερα ποδάρια
δεν πάλεψα, δεν τα ’βγαλα παλικαρίσια πέρα;
Κι αφού τη σκύλα σκότωσα, την Ύδρα με κεφάλια
που φύτρωναν συνέχεια, κι άλλους μυριάδες μόχθους
απανωτούς ξεπλήρωσα, κατέβηκα στον Άδη
με του Ευρυσθέα προσταγή, να φέρω στον αέρα
το Σκύλο τον τρικέφαλο, φρουρό του Κάτω Κόσμου…
Και άντεξα ο άθλιος και το στερνό μου άθλο,
στεφάνωμα των συμφορών με των παιδιών το φόνο…
(Σοφ., Τρ. 1271-1280, μετ. Ι. Γρυπάρης)
5.
Στο σπίτι του Πειρίθου
Εκείνο και τον Κένταυρο τον ξακουστό Ευρυτίο
τον τύφλωσε στ’ αρχοντικό το σπίτι του Πειρίθου
σαν πήγε μες στους Λάπηθες. Κι απ’ το μεθύσι τύφλα
άνομες έκαμε δουλειές στο σπίτι του Πειρίθου.
Θύμωσαν τότε οι ήρωες κι ευτύς όξω απ’ την πόρτα
τον πέταξαν και του ᾽κοψαν τη μύτη και τ’ αυτιά του.
Κι αυτός με σαλεμένο νου πήρε τα δυο του μάτια
κι έσερνε με τυφλή ψυχή τη μαύρη συμφορά του.
Μάχη από τότε έτσι άρχισε ανθρώπων και Κενταύρων,
που πρώτα εκείνος το κακό τ’ άρχισε απ’ το μεθύσι.
(Όμ., Οδ. φ 295-304)
6.
Οιχαλία
Αλλά όπως για τα περισσότερα πράγματα στην Ελλάδα υπάρχουν αντιτιθέμενες απόψεις, έτσι και για την Οιχαλία οι Θεσσαλοί λένε ότι το Ευρύτιο, μια περιοχή ερημωμένη στις μέρες μας, ήταν στην αρχαιότητα πόλη και ονομαζόταν Οιχαλία, ενώ ο Εκαταίος ο Μιλήσιος έγραψε πως η Οιχαλία ήταν το Σκίον, μια περιοχή της Ερέτριας. Με την άποψη των Ευβοέων συμφωνούν και όσα αναφέρει ο Κρεώφυλος στο ποίημά του Ηράκλεια. Όμως πιο αξιόπιστη μου φαίνεται η άποψη των Μεσσηνίων και για άλλους λόγους, αλλά κυρίως για τα οστά του Εύρυτου… […] εδώ φυλάσσονταν τα οστά του Εύρυτου, του γιου του Μελανέως.
(Παυσ. 4.2.3 και 33.5)
---------------------
Pseudo-Apollodorus, Bibliotheca 2.4.9
Scholaist on Sophocles, Trachiniae 268
Theocritus, Idylls 25.105
Hesiod, Catalogue of Women fr. 26. 7
Hyginus, Fabulae 173
Ovid, Metamorphoses 8.313
Ovid, Metamorphoses 9.325 ff.
Scholaist on Sophocles, Trachiniae 266 as cited in Hesiod, The Homeric Hymns, and Homerica, The Taking of Oechalia fr. 4
Homer, Odyssey 8.226
Pseudo-Apollodorus, Bibliotheca 2.6.1
Pseudo-Apollodorus, Bibliotheca 2.7.7
Athenaeus, Deipnosophistae xi p. 461
Apollonius Rhodius, Argonautica 1.52 - 56
Pseudo-Apollodorus, Bibliotheca 1.9.16
Hyginus, Fabulae 14, 160 & 173
Pseudo-Apollodorus, Bibliotheca 3.10.5
Euripides, Iphigenia in Aulis 282
Quintus Smyrnaeus, The Fall of Troy 8.111
Ovid, Metamorphoses 5.79 ff.
Antoninus Liberalis, Metamorphoses 30
Diodorus Siculus, Bibliotheca historica 4.33.3
Pseudo-Apollodorus, Bibliotheca 1.6.2
Ovid, Metamorphoses, 12.220 & 235 ff
Virgil, Aeneid 10.499
Scholia on Apollonius Rhodius, Argonautica 4.1561, referring to Philarchus for the alternate names
Η εφαρμογη μας για το κινητο σου
Κατέβασε και εσύ την εφαρμογή μας για το κινητό σου "Ancient Greece Reloaded"