ΠΟΛΥΜΗΣΤΟΡΑΣ ή ΠΟΛΥΜΝΗΣΤΟΡΑΣ
Ο Πολυμήστορας ή Πολυμνήστορας ήταν βασιλιάς της Θράκης, σύμμαχος των Τρώων και έμπιστος φίλος του Πρίαμου και της Εκάβης. Παντρεύτηκε την κόρη του Πριάμου, την Ιλιόνη, και απέκτησαν ένα γιο, τον Δηίπυλο.
Η συνέχεια του μύθου του παραδίδεται σε διάφορες παραλλαγές. Σύμφωνα με την πιο διαδεδομένη, κατά τη διάρκεια του τρωικού πολέμου ο Πρίαμος έστειλε τον μικρότερό του γιο Πολύδωρο στον Πολυμήστορα, που καλλιεργούσε την εύφορη Χερσόνησο και κρατούσε τον φίλιππο λαό της υπό το δόρυ του (Ευρ., Εκ. 8-9)· μαζί και πολύ χρυσάφι, για να τον μεγαλώσει ο Θράκας βασιλιάς με ασφάλεια στην αυλή του, και όταν το παιδί θα μεγάλωνε, θα του έδινε και το χρυσάφι του πατέρα του.
Αλλά, μόλις ο Έκτορας έχασε τη ζωή του και η Τροία έπεσε
και το παλάτι του πατέρα μου γκρεμίστηκε συθέμελα
κι εκείνος σφαγιάστηκε στον ιερό βωμό
από τον γιο τού Αχιλλέα, τον μιαρό φονιά,
με σκοτώνει, τον άμοιρο, για το χρυσάφι
ο φίλος του πατέρα μου· κι αφού με σκότωσε, στη θάλασσα
με πέταξε, για να κρατήσει το χρυσάφι δικό του.
Κείμαι στην ακτή – με το κύμα πότε να με σέρνει στα βαθιά,
πότε να με ξεβράζει − άκλαυτος, άταφος.
(Ευρ., Εκ. 21-30, ανέκδ. μετ. Αγαθή Δημητρούκα)
Όμως το κύμα ξέβρασε το σώμα στην ακτή κοντά στις σκηνές των αιχμάλωτων γυναικών από την Τροία. Αυτές, έχοντας πάει να πάρουν νερό για να πλύνουν το νεκρό σώμα της Πολυξένης και για να το ετοιμάσουν για ταφή, βρήκαν το σώμα του παιδιού και το παρέδωσαν στη μάνα του Εκάβη. Λεγόταν ότι πρώτη το βρήκε η δούλη της Εκάβης Περίβοια ή η ίδια η Εκάβη.
Αυτή, μαζί με τις άλλες γυναίκες, οργάνωσαν την εκδίκηση για τον άδικο χαμό του παιδιού. Με δόλο τον κάλεσαν στις σκηνές τους, τάχα για να του αποκαλύψει η Εκάβη πού ήταν κρυμμένοι οι θησαυροί της Τροίας· με πονηριά τράβηξαν τα παιδιά του μακριά από εκείνον, τα σκότωσαν και τον ίδιο τον τύφλωσαν.
Ανήμπορος ο Πολυμήστορας θέλησε να δικαιολογήσει την πράξη του φόνου του παιδιού, ισχυριζόμενος ότι το έκανε για τους Έλληνες, για να μην υπάρξει κανένα απομεινάρι από τη γενιά του Πρίαμου, που θα μπορούσε μεγαλώνοντας να οργανώσει την εκδίκησή του για τον χαμό των δικών του και της πατρίδας του. Τουλάχιστον, αυτό έκανε στην τραγωδία του Ευριπίδη Εκάβη (στ. 1132-1182 (1) ).
Παραλλαγή θέλει τον Πολυμήστορα να παραδίδει τον μικρό γιο στον Αίαντα τον Τελαμώνιο· Οι Αχαιοί τον έστησαν απέναντι από το τείχος και κάλεσαν τον Πρίαμο να τους παραδώσει την Ελένη με αντάλλαγμα τον γιο του· αυτό δεν έγινε και οι Αχαιοί τον σκότωσαν. Λατίνοι μυθογράφοι παραδίδουν και ότι ο Πολυμήστορας σκότωσε κατά λάθος το δικό του παιδί αντί για τον Πολύδωρο.
Αυτό έγινε ως εξής: Ο Πρίαμος δεν έστειλε το παιδί στον Πολυμήστορα αλλά στην Ιλιόνη, αδελφή του Πολύδωρου και γυναίκα του Πολυμήστορα. Αυτή, επειδή φοβόταν για τη ζωή του αδελφού της, τον μεγάλωσε σαν γιο της και τον γιο της Δηίπυλο σαν αδελφό της. Όταν ο Πολύδωρος ενηλικιώθηκε, πήγε στο μαντείο των Δελφών και ζήτησε χρησμό· εκεί του είπαν ότι ο πατέρας του είχε σκοτωθεί, ότι η μητέρα του ήταν αιχμάλωτη και ότι η πατρίδα του είχε καεί.
Επιστρέφοντας στη Θράκη, βρήκε αυτόν που θεωρούσε για πατέρα του ζωντανό, τη γυναίκα που θεωρούσε μητέρα του ελεύθερη και την πατρίδα του όπως την είχε αφήσει. Τότε η Ιλιόνη του αποκάλυψε την αλήθεια και ότι αυτός που θεωρούσε πατέρας του είχε έρθει σε συνεννόηση με τους Αχαιούς για να σκοτώσει τον γιο του Πριάμου, ώστε να μην μείνει κανένας από τη γενιά του Πρίαμου· μάλιστα του υποσχέθηκαν για γυναίκα την Ηλέκτρα και πολύ χρυσάφι για να τελέσει τον φόνο.
Και ο Πολυμήστορας, πράγματι, σκότωσε αυτόν που θεωρούσε αδελφό της γυναίκας του και γιο του πατέρα της Πριάμου, στην πραγματικότητα όμως σκότωσε τον δικό τους γιο, τον Δηίπυλο. Για να τον εκδικηθεί η Ιλιόνη, ζήτησε από τον αδελφό της να βγάλει τα μάτια του «πατέρα» του Πολυμήστορα και να τον σκοτώσει (Υγίν. 109)· ή τον σκότωσε η ίδια, ενώ αναφέρεται και η εκδοχή ότι η Ιλιόνη αυτοκτόνησε μη αντέχοντας τα βάσανα των γονιών της (Υγίν. 243.4). Ο τάφος του Πολύδωρου μνημονεύεται από τον Πλίνιο (Φυσ. Ιστ. 4.43).
(Ομηρική εκδοχή: δες υποσημείωση (2) )
Υποσημειωσεις - Πηγες
1.
Η τύφλωση του Πολυμήστορα και ο φόνος των παιδιών του
[...] ήταν
κάποιος Πολύδωρος, γιος της Εκάβης,
ο πιο μικρός· αυτόν από την Τροία
τον έστειλε ο πατέρας του σε μένα
σπίτι μου να τον θρέψω, τι φοβόταν
ο Πρίαμος το πάρσιμο της πόλης.
Αυτόν τον σκότωσα· άκου για ποιο λόγο,
πόσο καλά και φρόνιμα έχω πράξει.
Φοβήθηκα ο εχθρός σου, αυτό τ' αγόρι,
μη μείνει ζωντανό και ξαναχτίσει,
μαζεύοντας λαό, πάλι την Τροία
και μήπως οι Αχαιοί μαθαίνοντας το,
πως κάποιο ζει απ' του Πρίαμου τα τέκνα,
ξανάρχονταν στη χώρα της Φρυγίας
με στόλο αρματωμένο, και τους κάμπους
ερήμαζαν κουρσεύοντας της Θράκης.
Και τότε εμείς οι γείτονες της Τροίας
θα πάσχουμε, όπως τώρα, βασιλιά μου.
Η Εκάβη, μόλις έμαθε του γιου της
την τύχη τη θανάσιμη, εδωπέρα
μ' αυτήν την αφορμή μ' έχει ξεσύρει,
για να μου πει πως τάχα μες στην Τροία
του Πρίαμου χρυσάφι ήταν κρυμμένο
σε θήκες· μοναχό με τα παιδιά μου
με μπάζει μες στις τέντες, να μη μάθει
γι’ αυτά κανένας άλλος. Στο κρεβάτι
καθίζω· Τρωαδίτισσες κοντά μου,
δεξιά κι αριστερά, κάθισαν πλήθος
σα να 'μουν φίλος· παίνευαν της Θράκης
τον αργαλειό τα ρούχα μου κοιτώντας·
άλλες τα δυο θρακιώτικα κοντάρια
βλέποντας, απ' αυτά με ξαρματώσαν.
Όσες ήταν μανάδες, τα παιδιά μου
θαυμάζοντας τα παίζανε στα χέρια
κι η μια στην άλλη τα 'δινε, ώσπου φτάσαν
να βρίσκονται μακριά από το γονιό τους.
Κι ύστερα από τις ήσυχες κουβέντες
βγάλανε —πώς σου φαίνεται;— μαχαίρια
που τα 'χαν μες στα πέπλα τους κρυμμένα.
Κι άλλες τους γιους μου αμέσως μαχαιρώνουν,
άλλες, θαρρείς κι ήταν εχθροί, μου πιάνουν
χέρια και πόδια και μου τα βαστάνε·
ζητώντας να συντρέξω τα παιδιά μου,
αν προσπαθούσα να σηκώσω το κεφάλι,
μου πιάναν τα μαλλιά και με κρατούσαν·
κι αν πάσκιζα τα χέρια να κουνήσω,
από το πλήθος τους ο δόλιος δεν μπορούσα
να καταφέρω τίποτα. Στο τέλος,
η πιο μεγάλη συμφορά μου απ' όλες,
φριχτό κακό μου κάναν με περόνες
τις κόρες διατρυπάνε των ματιών μου
και τα ματώνουν· ύστερα το σκάσαν
απ' τις σκηνές. Εγώ πηδώντας πάνω
σαν το θεριό τις σκύλες κυνηγάω
τις φόνισσες, γκρεμίζοντας, χτυπώντας.
Αυτά έχω πάθει, θέλοντας να κάνω
καλό, Αγαμέμνονα, σε σε, δικό σου
σκοτώνοντας εχθρό. Για να μην πάνε
τα λόγια μου σε μάκρος, αν κανένας
ή πριν, ή τώρα, ή αύριο τις γυναίκες
κακολογήσει, εγώ με δυο κουβέντες
μόνο θα πω όλα αυτά. Μια τέτοια φύτρα
ούτε στεριά ούτε θάλασσα έχει θρέψει·
όποιος μαζί μ' αυτές είχε να κάνει,
πολύ καλά θα το γνωρίζει ετούτο.
(Ευρ., Εκ. 1132-1182, μετ. Κ.Χ. Μύρης)
2.
Πολύδωρος, γιος του Πρίαμου και της Λαοθόης
Σύμφωνα με μια εκδοχή ο Πολύδωρος ήταν γιος του Πρίαμου, όχι όμως από την Εκάβη αλλά από τη Λαοθόη, επομένως αδελφός του Λυκάονα. Ήταν εξαιρετικός δρομέας αλλά ο πατέρας του, από την ιδιαίτερη αγάπη που έτρεφε σε αυτό τον γιο, δεν του επέτρεπε να πάρει μέρος στον πόλεμο. Ωστόσο, ο Πολύδωρος ρίχτηκε στη μάχη και σκοτώθηκε από τον Αχιλλέα, ενώ λέγεται και ότι η Θέτιδα, η μητέρα του Αχιλλέα, πρόσφερε τον αργυρό του θώρακα στον Αγαμέμνονα.
Στον Πριαμίδην έπειτα Πολύδωρον εχύθη·
τούτον από τον πόλεμον εμπόδιζε ο πατέρας,
ότ’ ήταν το υστερόγεννο και αγαπητό παιδί του,
ανεμοπόδης φοβερός και τότε απ’ αγνωσιά του
μες στους προμάχους έτρεχε να δείξει πόσο αξίζουν
τα πόδια του, ώσπου έχασε την ποθητήν ζωήν του.
Εκείνον ο πτερόποδος ακόντισε Πηλείδης
στα νώτα εμπρός του ως έφευγε, της ζώνης όπου οι κόμποι
χρυσοί τον διπλόν θώρακα κλεισμένον εκρατούσαν.
Και η λόγχη αντίκρυ σχίζοντας τον ομφαλόν του εβρήκε·
σκούζοντας εγονάτισε, το φως δεν είδε πλέον
και με τα χέρια τ’ άντερα σκυμμένος εβαστούσε.
(Όμ., Ιλ. Υ 407-418, μετ. Ι. Πολυλάς)
--------------------
Scholia on Ovid. Ibis, 273
Pseudo-Apollodorus. Bibliotheca, 3.5.2
Pausanias. Description of Greece, 2.20.5
Hyginus. Fabulae, 71
Homer, and Stanley Lombardo. Iliad. Indianapolis: Hackett Pub., 1997:399.
Pseudo-Apollodorus. Bibliotheca, Ep.7.29
Quintus Smyrnaeus. Posthomerica, 11.79
Hesiod. Theogony, 978,
Pseudo-Apollodorus. Bibliotheca, 3.4.2,
Diodorus Siculus. Bibliotheca historica, 4.2.1 & Nonnus. Dionysiacca, 5.208
Nonnus. Dionysiacca, 5.208
Nonnus. Dionysiaca, 5.298
Herodotus. The Histories, 5.59, Euripides. The Phoenician Women, 1, Arrian. The Anabasis of Alexander, 2.16.1 & Sophocles. Oedipus Tyrannus, 267
Nonnus. Dionysiaca, 5.207ff
Nonnus. Dionysiaca, 46.259
Pseudo-Apollodorus. Bibliotheca, 3.5.2
Hyginus. Fabulae, 76
Pseudo-Apollodorus. Bibliotheca, 3.5.5 & Pausanias. Description of Greece, 2.6.2 & 9.5.4
Pausanias. Description of Greece, 9.5.3
Pausanias. Description of Greece, 9.12.4
Diodorus Siculus. Bibliotheca historica, 19.53.5
Homer, and Stanley Lombardo. Iliad. Indianapolis: Hackett Pub., 1997:399.
Euripides, (Marilyn Nelson, tr.) Hecuba. U Penn Press, 1998.
Ovidius, Naso Publius (Alan D. Melville, tr.) Metamorphoses. Oxford: Oxford University Press, 1986:307–12.
The king is assumed to be Polymestor although he is not mentioned explicitly.
Virgil (Robert Fitzgerald, tr.) The Aeneid. New York: Knopf, 1992. Print. 66–67.
Virgil; with an English Translation by H. Rushton Fairclough; in Two Volumes (Eclogues, Georgics, Aeneid I-IV). 1. Cambridge and London: Harvard University Press and William Heinemann. 1938. p. 350-353. Retrieved 25 January 2018 – via Internet Archive.
pseudo-Apollodorus, R. Scott Smith, Stephen Trzaskoma, and C. Julius. Hyginus. Apollodorus' Library and Hyginus' Fabulae: Two Handbooks of Greek Mythology. Indianapolis: Hackett Pub., 2007:134.
Η εφαρμογη μας για το κινητο σου
Κατέβασε και εσύ την εφαρμογή μας για το κινητό σου "Ancient Greece Reloaded"