Αργος και η Αργω
Πολλές παραλλαγές και λεπτομέρειες υπάρχουν γύρω από το πλοίο Αργώ της Αργοναυτικής εκστρατείας. Αυτές αφορούν τον κατασκευαστή, τον τόπο κατασκευής, το ξύλο κατασκευής, τον ρόλο της Αθηνάς ή της Ήρας, και εμπλέκουν περισσότερα πρόσωπα και τόπους, υποδηλώνοντας και την προσπάθεια οικειοποίησης του θέματος λόγω της σημαντικότητάς του, κάτι που προσέδιδε κύρος.
Κατασκευαστής
Όταν ο Πελίας ζήτησε από τον Ιάσονα να φέρει το χρυσόμαλλο δέρας του κριαριού που είχε φυγαδεύσει τον Φρίξο και την Έλλη από την Ιωλκό στην Κολχίδα, και που είχε θυσιαστεί στον Δία και που το δέρας του είχε αφιερωθεί στον Άρη, ο νέος ζήτησε τη βοήθεια του Άργου.
Αυτός ο Άργος θεωρείται ότι ήταν ο ομώνυμος ήρωας από τις Θεσπιές, ή ο γιος του Φρίξου ή του Αρέστορα ή του Πόλυβου και της Αργείας ή του Δαναού ή ο Γλαύκος από την Ανθηδώνα ή ο Ηρακλής.
Ο κατασκευαστής του πλοίου Άργος, όποιος κι αν ήταν, σύμφωνα με κάποιες παραδόσεις, ακολούθησε τη συμβουλή της Αθηνάς και ναυπήγησε ένα πλοίο με πενήντα κουπιά, στέρεο και γερό, παρά το γεγονός ότι ο Πελίας του ζήτησε να μη χρησιμοποιήσει πολλά καρφιά, ώστε να διαλυθεί γρήγορα και ο νόμιμος διάδοχος στην εξουσία της Ιωλκού Ιάσονας να πεθάνει. Επιπλέον, με τη βοήθεια της Αθηνάς το έκανε τόσο ελαφρό, ώστε οι ναύτες να μπορούν να το σηκώνουν στους ώμους.
Όνομα
Το πλοίο ονομάστηκε Αργώ, από τον κατασκευαστή του ή επειδή θέλησε να τιμήσει ο Ιάσονας τον γιο του Φρίξου Άργο ή επειδή ήταν πολύ γρήγορο (ἀργός = γρήγορος) ή από τους διαλεχτούς Αργείους που πήραν μέρος στην εκστρατεία ή από την πατρίδα τους, το Άργος, ή και γιατί ναυπηγήθηκε σε αυτήν ή από το ξύλο αργώ -αν και άλλοι ονομάζουν λέοντα το ξύλο από το οποίο κατασκευάστηκε, ανθεκτικό στο νερό και τη φωτιά.
Το αποκαλούσαν και Πηλιάδα Αργώ, επειδή κατασκευάστηκε από πεύκα του Πηλίου, ενώ άλλες παραδόσεις θέλουν τα ξύλα να τα κόβει ο κατασκευαστής Ηρακλής από την Όσσα.
Αθηνά ή Ήρα;
Η παλαιότερη παράδοση θέλει τη θεά Αθηνά να ναυπηγεί η ίδια το πλοίο· σε άλλες παραδόσεις είναι σύμβουλος ή συμμέτοχος στην κατασκευή· άλλοτε εξαφανίζεται τελείως από τη σχετική αφήγηση και τη θέση της παίρνει η Ήρα ή και κανένας θεός. Στην παράδοση που θέλει την τεχνουργό Αθηνά σύμβουλο και συμμέτοχο, προσθέτει στην πλώρη ξύλο από την ιερή βαλανιδιά της Δωδώνης, τη φηγό του Δία, το οποίο είχε την ικανότητα να μιλά, να προφητεύει και να προειδοποιεί για επικείμενους κινδύνους.
Μίλησε, για παράδειγμα, και είπε να αποβιβάσουν τον Ηρακλή στους Αφέτες της Θεσσαλίας, επειδή δεν μπορούσε να σηκώσει το βάρος του. Κατά άλλους το ξύλο το πρόσθεσε η Ήρα και το έβαλε στην πλώρη ή στην πρύμνη ή στην καρίνα του πλοίου.
Τόπος κατασκευής
Ως χώρος της ναυπήγησης αναφέρουν οι παλαιότερες παραδόσεις τις Παγασές, λιμάνι που απείχε είκοσι στάδια από την Ιωλκό, και που ονομάστηκαν έτσι από την ναυπήγηση του πλοίου -πήγνυμι = συναρμολογώ, κατασκευάζω-, όπου υπήρχε και ιερός άλσος και ναός ή βωμός αφιερωμένα στον Απόλλωνα· ή το λιμάνι Τίφα ή Σίφα της Βοιωτίας από τον Θεσπιό Άργο· ή το Άργος.
Αργώ η πρωτόπλοος;
Ο Ευριπίδης αναφέρει ότι η Αργώ ήταν το πρώτο πλοίο -πρωτόπλοος-που πέρασε την Ανατολική θάλασσα (Ανδρομάχη 865)· άλλοι ότι ήταν το πρώτο μεγάλο καράβι (Διόδωρος 41.1-2) (1) ή γενικά το πρώτο καράβι που έσχισε τα νερά της παρθένου θαλάσσης. Άλλοι παραδίδουν ότι το πρώτο καράβι ήταν αυτό που έφτιαξε ο Δαναός για να γλιτώσει αυτός και οι θυγατέρες τους από τον Αίγυπτο και τους γιους του· αυτό το καράβι ονομαζόταν Δαναΐδα και Αργώ.
Παραδίδεται ακόμη ότι το πρώτο πλοίο ήταν του Μίνωα, ενώ Αργώ ονομαζόταν και το πλοίο του Δευκαλίωνα.
Η Αργώ σαπίζει
Μετά το πέρας της εκστρατείας οι Αργοναύτες αφιέρωσαν το πλοίο τους στο ναό του Ποσειδώνα στον Ισθμό. Μία παράδοση συνδέει τον θάνατο του Ιάσονα με την Αργώ, ότι δεν κάηκε μαζί με τον Κρέοντα και την Κρέουσα/Γλαύκη ούτε αυτοκτόνησε αλλά ότι πέθανε στην πρύμνη του πλοίου, όπου είχε ξαπλώσει. Του το είχε υποδείξει η Μήδεια γνωρίζοντας ότι το πλοίο είχε πλέον σαπίσει. Κι εκεί βρήκε τον θάνατο από ένα δοκάρι του πλοίου, που αποκόπηκε από ψηλά.
Μια παράδοση θέλει τμήμα του πλοίου να μεταφέρεται στη Ρώμη και να το δείχνουν εκεί μέχρι το 100 μ.Χ.
Ο καταστερισμός της Αργώς
Ο καταστερισμός της Αργώς αποδίδεται από τον Ερατοσθένη σε εκείνη την εκδοχή του μύθου που εμπλέκει την Αθηνά στη ναυπήγηση του πλοίου και το θέλει να είναι το πρώτο πλοίο που διέσχισε τα πέλαγα (πρωτόπλοος). Όμως στον ουρανό δεν φαίνεται ολόκληρο το είδωλό της, μόνο το πηδάλιο και το κατάρτι, όχι όμως η πλώρη που υποτίθεται ότι χάθηκε, όταν η Αργώ περνούσε τις Συμπληγάδες πέτρες στον Βόσπορο.
Ωστόσο, έστω και τμηματικά, οι ναυτικοί βλέπουν το καράβι στον ουρανό και παίρνουν κουράγιο για τη δική τους τη δουλειά και, ταυτόχρονα, νιώθουν την τιμή των θεών προς το πλοίο που κατέστησε τη δόξα του αιώνια (Ερατ., Κατ. 1.35) (2).
Υποσημειωσεις - Πηγες
1.
Το πρώτο μεγάλο καράβι
[…] ναυπήγησε [ο Ιάσονας] στην περιοχή του Πηλίου ένα σκάφος ασυνήθιστο στο μέγεθος και τον εξοπλισμό του, γιατί τότε οι άνθρωποι έπλεαν στη θάλασσα με σχεδίες και γενικά μικρές βαρκούλες. Γι' αυτό, όσοι το είδαν τότε έμειναν κατάπληκτοι, και όπως διαδόθηκε η φήμη σε όλη την Ελλάδα και για τον άθλο και για τη ναυπήγηση ενός τέτοιου πλοίου, αρκετοί νέοι διαλεχτοί επιθύμησαν να πάρουν μέρος στην εκστρατεία. Ο Ιάσων έσυρε το σκάφος στη θάλασσα και αφού το στόλισε με λαμπρότητα με καθετί που θα προκαλούσε θαυμασμό, διάλεξε τα πιο ονομαστά παλληκάρια από όσους είχαν την επιθυμία να συμμερισθούν την περιπέτειά του. (Διόδωρος 41.1-2)
2.
Ο καταστερισμός της Αργώς
Αὕτη διὰ τὴν Ἀθηνᾶν ἐν τοῖς ἄστροις ἐτάχθη, πρώτη γὰρ αὕτη ναῦς κατεσκευάσθη [καὶ ἀρχῆθεν ἐτεκτονήθη], φωνήεσσα δὲ γενομένη πρώτη τὸ πέλαγος διεῖλεν ἄβατον ὄν, ἵν᾽ ᾖ τοῖς ἐπιγινομένοις παράδειγμα σαφέστατον. εἰς δὲ τὰ ἄστρα ἀνετέθη τὸ εἴδωλον οὐχ ὅλον αὐτῆς, οἱ δ᾽ οἴακές εἰσιν ἕως τοῦ ἱστοῦ σὺν τοῖς πηδαλίοις, ὅπως ὁρῶντες οἱ τῇ ναυτιλίᾳ χρώμενοι θαρρῶσιν ἐπὶ τῇ ἐργασίᾳ, αὐτῆς τε ἡ δόξα ἀγήρατος διαμείνῃ οὔσης ἐν τοῖς θεοῖς. (Ερατ., Κατ. 1.35)
Ζαν Ρισπέν, "Ελληνική μυθολογία", τόμος Β', εκδόσεις Δαρεμάς, Αθήνα 1953. (επιμέλεια: Σπύρος Μαρινάτος, μετάφραση Νίκος Τετενές)
Μεγάλη εγκυκλοπαίδεια Γιοβάννη, έκδοση 1979,τόμος 3.
Εγκυκλοπαίδεια των Παιδιών, Χάρη Πάτση, 1971, τόμος 2.
Emmy Patsi-Garin: «Επίτομο λεξικό Ελληνικής Μυθολογίας», εκδ. οίκος Χάρη Πάτση, Αθήνα 1969
Απολλώνιος ο Ρόδιος, Αργοναυτικά, Α 122, Α 324 κ.ε.
"Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία"
Η εφαρμογη μας για το κινητο σου
Κατέβασε και εσύ την εφαρμογή μας για το κινητό σου "Ancient Greece Reloaded"