ΜΙΝΩΑΣ
Για τη διαμόρφωση του μύθου ενός ήρωα απαιτούνται σπουδαίοι γονείς, ξεχωριστή ανατροφή, έρωτες και συμπαράσταση των γυναικών, πόλεμοι, εύνοια των θεών αλλά και την ύβρη απέναντί τους· τέλος, έναν πολύ ξεχωριστό θάνατο. Αυτά τα στοιχεία θα παρακολουθήσουμε ξετυλίγοντας την ιστορία του Μίνωα.
Καταγωγή
Θεωρείται γιος του Δία και της Ευρώπης, με θνητό πατέρα τον άκληρο Αστέριο ή Αστερίωνα, βασιλιά της Κρήτης, ή γιος της Ευρώπης και του ίδιου του Αστερίωνα. Αδέλφια του ήταν ο Σαρπηδόνας και ο Ραδάμανθυς. Μεταγενέστεροι μυθογράφοι του απέδωσαν ως πατέρα τον πρίγκιπα της Κνωσού Ταύρο, ο οποίος, ύστερα από εκστρατεία στην Τύρο, έφερε την κόρη του βασιλιά, την Ευρώπη, αιχμάλωτη στην Κρήτη. Αυτός ο Ταύρος ίδρυσε και τη Γόρτυνα.
Ανάληψη της εξουσίας
Σύμφωνα με μια, μάλλον μεταγενέστερη, εκδοχή του μύθου η διαδοχή της εξουσία στα τρία αδέλφια έγινε ειρηνικά (1) με κατανομή που είχε προαποφασίσει ο Αστέριος. Άλλοι πάλι λένε ότι η διαδοχή υπήρξε ταραχώδης (2) . Ο Μίνωας θεωρούσε και υποστήριζε ότι οι θεοί τον προόριζαν για βασιλιά της Κρήτης. Απέδειξε την υπεροχή του και την προτίμηση που του είχαν οι θεοί, όταν εκείνοι πράγματι του έστειλαν ό,τι ζήτησε, όπως είχε προείπει ο Μίνωας στα αδέλφια του.
Όταν δεήθηκε και προσέφερε θυσία στον Ποσειδώνα, του ζήτησε να στείλει ταύρο από τη θάλασσα, που θα τον θυσίαζε προς τιμή του. Και ενώ η πράξη αυτή του Ποσειδώνα του εξασφάλισε αναίμακτα και αναντίρρητα την εξουσία, ο Μίνωας δε θυσίασε το ζώο· αντίθετα, το έστειλε στα κοπάδια του και λόγω της ομορφιάς του και για να διατηρήσει τη ράτσα του.
Για την πράξη αυτή της υπέρβασης της θεϊκής εντολής, ο Μίνωας και η Κρήτη τιμωρήθηκαν, καθώς ο Ποσειδώνας ενέβαλε μανία στον ταύρο. Αυτόν τον ταύρο πρέπει να ερωτεύτηκε η Πασιφάη αργότερα και αυτόν τον ταύρο σκότωσε ο Ηρακλής ύστερα από εντολή του Μίνωα ή ως έναν από τους άθλους που του επέβαλε ο Ευρυσθέας.
Σύμφωνα με άλλη εκδοχή του μύθου μεταγενέστερων μυθογράφων ο Μίνωας πήρε χρησμό να περιμένει από τη θάλασσα σημάδι. Με πλοία και στρατό ήρθε από το Κρητικό πέλαγος ένας στρατηγός, ο Ταύρος, που ένωσε τις δυνάμεις του με του Μίνωα, ο οποίος με αυτόν τον τρόπο βρέθηκε με μεγαλύτερη ισχύ και ανέλαβε την εξουσία.
Οι έρωτες του Μίνωα
Από την ένωση του Μίνωα με την Πασιφάη (κόρη του Ήλιου και της Περσιήδας ή της Κρήτης) ή την Κρήτη (κόρη του Αστέριου) προέκυψαν τα εξής παιδιά: Δευκαλίων, Γλαύκος, Ανδρόγεος (ή Ευρυγύης), Κατρέας, Αριάδνη, Φαίδρα, Ακάλλη (ή Ακακαλλίδα), Ξενοδίκη. Έκανε όμως και πολλά νόθα παιδιά με διάφορες γυναίκες. Από τη Νύμφη Παρία (ή μια κοπέλα από την Πάρο) απέκτησε τον Ευρυμέδοντα, τον Χρύση, τον Νηφαλίωνα, τον Φιλόλαο.
Από τη Νύμφη ή βασίλισσα της Κέας Δεξιθέα απέκτησε τον Ευξάνθιο (ή Ευξάντιο).
Από άλλες γυναίκες απέκτησε άλλα παιδιά τα οποία γίνονταν ιδρυτές πόλεων έξω από την Κρήτη ή καταλάμβαναν διάφορες περιοχές. (Η ευγονία του Μίνωα ήταν η μυθική εξήγηση της εξάπλωσης της αυτοκρατορίας).
Μαρτυρείται ακόμη ο έρωτας του Μίνωα για τη Βριτόμαρτι, εγγονή της Δήμητρας. Της άρεζαν το κυνήγι και οι πορείες στα δάση και είχε επινοήσει το κυνηγετικό δίχτυ. Την ερωτεύτηκε ο Μίνωας που την κυνήγησε για εννιά μήνες. Την πρόφτασε σε ένα ακρωτήρι, όπου σε μυρτιά μπλέχτηκε το ρούχο της. Για να αποφύγει τον Μίνωα, έπεσε στη θάλασσα αλλά σώθηκε στα δίχτυα ψαράδων. Τότε οι Κύδωνες, οι πιο παλιοί κάτοικοι της Κρήτης, την ονόμασαν Δίκτυννα, της αφιέρωσαν το Δικταίο όρος και τη λάτρεψαν σαν θεά.
Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, η κοπέλα ήταν κόρη του Δία. Από τη Φοινίκη έφτασε στο Άργος και ύστερα στην Κεφαλληνία, όπου οι ντόπιοι την ονόμασαν Λαφρία. Από εκεί πήγε στην Κρήτη. Για να σωθεί από τον Μίνωα κρύφτηκε σε δίχτυα ψαράδων. Ένας από τους ψαράδες, ο Ανδρομήδης, την πήγε στην Αίγινα. Όταν θέλησε να ενωθεί μαζί της, αυτή έτρεξε στο δάσος και χάθηκε. Αντί γι' αυτήν βρήκαν ένα άγαλμά της. Κήρυξαν τον τόπο ιερό, την ονόμασαν Αφαία = άφαντη και τη λάτρεψαν σαν θεά. Στην ουσία έχουμε δύο θεότητες με κοινά χαρακτηριστικά και κοινό πρότυπο την Αστάρτη της Γάζας.
Η Βριτόμαρτις και η Δίκτυννα στην ανατολική και δυτική Κρήτη αντίστοιχα ταυτίστηκαν σε ενιαία μινωική θεότητα. Η ζωή στο δάσος, τα τρεχάματα και τα κυνήγια, το πήδημα και το λουτρό στη θάλασσα ταιριάζουν στην Άρτεμη, τη Σελήνη και τις φάσεις της τη νύχτα. Επιπλέον, το δίχτυ ως όργανο μαγείας ανήκει στη Σελήνη. Αφαία, Λαφρία, Βριτόμαρτις, Δίκτυννα είναι τα επίθετα με τα οποία λατρευόταν η Άρτεμη σε διάφορα μέρη και η οποία απορρόφησε στην επίσημη λατρεία τις τοπικές λατρείες, μετατρέποντας τις τοπικές θεότητες σε νύμφες ακόλουθες της ολυμπιακής Αρτέμιδος (Ευρ., Ιφ. εν Ταύροις 126-131) (3) .
Οι Κρήτες δεν πίστευαν όσα καταμαρτυρούνταν για τον δίκαιο βασιλιά νομοθέτη Μίνωα, ούτε και ότι μια θεά θα σωζόταν ποτέ από τους ανθρώπους (Διόδωρος Σ., 5.76.4) (4) .
Ερωτεύτηκε, ή προσποιήθηκε και ξελόγιασε τη Σκύλλα, κόρη του βασιλιά των Μεγάρων Νίσου (5) , χάρη στην οποία στάθηκε δυνατή η πολιορκία της πόλης.
Ερωτεύτηκε την Περίβοια, μία από τις πρώτες Αθηναίες υποψήφια θύματα του Μινώταυρου.
Του αποδίδεται και η ανακάλυψη της παιδεραστίας και ότι αυτός είχε απαγάγει τον Γανυμήδη, όχι ο Δίας. Την κρητική καταγωγή του μύθου μαρτυρούν ανάμεσα σε άλλους ο Πλάτωνας (6) και ο Αθήναιος (Δειπν. 13.77.7), ενώ η ιστορία της αρπαγής του Γανυμήδη από τον Μίνωα στην Τροία και η αυτοκτονία του νέου στην Κρήτη από νοσταλγία για τους δικούς του και τον τόπο του διασώζεται στο λεξικό Σούδα. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, ο μύθος αποτελεί δικαιολογία για την απόλαυση των ηδονών από τους Κρήτες (ό.π.).
Επιπλέον, στα ιστορικά χρόνια η μυητική ομοφυλοφιλία, με παιδευτικό περιεχόμενο και απώτερο σκοπό την κοινωνική ένταξη του νέου στους θεσμούς, πολιτικούς, στρατιωτικούς, θρησκευτικούς, θεωρούνταν κρητικό εφεύρημα του Μίνωα.
Λεγόταν και εραστής του Θησέα. Συμφιλιώθηκε μαζί του μετά την απαγωγή της Αριάδνης και σε ένδειξη ειλικρινούς συμφιλίωσης του έδωσε για σύζυγο τη δεύτερη κόρη του, τη Φαίδρα.
Στην αρχή της βασιλείας του ο Μίνωας δεν έκαμνε παιδιά, γιατί υπέφερε από αφροδίσιο νόσημα: έβγαιναν από το σώμα του ερπετά που έτρωγαν τα σπλάχνα κάθε γυναίκας που ξάπλωνε μαζί του (μνημειωμένη φρίκη από τη μετάδοση δερματικής ασθένειας που σε παρωχημένους χρόνους εξολόθρευσε φυλές). Μόνο η Πασιφάη δεν έπαθε τίποτε, γιατί ήταν κόρη του Ήλιου. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή του μύθου η Πασιφάη του έκανε μάγια, γιατί ο Μίνωας είχε πολλές ερωμένες. Έτσι, οι γυναίκες που πήγαιναν μαζί του τις καταβρόχθιζαν σκορπιοί και φίδια που έβγαιναν από το σώμα του.
Τον γιάτρεψε η Πρόκρις, κόρη του βασιλιά της Αθήνας Ερεχθέα, που είχε καταφύγει στην Κρήτη για να γλυτώσει από την εκδίκηση του άνδρα της. Ο Μίνωας την ερωτεύτηκε και η Πρόκρις δέχτηκε να πάει μαζί του με αντάλλαγμα ένα κοντάρι που δεν έχανε ποτέ τον στόχο κι ένα σκύλο που δεν του ξέφευγε αγρίμι. Ύστερα τον θεράπεψε με ένα βότανο, το λεγόμενο «ρίζα της Κίρκης» (7) . Άλλες μαρτυρίες θέλουν την Πρόκριδα να χρησιμοποιεί δέρμα ή κύστη από αίγα, με το οποία έφτιαξε μια κύστη (8) που την έβαλε στον κόλπο μιας γυναίκας και την προφύλαξε, καθώς φίδια και άλλα ερπετά κρατήθηκαν εκεί και δεν διαχύθηκαν στον οργανισμό της. Ύστερα από αυτό ενώθηκε με την Πασιφάη και απέκτησαν παιδιά.
Μίνωας και Πασιφάη
Ο γάμος του με την Πασιφάη σημαδεύεται από δύο επεισόδια. Το ένα έχει να κάνει με την ασθένεια του Μίνωα, στην οποία αναφερθήκαμε πιο πάνω, το άλλο με τον αφύσικο έρωτα της Πασιφάης για τον ταύρο, καρπός του οποίου υπήρξε ο Μινώταυρος.
Πρόκειται για τον ταύρο που ανέδυσε ο Ποσειδώνας από τη θάλασσα, σημάδι της προτίμησης των θεών για τον Μίνωα στη διαμάχη που είχε με τους αδελφούς του Ραδάμανθυ και Σαρπηδόνα για την εξουσία. Όμως, ενώ η πράξη αυτή του Ποσειδώνα εξασφάλισε στον Μίνωα αναίμακτα και αναντίρρητα την εξουσία, ο Μίνωας δε θυσίασε το ζώο, όπως είχε υποσχεθεί· αντίθετα, το έστειλε στα κοπάδια του και λόγω της ομορφιάς του και για να διατηρήσει τη ράτσα του. Για την πράξη αυτή της υπέρβασης της θεϊκής εντολής, ο θεός εξαγρίωσε τον ταύρο, προκαλώντας καταστροφές, και αργότερα ενέβαλε έρωτα στην Πασιφάη για τον ταύρο.
Λεγόταν ακόμη ότι ο έρωτας αυτός ήταν έργο της Αφροδίτης, που έτσι τιμώρησε την Πασιφάη, γιατί είχε περιφρονήσει τη λατρεία της θεάς, όπως ο Ιππόλυτος για τον οποίο ενέβαλε έρωτα στην κόρη της Πασιφάης Φαίδρα, αν και ήταν προγονός της. Κατά άλλους ο ασυγκράτητος έρωτας της Πασιφάης για τον ταύρο ήταν στην ουσία μια τιμωρία προς τον πατέρα της Ήλιο, καθώς αυτός αποκάλυψε στον Ήφαιστο τον παράνομο έρωτα της θεάς με τον Άρη.
Η Πασιφάη, στην απελπισία της για τον ανεκπλήρωτο έρωτά της, παρακάλεσε τον Δαίδαλο να τη βοηθήσει να ικανοποιήσει τον πόθο της. Ο Δαίδαλος κατασκεύασε ομοίωμα ξύλινης αγελάδας, κούφιας εσωτερικά, τόσο τέλειας και όμοιας με δαμάλα πραγματική που ο ταύρος ξεγελάστηκε. Από την παράδοξη αυτή ένωση του ταύρου και της Πασιφάης, γεννήθηκε ο Μινώταυρος (9) , μισός ταύρος μισός άνθρωπος, που κατοικούσε στο Λαβύρινθο, έργο επίσης του Δαίδαλου, και τρεφόταν με ανθρώπινη σάρκα.
Οι απόγονοι του Μίνωα
Από τη σύζυγό του Πασιφάη ο Μίνωας απέκτησε πολλά παιδιά. Αναφέρονται οι εξής: Δευκαλίων, Γλαύκος, Ανδρόγεος (ή Ευρυγύης), Κατρέας, Αριάδνη, Φαίδρα, Ακάλλη (ή Ακακαλλίδα), Ξενοδίκη. Τα παιδιά του του έδωσαν εγγόνια και εκείνα άλλα παιδιά. Οι σημαντικότεροι είναι οι: Ιδομενέας, Μηριόνης, Απημοσύνη, Αλθαιμένης, Κλυμένη, Αερόπη, Καύνος, Βυβλίς, Κύδων, Ευλιμένη.
Τα αδέλφια του Μίνωα
Αδέλφια του Μίνωα ήταν ο Ραδάμανθυς και ο Σαρπηδών. Ενίοτε και ο Τάλος συγκαταλέγεται στα αδέλφια του.
Άσκηση της εξουσίας
Ο Μίνωας παρέλαβε από τον Δία το χρυσό σκήπτρο και τους νόμους με τους οποίους κυβέρνησε, αναθέτοντας την εφαρμογή τους στον Ραδάμανθυ στην πρωτεύουσα του κράτους και στον Τάλο στα χωριά. Κάθε εννιά χρόνια ο Μίνωας αποσυρόταν μόνος στην Ίδα, το σπήλαιο όπου γεννήθηκε και διασώθηκε ο Δίας στον Ψηλορείτη, στο κέντρο ακριβώς της Κρήτης σε υψόμετρο 1500μ. Εκεί συμβουλευόταν τον θεό ή άκουγε από τον ίδιο τους νόμους και τους έγραφε.
Το επίθετο εννέωρος που αποδόθηκε στον Μίνωα εξηγείται από την κάθε εννέα χρόνια ανανέωση του δικαίου ή γιατί ο Δίας υπήρξε ο δάσκαλός του από τότε που ο Μίνωας ήταν εννιά χρονών και για εννιά χρόνια του δίδαξε την τέχνη του κυβερνάν (10) .
Η δικαιοσύνη του στη ζωή τον έβαλε πιο πάνω από τους άλλους δύο δικαστές του κάτω κόσμου, τον Ραδάμανθυ και τον Αιακό, για τους νεκρούς της Ασίας και της Ευρώπης αντίστοιχα.
Η θαλασσοκρατία της Κρήτης στο Αιγαίο από τη δεύτερη χιλιετία συγκεντρώνεται όλη γύρω από τον Μίνωα και αποδίδεται σε αυτόν. Θεωρούνταν εφευρέτης της επακτηρίδας, ενός μικρού και ευκίνητου πλοίου, με το οποίο απάλλαξε το Αιγαίο από τους πειρατές, κατέστησε ευκολότερα τα ταξίδια και τις εμπορικές ανταλλαγές, καθιέρωσε την κυριαρχία των Κρητών στα πελάγη και επέβαλλε την ειρήνη. Παράλληλα, και εσωτερικές μεταρρυθμίσεις κατέστησαν δυνατή την επέκταση μέχρι την Καρία στην Ασία.
Θεωρούνταν λοιπόν ότι ένωσε τους Κρήτες και τις 90 ή 100 πολιτείες της Κρήτης κάτω από το σκήπτρο του, έκτισε νέες, έκανε κέντρο την Κνωσό, εκπολίτισε τους Κρήτες. Με στόλο, ταχύτατο για την εποχή του, επεκτάθηκε στα νησιά του Αιγαίου και στα παράλια της Μ. Ασίας, απάλλαξε τις θάλασσες από τους πειρατές και τις άγριες φυλές τις έδιωξε προς το εσωτερικό της Ασίας· οι υπόλοιπες δέχτηκαν να κυβερνηθούν υπό τον Μίνωα. Εποίκισε έρημα νησιά, έχτισε πόλεις στις Κυκλάδες, όρισε σε αυτές τα παιδιά του ως ηγεμόνες, ίδρυσε αποικίες και εμπορικούς σταθμούς, τους Μινώες ή Μινωίδες. Ο Μίνωας, νομοθέτης, κυβερνήτης, θαλασσοκράτορας, κατακτητής, ήταν τελικά ο ιδρυτής ενός ιστορικού μορφώματος.
Το αποκεντρωμένο σύστημα απονομής της δικαιοσύνης και διατήρησης της τάξης, όπως περιγράφεται στον διάλογο Μίνως, με τον Ραδάμανθυ να εποπτεύει την απονομή της δικαιοσύνης στις πόλεις, τον Τάλο στην ύπαιθρο και τον Μίνωα γενικό επόπτη, βασιλιάς με δύο παρέδρους, αποτελεί δημιούργημα της κλασικής εποχής. Εξάλλου, κύρος αποκτούσαν νόμοι και συνήθειες που ανάγονταν σε ένα τιμημένο παρελθόν. Έτσι, ο Σχολιαστής Εις τον Πλάτωνος Γοργίαν (189, 28) σημειώνει:
«Δι' εὐλάβειαν τὴν περἰ τοὺς θεοὺς, οὐ μόνον τὸν κύνα καὶ ἓτερα ζῶα, ἀλλὰ καὶ φυτὰ, ὢμνυον, Ῥαδαμάνθυος τοῦτο καθηγησαμένου, ὥς φησι Σουΐδας· «Ῥαδαμάνθυος ὅρκος» ὁ κατὰ χηνὸς ἢ κυνὸς ἢ πλατάνου ἢ κριοῦ ἢ τινός ἄλλου τοιούτου… Τοιοῦτοι δὲ καὶ οἱ Σωκράτους ὅρκοι.
Ο Μίνωας στην Αθήνα
Όταν βασιλιάς της Αθήνας ήταν ο Αιγέας, ο Μίνωας έφτασε στον Σαρωνικό και πολιόρκησε Μέγαρα και Αθήνα για να εκδικηθεί τον φόνο του γιου του Ανδρόγεου.
Σε μεγάλες γιορτές με αγώνες που οργάνωσε ο Αιγέας (Παναθήναια) ο Ανδρόγεος πρώτευσε. Τότε ο βασιλιάς τον έστειλε να σκοτώσει τον άγριο ταύρο του Μαραθώνα, τον ταύρο που ο Ποσειδώνας έστειλε στον Μίνωα κι εκείνος δεν θυσίασε. Τον ταύρο έφερε δεμένο στον Ευρυσθέα ο Ηρακλής, κι εκείνος τον άφησε ελεύθερο, μέχρι που έγινε ο φόβος και ο τρόμος της περιοχής.
Ο Αδρόγεος δεν μπόρεσε να τον αντιμετωπίσει κι έχασε τη ζωή του στην Αττική. Άλλοι λένε ότι ο Ανδρόγεος υπήρξε θύμα συνωμοσίας του Αιγέα και του αδελφού του Νίσου, βασιλιά των Μεγάρων, στην Οινόη της Αττικής, στον δρόμο του Ανδρόγεου προς τη Θήβα. Άλλοι πάλι τον θέλουν θύμα του φθόνου των συναγωνιστών του στους αγώνες στη μνήμη του Λάιου. Οι Αθηναίοι πρόβαλαν αυτή την τελευταία εκδοχή της μη ενοχής τους στον φόνο, για να δείξουν ότι ο Μίνωας χτύπησε την πόλη χωρίς να είναι βέβαιος για την ενοχή τους.
Το νέο του θανάτου του γιου του βρήκε τον Μίνωα στην Πάρο, όπου θυσίαζε στις Χάριτες. Έφερε σε πέρας την τελετή πετώντας το στεφάνι και ζητώντας να σταματήσει ο αυλός (έτσι αιτιολογείται το τοπικό λατρευτικό έθιμο να θυσιάζουν στις Χάριτες χωρίς στεφάνια στα κεφάλια και χωρίς αυλό). Από εκεί ο Μίνωας έβαλε πλώρη για τον Σαρωνικό και κατάφερε να κυριεύσει τα Μέγαρα μόνο χάρη στον έρωτα που ενέπνευσε στην κόρη του Νίσου Σκύλλα ή επειδή τη δελέασε με κοσμήματα (υπαινιγμός στον πλούτο και την αισθητική της Κρήτης). Και την Αθήνα μπόρεσε να την κυριεύσει μόνο ύστερα από παρέμβαση του Δία που έστειλε λοιμό στην πόλη. Το μαντείο που ρώτησαν είπε να πληρώσουν για τον φόνο του Ανδρόγεου την ποινή που θα όριζε ο Μίνωας. Κι εκείνος όρισε κάθε εννιά χρόνια, εφτά αγόρια και εφτά κορίτσια, τροφή για τον Μινώταυρο για όσο θα ζούσε το τέρας.
Την τρίτη φορά που οι Αθηναίοι έπρεπε να καταβάλουν τον φόρο, επειδή οι Αθηναίοι ήταν δυσαρεστημένοι με τον βασιλιά τους Αιγέα, ο γιος του Θησέας ζήτησε ο ίδιος να σταλεί στο νησί, ώστε να κατευνάσει τα πλήθη. Λεγόταν όμως ότι ο ίδιος ο Μίνωας επέλεγε τα θύματα και εκείνη τη φορά συμπεριέλαβε και τον Θησέα. Σε περίπτωση που κατάφερναν να μείνουν σώοι και να σωθούν από τον μειξογενή και περίεργο γιο του, όντας άοπλοι, θα τους επέτρεπε να γυρίσουν πίσω στην Αθήνα. Πάντως, η αδυναμία του Μίνωα να υποτάξει την Αθήνα μόνο με τις δικές του δυνάμεις, καθώς και η σκληρότητα που επέδειξε ως κατακτητής με την επιβολή τόσο αυστηρής ποινής υποβάλλουν το μεγαλείο του ηττημένου και τη δύναμη της πόλης ακόμη και στους πιο μακρινούς καιρούς της υπόστασής της.
Ο Μίνωας στην Κέα
Στη συνέχεια ο Μίνωας κατευθύνθηκε στην Κέα. Τρεις μέρες νωρίτερα ο Δίας έκαψε τους ανθρώπους του νησιού, και τον βασιλιά Δάμωνα, εκτός από την κόρη του Δεξιθέα, γιατί, όταν κάποτε ο Δίας επισκέφθηκε το νησί, μόνο η βασιλοπούλα τον φιλοξένησε πρόθυμα. Οι παλιοί κάτοικοι ήταν οι Τελχίνες, άγριοι άνθρωποι που έκαναν μαγείες και κατέστρεφαν με το κακό τους μάτι τα σπαρτά (η ασέβεια ως αιτία καταστροφής είναι στοιχείο προωθημένο από κάποιο θρησκευτικό κέντρο). Οι εκ των νήσων κακούργοι ανέστησαν υπ' αυτού [του Μίνωος], λέει ο Θουκυδίδης.
Από την ένωση του Μίνωα με τη Δεξιθέα γεννήθηκε ο Ευξάντιος ή Ευξάνθιος, ιδρυτής της Κορησού, της πρώτης πολιτείας πάνω στο νησί, και πατέρας του Μίλητου. Ο Σοφοκλής, που εισήγαγε τη λατρεία του Ασκληπιού στην Αθήνα, μετά τον θάνατό του λατρεύτηκε ως Δεξίων, επειδή δέχθηκε ή δεξιώθηκε τον θεό. Η Δεξιθέα λοιπόν μπορεί να είναι η τοπική βασίλισσα του προμινωικού πληθυσμού που πρώτη ασπάστηκε τη μινωική λατρεία. Ο Μίνωας άφησε εκεί τον μισό στρατό και στόλο του, κάτι που υποδηλώνει την πολιτική του εποικισμού του: όριζε προφυλακές στα έσχατα όρια της επικράτειάς του. Η ίδια τακτική βέβαια μπορεί να υποδηλώνει και την αρχή της αποδυνάμωσής του.
Ο Μίνωας στη Σικελία
Όταν ο τεχνίτης Δαίδαλος αναγκάστηκε να φύγει από την πατρίδα του Αθήνα και να καταφύγει στην Κρήτη, με την τέχνη του συνέβαλε στην τεχνολογική πρόοδο και την πολιτιστική ανάπτυξη που συνόδευε την πολιτική ακμή του νησιού. Κατασκεύασε παλάτια με πολυτελείς αίθουσες, αγάλματα, βωμούς, λουτρά, τον λαβύρινθο, μαρμάρινο χοροστάσι (11) όπου η Αριάδνη με τις φίλες της χόρευαν στις μεγάλες γιορτές του χρόνου (12) .
Όταν η Πασιφάη βοήθησε τον Δαίδαλο να δραπετεύσει από την Κρήτη, αυτός κατέφυγε στη Σικελία, που τότε ονομαζόταν Σικανία, στην πόλη Κάμικο ή Ίνικο, όπου αργότερα κτίστηκε ο Ακράγας, κοντά στον βασιλιά Κώκαλο που τον φιλοξένησε και τον προστάτεψε (13) .
Με στόλο και στρατό ο Μίνωας τον κυνήγησε από τόπο σε τόπο δείχνοντας ένα σαλιγκάρι και μια κλωστή και υποσχόμενος χρυσάφι σε αυτόν που θα περνούσε την κλωστή μέσα από το σαλιγκάρι. Ο βασιλιάς της Σικελίας Κώκαλος μέσω του Δαίδαλου τα κατάφερε, και αυτό αποκάλυψε τον τόπο όπου κρυβόταν ο τεχνίτης. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή η πρόκληση του Μίνωα προκάλεσε την αποκάλυψη της ταυτότητας του Δαίδαλου, καθώς ο τεχνίτης δεν άντεξε στον πειρασμό και μπήκε στη διαδικασία της επίλυσης του γρίφου. Πάντως, ο Κώκαλος, με προτροπή του Δαίδαλου, δέχτηκε να τον παραδώσει, αφού πρώτα φιλοξενούσε τον Μίνωα στο σπίτι του.
Θάνατος του Μίνωα
Μέσα στο λουτρό ο Μίνωας έπεσε νεκρός από τα χέρια των θυγατέρων του βασιλιά ύστερα από προτροπή του Δαίδαλου ή γιατί το αποφάσισαν μόνες τους. Στην πρώτη εκδοχή, ο Δαίδαλος τις συμβούλευσε ή να κρατήσουν τον Μίνωα περισσότερο στο ζεστό νερό ή να τον λούσουν με καυτό νερό ή με ζεματιστή πίσσα. Άλλη παραλλαγή θέλει τον Δαίδαλο, σε συνεννόηση με τις κόρες, να τρυπά την οροφή του λουτρού και από εκεί να χώνει ένα σωλήνα που έβγαινε πάνω ακριβώς από τον λουτήρα. Σε αυτόν διοχέτευσε καυτό νερό. Έτσι πέθανε ο Μίνωας (14) .
Ο Κώκαλος παρέδωσε το πτώμα στους Κρήτες, λέγοντας ότι ο βασιλιάς γλίστρησε στο λουτρό. Εκείνοι τον έθαψαν επί τόπου σε διπλό τάφο (15) : στον εσωτερικό χώρο τοποθέτησαν τη στάχτη του Μίνωα, ενώ μια δεύτερη αίθουσα ήταν ιερό της Αφροδίτης (16) .
Οι ντόπιοι έκαναν προσφορές στον τάφο χωρίς να ξέρουν ποιος ήταν θαμμένος εκεί. Τα οστά αποκαλύφθηκαν, όταν κτιζόταν ο Ακράγας και ο Θήρων γκρέμισε τον τάφο, αναγνωρίστηκαν από μια επιγραφή και στάλθηκαν στην Κρήτη.
Μετά τον θάνατο του Μίνωα τα παλικάρια του συγκρούστηκαν για την εξουσία και οι ντόπιοι έκαψαν τον στόλο τους. Μη μπορώντας να γυρίσουν στην Κρήτη έμειναν στη Σικελία. Κάποιοι έκτισαν κοντά στην Κάμικο την πόλη Ηράκλεια Μινώα, κάποιοι άλλοι την Εγγύιο (17) , που αναπτύχθηκε περισσότερο, όταν έφτασαν εκεί άλλοι Κρητικοί μετά τον Τρωικό πόλεμο, με αρχηγό τον Μηριόνη. Όταν μαθεύτηκε ο θάνατος του Μίνωα στην Κρήτη, στάλθηκε μεγάλος στόλος για να πολιορκήσει την Κάμικο.
Πέντε χρόνια κράτησε η πολιορκία χωρίς η πόλη να πέσει. Έπεσε και λοιμός και οι Κρητικοί έφυγαν, σκόρπισαν από την κακοκαιρία εδώ κι εκεί. Όσοι σώθηκαν, έφτασαν, ύστερα από θύελλα, στην Ιαπυγία, όπου ίδρυσαν την Υρία, ξέχασαν την πατρίδα τους κι έγιναν στεριανοί. Εσωτερικές διαμάχες υποχρέωσαν κάποιους να φύγουν. Αυτοί ζήτησαν χρησμό πού να εγκατασταθούν και το μαντείο όρισε τον τόπο όπου θα τους πρόσφεραν να φάνε χώμα και νερό. Στο Βοττία της Μακεδονίας παιδιά που έπαιζαν τους προσέφεραν «πλακούντια» με λάσπη. Εκεί και εγκαταστάθηκαν ύστερα από άδεια που πήραν από τον βασιλιά για να τους το επιτρέψει χωρίς να χρειαστεί να συγκρουστούν.
Ο μύθος εξασφάλισε ένα βολικό για τον βασιλιά Μίνωα θάνατο, που δεν θα μπορούσε να πεθάνει στο κρεβάτι του ούτε και να νικηθεί από κάποιον. Επιπλέον, ο θάνατός του μακριά από το νησί εξηγεί μυθολογικά τους κρητικούς εποικισμούς (18) στη Σικελία.
Ο Μίνωας στις πηγές
Ηρόδοτος και Θουκυδίδης τόνισαν τη συμβολή του Μίνωα στη θαλασσοκρατία της Κρήτης. Όμως, η εικόνα αυτή διαφοροποιείται από τον 6ο αι. π.Χ. Οι τραγικοί ποιητές τον παρουσιάζουν άξεστο και βάρβαρο. Ο Πλούταρχος επεσήμανε το γεγονός:
Είναι όμως αληθινά βαρύ να μισείται κάποιος από μια πόλη που διαθέτει φωνή και έχει ποιητές. Και πράγματι, ο Μίνωας διαρκώς εξυβριζόταν και κακολογούνταν στα αττικά θέατρα και ούτε ο Ησίοδος που τον είπε «βασιλεύτατον» [ισχυρότατο βασιλιά] τον ωφέλησε, ούτε ο Όμηρος που τον αποκάλεσε «ὀαριστήν Διός» [συνομιλητή του Δία], αλλά επικράτησαν οι τραγικοί ποιητές που πέτυχαν ευρύτατα να διαδώσουν την κακή φήμη γι' αυτόν από την εξέδρα και τη σκηνή, διακηρύσσοντας πως ήταν βίαιος και σκληρός. Ωστόσο, λεγόταν ότι ο Μίνωας υπήρξε βασιλιάς και νομοθέτης, ενώ ο Ραδάμανθυς δικαστής και επιτηρητής των νόμων που είχαν καθοριστεί από εκείνον [τον Μίνωα]. (Πλούτ., Βίος Θησέως 16)
Στον πλατωνικό διάλογο Μίνως ο Σωκράτης αναλύει αυτή την κακή φήμη του Μίνωα στα αττικά θέατρα, καθώς τις ύβρεις που εξακόντιζαν οι τραγικοί εναντίον του κρήτα βασιλιά:
ΕΤ. Γιατί, λοιπόν, Σωκράτη, έχει επικρατήσει αυτή η φήμη για τον Μίνωα, ως απαίδευτου και αγροίκου;
ΣΩ. Για τον λόγο που και συ, αν σωστά συλλογάσαι, θα παρατηρήσεις πως αν θέλεις να κερδίσεις καλή φήμη, όπως και κάθε άνθρωπος πρέπει να μη σε μισήσει κανένας ποιητής. Οι ποιητές μπορούν να επηρεάσουν τη φήμη κάποιου, οτιδήποτε κι αν πουν, είτε τον επαινέσουν είτε τον κατηγορήσουν. Το σφάλμα του Μίνωα ήταν ότι πολέμησε εναντίον αυτής της πόλης, όπου υπάρχει πολύ σοφία και κάθε λογής ποιητές που ασχολούνται και με τα άλλα είδη της ποίησης και με την τραγωδία.
[…] Απ' όλα τα είδη της ποίησης η τραγωδία είναι το πιο ψυχαγωγικό και το πιο αγαπητό στον κόσμο. Με όργανο αυτήν, λοιπόν, επιτεθήκαμε εναντίον του Μίνωα και τον εκδικηθήκαμε για τους φόρους που μας είχε αναγκάσει να του πληρώνουμε. Αυτό ήταν το σφάλμα του Μίνωα· έγινε μισητός σε μας και γι' αυτό του αποδώσαμε μια τόσο κακή φήμη. (Πλ. Μίνως 320e-321b)
Υποσημειωσεις - Πηγες
1.
Καταμερισμός εξουσίας
Ο καταμερισμός της εξουσίας στα τρία αδέλφια ή σε τρεις περιφέρειες με κέντρα την Κνωσό, τη Φαιστό, την Κυδωνία (η πρώτη έβλεπε στην Ασία, η δεύτερη στην Αφρική, η τρίτη στην Ευρώπη) δεν φαίνεται πιθανός στη μινωική Κρήτη, θα πρέπει δηλαδή να είναι μεταγενέστερη προσθήκη στον μύθο. Πάντως, η διπλή εκδοχή για τη διαδοχή στην εξουσία φαίνεται ότι είναι κοινό μοτίβο σε πολλές μυθολογικές οικογένειες, για παράδειγμα στους Ατρείδες.
2.
Ταραχώδης διαδοχή στην εξουσία
Την Ευρώπη την παντρεύτηκε ο βασιλιάς των Κρητών Αστέριος και ανέτρεφε τα παιδιά της. Αυτά, όταν μεγάλωσαν, συγκρούστηκαν μεταξύ τους· γιατί ερωτεύτηκαν ένα νέο, που ονομαζόταν Μίλητος, γιο του Απόλλωνα και της Αρείας, κόρης του Κλεόχου. Επειδή όμως ο νέος έκλεινε μάλλον προς τον Σαρπηδόνα, ο Μίνωας κίνησε πόλεμο εναντίον τους και τους νίκησε. Και εκείνοι έφυγαν. Και ο Μίλητος πήγε προς την Καρία και εκεί ίδρυσε τη Μίλητο, που την ονόμασε έτσι από το όνομά του, ενώ ο Σαρπηδόνας, αφού συμμάχησε με τον Κίλικα, που βρισκόταν σε πόλεμο με τους Λυκίους, με αντάλλαγμα ένα μέρος της χώρας του, βασίλεψε στη Λυκία. Σε αυτόν έδωσε ο Δίας το προνόμιο να ζήσει για τρεις γενιές. Μερικοί λένε ότι είχαν ερωτευτεί τον Ατύμνιο, γιο του Δία και της Κασσιέπειας, και ότι για χάρη του ήλθαν σε ρήξη μεταξύ τους. (Απολλόδωρος 3.5)
3.
Άρτεμις Δίκτυννα
Ω κόρη της Λητώς,
Δίχτυννα εσύ βουνίσια,
προς την αυλή σου, προς του ωριόστυλου,
ναού τη χρυσοστόλιστη γρηπίδα,
έρχομαι, αγνή παρθένα,
της ιέρειας της αγνής εγώ δουλεύτρα·
(Ευρ., Ιφ. εν Τ. 126-131)
4.
Βριτόμαρτις ή Δίκτυννα
Βριτόμαρτιν δὲ τὴν προσαγορευομένην Δίκτυνναν μυθολογοῦσι γενέσθαι μὲν ἐν Καινοῖ τῆς Κρήτης ἐκ Διὸς καὶ Κάρμης τῆς Εὐβούλου τοῦ γεννηθέντος ἐκ Δήμητρος· ταύτην δ᾽ εὑρέτιν γενομένην δικτύων τῶν εἰς κυνηγίαν προσαγορευθῆναι Δίκτυνναν, καὶ τὰς μὲν διατριβὰς ποιήσασθαι μετὰ τῆς Ἀρτέμιδος, ἀφ᾽ ἧς αἰτίας ἐνίους δοκεῖν τὴν αὐτὴν εἶναι Δίκτυν-νάν τε καὶ Ἄρτεμιν, θυσίαις δὲ καὶ ναῶν κατασκευαῖς τετιμῆσθαι παρὰ τοῖς Κρησὶ τὴν θεὸν ταύτην. 5.76.4 τοὺς δ᾽ ἱστοροῦντας αὐτὴν ὠνομάσθαι Δίκτυνναν ἀπὸ τοῦ συμφυγεῖν εἰς ἁλιευτικὰ δίκτυα, διωκομένην ὑπὸ Μίνω συνουσίας ἕνεκα, διημαρτηκέναι τῆς ἀληθείας· οὔτε γὰρ τὴν θεὸν εἰς τοιαύτην ἀσθένειαν ἐλθεῖν πιθανὸν ὑπάρχειν ὥστε προσδεηθῆναι τῆς παρ᾽ ἀνθρώπων βοηθείας, τοῦ μεγίστου τῶν θεῶν οὖσαν θυγατέρα, οὔτε τῷ Μίνῳ δίκαιον προσάπτειν τοιαύτην ἀσέβειαν, παραδεδομένῳ συμφώνως δικαίαν προαίρεσιν καὶ βίον ἐπαινούμενον ἐζηλωκέναι. (Διόδωρος Σ. 5.76.3-5.77.1)
5.
Ανδρόγεως, Νίσος, Σκύλλα
Ο ίδιος επέστρεψε στην Αθήνα και τέλεσε τον αγώνα των Παναθηναίων, στον οποίο ο γιος του Μίνωα Ανδρόγεως τους νίκησε όλους. Ο Αιγέας τον έστειλε εναντίον του ταύρου του Μαραθώνα, από τον οποίο σκοτώθηκε. Κάποιοι πάλι λένε ότι, πηγαίνοντας για τη Θήβα, για να πάρει μέρος στους αγώνες του Λάιου, οι συναγωνιστές του του έστησαν ενέδρα, επειδή τον ζήλευαν, και τον σκότωσαν. Ο Μίνωας, στον οποίο έφτασε το μήνυμα του θανάτου την ώρα που θυσίαζε στην Πάρο για τις Χάριτες, πέταξε από το κεφάλι του το στεφάνι και σταμάτησε τον αυλό, όμως τέλεσε τη θυσία όπως έπρεπε· γι' αυτό ακόμη και σήμερα θυσιάζουν στις Χάριτες χωρίς αυλούς και στεφάνια.
Ύστερα από λίγο καιρό, επειδή ήταν θαλασσοκράτορας, πολέμησε με στόλο εναντίον της Αθήνας και κυρίευσε τα Μέγαρα, που είχαν τότε βασιλιά τον Νίσο, και σκότωσε τον Μεγαρέα, γιο του Ιππομένη από την Ογχηστό, που είχε έρθει σύμμαχος του Νίσου. Πέθανε και ο Νίσος με προδοσία της κόρης του. Αυτός δηλαδή είχε στην κορυφή του κεφαλιού μια πορφυρή τρίχα που αν του την ξερίζωναν υπήρχε χρησμός ότι θα πεθάνει· αλλά η κόρη του, η Σκύλλα, επειδή ερωτεύτηκε τον Μίνωα, του έβγαλε την τρίχα. Όταν ο Μίνωας κυρίευσε τα Μέγαρα, έδεσε την κόρη από τα πόδια στην πρύμνη και την έπνιξε στη θάλασσα.
Και επειδή ο πόλεμος τραβούσε σε μάκρος, μη μπορώντας να καταλάβει την Αθήνα, προσευχήθηκε στον Δία να εκδικηθεί τους Αθηναίους. Και καθώς έπεσε στην πόλη πείνα και αρρώστεια, αρχικά οι Αθηναίοι, ακολουθώντας έναν παλιό χρησμό, έσφαξαν στον τάφο του Κύκλωπα Γεραίστου τις κόρες του Υάκινθου, την Ανθηίδα, την Αιγληίδα, τη Λυταία και την Ορθαία· πατέρας τους ήταν ο Υάκινθος που είχε έλθει από τη Σπάρτη και κατοικούσε στην Αθήνα. Επειδή όμως δεν είδαν κανένα όφελος από τη θυσία, ζήτησαν χρησμό πώς θα γλιτώσουν. Και ο θεός τους απάντησε να ικανοποιήσουν κάθε αίτημα που θα πρόβαλλε ο Μίνωας. Έστειλαν λοιπόν ανθρώπους στον Μίνωα ότι του έδιναν το δικαίωμα να ζητήσει την ικανοποίηση που ήθελε. Και ο Μίνωας αξίωσε να στέλνουν άοπλους επτά νέους και άλλες τόσες νέες τροφή στον Μινώταυρο. (Απολλόδωρος 23.209-213)
6.
Η κρητική καταγωγή του μύθου του Γανυμήδη
Όλοι κατηγορούμε τους Κρητικούς ότι έπλασαν τον μύθο του Γανυμήδη. Ήταν τόσο σίγουροι ότι οι νόμοι τους προήλθαν από τον Δία, ώστε τον φόρτωσαν με αυτόν τον μύθο για να έχουν ένα θεϊκό παράδειγμα, όταν ήθελαν να απολαμβάνουν και αυτό το είδος της ηδονής. (Πλάτων, Νόμοι 636c, μετ. Φιλολογική ομάδα Κάκτου)
7.
Κιρκαία ρίζα
[…] ο Κέφαλος, ο γιος του Δηιόνα παντρεύτηκε την Πρόκριδα. Όμως αυτή κοιμήθηκε με τον Πτελέοντα, που της χάρισε χρυσό στεφάνι, και επειδή την έπιασε επ' αυτοφώρω ο Κέφαλος, έφυγε και πήγε στον Μίνωα. Εκείνος πάλι την οφ και την έπεισε να σμίξουν. Όμως αν μια γυναίκα κοιμόταν με τον Μίνωα, ήταν αδύνατο να σωθεί· γιατί η Πασιφάη, καθώς ο Μίνωας πλάγιαζε με πολλές γυναίκες, του έκανε μαγικά και κάθε φορά που εκείνος έσμιγε με άλλη γυναίκα, έβγαιναν ερπετά από τα γεννητικά του όργανα· με αυτόν τον τρόπο εκείνες χάνονταν. Αυτός λοιπόν είχε ένα γρήγορο σκύλο κι ένα ακόντιο που δεν έχανε ποτέ τον στόχο· με αυτά ως αντάλλαγμα η Πρόκρις του έδωσε να πιει την Κιρκαία ρίζα, ώστε να μην τη βλάψει, και έσμιξε μαζί του. Επειδή όμως εξακολουθούσε να νιώθει φόβο για τη γυναίκα του Μίνωα, επέστρεψε στην Αθήνα […] (Απολλόδωρος 3.15)
8.
Η κύστις της Πρόκριδος
Πασιφάη δ᾽ ἦν Ἡλίου θυγάτηρ ἀθάνατος. ἡ μ<ὲν> οὖν Πρόκρις ἐπὶ τῇ γονῇ Μίνωος μηχανᾶται τοιόνδε· κύστιν αἰγὸς ἐνέβαλεν εἰς γυναικὸς φύσιν καὶ ὁ Μίνως τοὺς ὄφεις πρότερον ἐξέκρινεν εἰς τὴν κύστιν, ἔπειτα δὲ παρὰ τὴν Πασιφάην εἰσιὼν ἐμίγνυτο. καὶ ἐπεὶ αὐτοῖς ἐγένοντο παῖδες, ὁ Μίνως διδοῖ τῇ Πρόκριδι τὸν ἄκοντα καὶ τὸν κύνα· τούτους δὲ οὐδὲν ἐξέφυγε θηρίον, ἀλλὰ πάντα ἐχειροῦντο. (Αντ. Λιβεράλις, Μεταμορφώσεων συναγωγή 41.5)
9.
Οι έρωτες της Πασιφάης
Οργισμένος μαζί του [με τον Μίνωα] ο Ποσειδώνας επειδή δεν θυσίασε τον ταύρο, τον εξαγρίωσε, ενώ στην Πασιφάη ξύπνησε τον πόθο να ενωθεί με αυτόν. Πράγματι, ερωτευμένη εκείνη με τον ταύρο, ζήτησε τη βοήθεια του Δαίδαλου, που ήταν αρχιτέκτονας εξόριστος από την Αθήνα για φόνο. Αυτός κατασκεύασε μια ξύλινη αγελάδα πάνω σε τροχούς και αυτή… την κατέσκαψε από μέσα, ώστε να γίνει κούφιο το εσωτερικό της και, αφού έγδαρε μιαν αγελάδα, έρραψε το δέρμα της γύρω γύρω· ύστερα την τοποθέτησε στο λιβάδι όπου ο ταύρος συνήθιζε να βόσκει, και έβαλε μέσα την Πασιφάη. Και ο ταύρος ήρθε 3.11 και ενώθηκε μαζί της σαν να ήταν αληθινή αγελάδα. Και αυτή έφερε στον κόσμο τον Αστέριο που επονομάστηκε Μινώταυρος. Αυτός είχε πρόσωπο ταύρου, σε όλα τα υπόλοιπα είχε τη μορφή άνδρα· και ο Μίνωας, ακολουθώντας κάποιους χρησμούς, τον έκλεισε στον λαβύρινθο, όπου και έβαλε φρουρούς να τον φυλούν. Ο λαβύρινθος αυτός, που ο Δαίδαλος είχε κατασκευάσει, ήταν ένα οίκημα με πολύπλοκους καμπύλους διαδρόμους που παρέσερναν μακριά από την έξοδο. (Απολλόδωρος 3.10-11)
10.
Στους Νόμους του Πλάτωνα τα πρόσωπα που συνδιαλέγονται είναι τρεις ηλικιωμένοι άνδρες, ένας Αθηναίος, ο Κρητικός Κλεινίας και ο Σπαρτιάτης Μέγγιλος. Συναντιούνται στην Κνωσό και κατευθύνονται συζητώντας, καταρχάς για τους κρητικούς και σπαρτιατικούς νόμους, προς το ιερό του Δία στο βουνό Ίδη -εἰς τοῦ Διὸς ἄντρον καὶ ἱερὸν (Νόμοι 625b).
11.
Το χοροστάσι της Αριάδνης
Κι έναν χορόν ιστόρησεν ο μέγας ζαβοπόδης,
όμοιον μ΄ αυτόν που ο Δαίδαλος είχε φιλοτεχνήσει
της Αριάδνης της λαμπρής εις της Κνωσού τα μέρη.
Αγόρια εκεί, πολύπροικες παρθένες εχορεύαν
κι εγύριζαν χεροπιαστοί· και οι κόρες εφορούσαν
λινά ενδύματα λεπτά, κι είχαν τα παλικάρια
από το λάδι λαμπερούς καλόγνεστους χιτώνες.
Λαμπρά στεφάνια είχαν αυτές, είχαν χρυσά εκείνοι
μαχαίρια που απ΄ αργυρούς κρεμιόνταν τελαμώνες·
και πότ΄ ετρέχαν κυλητά με πόδια μαθημένα,
ωσάν σταμνάς, οπού τροχόν αρμόδιον στην παλάμην
την τριγυρνά καθήμενος να δοκιμάσει αν τρέχει,
και πότε αράδα έτρεχαν αντίκρυ στην αράδα.
Και τον ασύγκριτον χορόν τριγύρω εδιασκεδάζαν
πολύς λαός και ανάμεσα ο αοιδός ο θείος
κιθάριζε· και ως άρχιζεν εκείνος το τραγούδι
δυο χορευτές στη μέση τους πηδούσαν κι εγυρίζαν.
(Όμ. Ιλ. 589-605, μετ. Ι. Πολυλάς)
12.
Υπάρχει μια σύγχυση για το αν επρόκειτο για αρχιτεκτονική κατασκευή ή για πρόστυπο ανάγλυφο που αναπαριστούσε χορευτική σκηνή. Πάντως, ο Evans πίστεψε πως αναγνώρισε το χοροστάσι στην πλακοστρωμένη αυλή ΒΔ του ανακτόρου της Κνωσού.
13.
Είναι πιθανό ότι ίχνη από προϊστορικά μνημεία ανάλογα με τα μινωικά τροφοδότησαν τον μύθο με τη φυγή του Δαίδαλου στη Σικελία.
14.
Οι απαρχές των ιαματικών λουτρών δεν μπορεί παρά στην αρχή να συνοδεύτηκαν από ατυχήματα. Οι μνήμες από αυτά συνδέθηκαν με ιστορίες γύρω από γνωστούς αδικοχαμένους ήρωες.
15.
Θάνατος του Μίνωα
Ο Μίνωας, ο βασιλιάς των Κρητών, που εκείνη την εποχή ήταν θαλασσοκράτορας, όταν έμαθε ότι ο Δαίδαλος κατέφυγε στη Σικελία, αποφάσισε να εκστρατεύσει εναντίον της.
Αφού ετοίμασε αξιόλογη ναυτική δύναμη, ορμήθηκε από την Κρήτη και κατέπλευσε στην περιοχή του Ακράγαντα, που ονομάστηκε από αυτόν Μινώα. Αφού αποβίβασε τον στρατό του, έστειλε αγγελιαφόρους προς τον βασιλιά Κώκαλο και ζητούσε να του παραδώσει τον Δαίδαλο για να τον τιμωρήσει.
Ο Κώκαλος κάλεσε τον Μίνωα να συζητήσουν και, αφού του υποσχέθηκε ότι θα πράξει όλα όσα του ζητάει, τον οδήγησε στο σπίτι του για να τον φιλοξενήσει. Κι εκεί που έπαιρνε το λουτρό του, ο Κώκαλος τον κράτησε περισσότερη ώρα στο ζεματιστό νερό και τον ξέκαμε. Κι έδωσε πίσω στους Κρήτες το σώμα του προφασιζόμενος για τον θάνατό του ότι τάχα γλίστρησε στο λουτρό κι έπεσε μέσα στο ζεστό νερό και πέθανε. Ύστερα από αυτά, οι σύντροφοί του στην εκστρατεία έθαψαν το σώμα του βασιλιά τους με μεγαλοπρέπεια. Κι έχτισαν έναν τάφο με δυο διαμερίσματα. Στο κρυφό, το υπόγειο διαμέρισμα, τοποθέτησαν τα οστά και το άλλο, το ορατό, έκαναν ένα ιερό της Αφροδίτης. Τον Μίνωα τον τιμούσαν εδώ επί πολλές γενεές και οι κάτοικοι πρόσφεραν εκεί θυσίες με την ιδέα ότι ήταν ένας ναός της Αφροδίτης. Στα νεότερα χρόνια, όταν κτίσθηκε η πόλη των Ακραγαντίνων, ο τάφος γκρεμίστηκε και τα οστά δόθηκαν πίσω στους Κρήτες, όταν βασιλιάς των Ακραγαντίνων ήταν ο Θήρων. [Σημ.: Ο Θήρων πέθανε το 472 μετά από δεκαέξι χρόνια εξουσίας] (Διόδωρος Σ. 4.79.1-5)
16.
Ο διαχωρισμός αυτός θυμίζει τον διπλό χώρο στο Δικταίο άντρο αλλά και τάφο στην Κνωσό που το πάνω μέρος ήταν ναός και το κάτω τάφος.
17.
Ο Μηριόνης στην πόλη Εγγύιο της Σικελίας
πόλις ἐστὶ τῆς Σικελίας Ἐγγύιον οὐ μεγάλη, ἀρχαία δὲ πάνυ καὶ διὰ θεῶν ἐπιφάνειαν ἔνδοξος, ἃς καλοῦσι Ματέρας. ἵδρυμα λέγεται Κρητῶν γενέσθαι τὸ ἱερόν· καὶ λόγχας τινὰς ἐδείκνυσαν καὶ κράνη χαλκᾶ, τὰ μὲν ἔχοντα Μηριόνου τὰ δὲ Οὐλίξου, τουτέστιν Ὀδυσσέως, ἐπιγραφάς, ἀνατεθεικότων ταῖς θεαῖς. (Ποσειδώνιος, Fragmenta 93.9-93.13· πρβ. και Πλούτ., Μάρκελλος 20.3-4)
18.
Κρητικοί εποικισμοί στη Σικελία
Αλλά οι Κρήτες της Σικελίας, μετά τον θάνατο του Μίνωα, καθώς είχαν μείνει χωρίς βασιλιά, εστασίασαν και μετά τον εμπρησμό των πλοίων τους από τους Σικανούς του Κωκάλου έχασαν κάθε ελπίδα για την επάνοδο στην πατρίδα.
Αποφάσισαν λοιπόν να εγκατασταθούν στη Σικελία και ορισμένοι έκτισαν στο νησί μια πόλη που την είπαν Μινώα από το όνομα του βασιλιά τους, ενώ άλλοι περιπλανήθηκαν στην ενδοχώρα του νησιού, κατέλαβαν μια τοποθεσία με φυσική οχύρωση και έκτισαν πόλη που ονόμασαν Έγγυιο από την πηγή που έτρεχε εκεί.
Και αργότερα, μετά την άλωση της Τροίας, όταν ο Μηριόνης ο Κρήτας έπιασε στεριά στη Σικελία, υποδέχθηκαν φιλικά λόγω συγγένειας τους Κρήτες που κατέπλευσαν εκεί και τους έκαναν συμπολίτες τους.
Και χρησιμοποιώντας ως ορμητήριο την οχυρή πόλη τους έκαναν πολέμους με τους περιοίκους και κατέκτησαν αρκετά εδάφη. Και όπως γίνονταν όλο και δυνατότεροι, έκτισαν ένα ναό των Μητέρων και απένειμαν σε αυτές τις θεές πολύ μεγάλες τιμές στολίζοντας τον ναό τους με πολλά αναθήματα. Λεγόταν ότι η λατρεία αυτών των θεών μεταφέρθηκε από την πατρίδα τους την Κρήτη, γιατί οι Κρήτες τιμούσαν αυτές τις θεές ξεχωριστά. (Διόδωρος Σ. 4.79.5-7)
-------------------
Homer, Iliad 13.450
Odyssey 11.321.
Thucydides, 1.4.
Herodotus 3.122
Powell, Barry B. Classical Myth. Second ed. With new translations of ancient texts by Herbert M. Howe. Upper Saddle River, New Jersey: Prentice-Hall, Inc., 1998, p. 346.
William Godwin (1876). "Lives of the Necromancers". p. 40.
Diodorus Siculus, Library of History, 4. 60. 3
Plutarch, Theseus §16
Horace, Odes 4.7.21.
Diodorus Siculus, 4.79.
Thucydides 1.4.
Pausanias 3. 2, 4.
Odyssey, 11.568.
Plato, Gorgias; 524
Pseudo-Apollodorus, Library 3.1.2.
Nonnus, Dionysiaca, 13. 220ff.
Hyginus, Poetical Astronomy 2. 34
Stephanus of Byzantium s. v. Pholegandros
Apollodorus, Library 3.1.3.
Hyginus, Fabula 136.
Apollodorus, Library 3.3.1.
Bibliotheke 3.1.3
Diodorus Siculus 4.77.2
John Tzetzes, Chiliades i.479ff
Bibliotheke 3.1.4.
Bibliotheke 3.15.8
Plato, Gorgias 523a and 524b ff
Aeneid VI, 568–572).
Inferno V, 4–24; XXVII, 124–127).
"Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία"
Η εφαρμογη μας για το κινητο σου
Κατέβασε και εσύ την εφαρμογή μας για το κινητό σου "Ancient Greece Reloaded"