Χρυσης
Ο Χρύσης ήταν γιος του Άρδυ και, κατά μία εκδοχή, αδελφός του Βρίση, ιερείς του Απόλλωνα και οι δύο, ο ένας στην πόλη Χρύση, ο άλλος στη Λυρνησσό. Και οι δυο είχαν κόρες που περισσότερο έγιναν γνωστές με τα πατρώνυμά τους, Χρυσηίδα και Βρισηίδα, παρά με τα δικά τους ονόματα, Αστυνόμη και Ιπποδάμεια.
Και οι δυο κοπέλες ήταν όμορφες, η καθεμιά με τον τρόπο της. Η δεκαεννιάχρονη Χρυσηίδα ήταν ξανθιά, λεπτή, μικροκαμωμένη· η Βρισηίδα ήταν ψηλή, με σμιχτά φρύδια, μελαχρινή αλλά με λευκό δέρμα και ωραίο ντύσιμο –η προσωποποίηση της κομψής γυναίκας. Και οι δυο αιχμαλωτίστηκαν, και οι δυο δόθηκαν ως τιμητικά δώρα η Χρυσηίδα στον αρχιστράτηγο των Αχαιών Αγαμέμνονα, στο πρωτοπαλίκαρο των Αχαιών Αχιλλέα η Βρισηίδα.
Το δέκατο έτος του πολέμου, οπότε και αρχίζει η Ιλιάδα, ο Χρύσης, φέροντας τα σύμβολα του ιερατικού του αξιώματος (στο χρυσό σκήπτρο τυλικτό του Φοίβου το στεφάνι, στ. 14), πήγε στο αχαϊκό στρατόπεδο, για να συναντήσει τον Αγαμέμνονα και να τον ικετεύσει να του δώσει πίσω την κόρη του με αντάλλαγμα πολλά λύτρα.
Και ενώ ο στρατός αποφάσισε να σεβαστεί τον ιερέα και να δεχτεί τα λύτρα, ο Αγαμέμνονας του φέρθηκε προσβλητικά και τον έδιωξε.
Απελπισμένος ο Χρύσης ικέτευσε τον Απόλλωνα να τιμωρήσει τους Αχαιούς θυμίζοντας στον θεό την ευσέβειά του και πώς του την έδειχνε έμπρακτα. Και ο θεός εισάκουσε την προσευχή του και έριξε λιμό στο στρατόπεδο, για εννέα μέρες· τη δέκατη συγκάλεσε τον στρατό ο Αχιλλέας.
Στη συνέλευση ο μάντης Κάλχας φανέρωσε την αιτία του θυμού του θεού και είπε πως θα μπορούσαν να εξευμενίσουν τον θεό με θυσίες και με την επιστροφή της κόρης στον πατέρα της. Βαθύτατα οργισμένος ο Αγαμέμνονας και αναγκασμένος να δεχτεί την κατάσταση, αντάλλαξε λόγια βαριά πρώτα με τον Κάλχαντα και ύστερα με τον Αχιλλέα, οπότε και επήλθε η ρήξη των δύο ανδρών, καθώς ο Αγαμέμνονας απαίτησε ως αντάλλαγμα για το γέρας που έχανε το γέρας του Αχιλλέα, την κόρη Βρισηίδα.
Ο Οδυσσέας ανέλαβε να οδηγήσει πίσω την κόρη, πάνω σε καράβι με κουπηλάτες είκοσι κι επάνω εκατόμβην (στ. 309). Κι όταν έφτασαν στο λιμάνι της Χρύσης ξεφόρτωσαν τα δώρα και απ’ όλους βγήκεν ύστερη του Χρύση η θυγατέρα (στ. 439), την οποία παρέδωσε στον πατέρα της ο αρχηγός της αποστολής Οδυσσέας.
Και αμέσως ο Χρύσης τέλεσε τις εξιλαστήριες θυσίες και προσευχήθηκε στον Απόλλωνα, τον ευχαρίστησε για την τιμή που του έκανε να εισακούσει την πρώτη του προσευχή και του ζήτησε να ακούσει και αυτή τη δεύτερη προσευχή του και απ΄ το κακό θανατικό τους Δαναούς ω σώσε!» / Είπε, και ο Φοίβος άκουσε, κι εδέχθη την ευχή του (στ. 456-457).
Στην πατρίδα της πια, η Χρυσηίδα απέκτησε σε λίγους μήνες ένα γιο, που τον ονόμασε Χρύση τιμώντας τον πατέρα της. Για αυτό το παιδί είπε ότι πατέρας του ήταν ο Απόλλωνας, στην πραγματικότητα όμως ήταν του Αγαμέμνονα. Πολύ αργότερα, ο Χρύσης αποκάλυψε στον εγγονό του την αλήθεια για την ταυτότητά του (Υγίν. 121.1-2). Σύμφωνα και με μια άλλη παραλλαγή, η Χρυσηίδα Αστυνόμη απέκτησε από τον Αγαμέμνονα και μία κόρη, την Ιφιγένεια, η οποία τελικά δεν ήταν ούτε της Κλυταιμνήστρας ούτε της Ελένης.
Κατά τον απόπλου των Αχαιών μετά την άλωση της Τροίας, ο νεαρός Χρύσης, από τον οποίο ίσως ονομάστηκε η πόλη Χρυσόπολη στον Εύξεινο πόντο, πέθανε, ενώ η αδελφή του Ιφιγένεια αιχμαλωτίστηκε από τους Ταυροσκύθες που να την έκαναν ιέρεια της Άρτεμης, δηλαδή της σελήνης (Τζέτζ. Σχόλ. Λυκόφρ. Αλεξ. 183, ωστόσο το κείμενο παραδίδεται με κενά· η απόδοση του μύθου σε αυτό το σημείο εικάζεται με βάση και άλλες πληροφορίες:
«Χρυσόπολις: Ἀγαμέμνονος καὶ Χρυσηΐδος παῖδας γεγονέναι φασὶ Χρύσην καὶ Ἰφιγένειαν· ὧν ἀπὸ μὲν τοῦ Χρύσου ὠνομάσθη Χρυσόπολις ἐν τῇ Προποντίδι· Ἰφιγένειαν δὲ γενέσθαι ἱέρειαν Ἀρτέμιδος», Μέγα Ετυμολογικόν 815).
Στην Ελληνική Μυθολογία
Στην ελληνική μυθολογία με το όνομα Χρύσης αναφέρονται τα παρακάτω δύο διαφορετικά πρόσωπα:
Ιερέας του Σμινθέως Απόλλωνα στις πόλεις Χρύση, Κίλλα και στη νήσο Τένεδο, γνωστός από την Ιλιάδα (Α 11 κ.ε., Α 430 κ.ε.). Η κόρη του η Αστυνόμη, που από το όνομά του ήταν γνωστή ως Χρυσηίδα, αρπάχθηκε από τον Αγαμέμνονα ως γέρας για σκλάβα. Τότε ο Χρύσης παρουσιάσθηκε στο στρατόπεδο των Αχαιών με μεγαλοπρέπεια και πλούσια δώρα παρακαλώντας για την επιστροφή της. Παρά τη θετική γνώμη των υπόλοιπων Αχαιών, ο Αγαμέμνων αρνήθηκε και τον έδιωξε με σκληρό τρόπο. Μετά από αυτό, ο Χρύσης ζήτησε την επέμβαση του θεού Απόλλωνα. Το στρατόπεδο των Αχαιών άρχισε να υποφέρει από τα θανατηφόρα βέλη της επιδημίας που έστειλε ο θεός, ώσπου ο Αγαμέμνων μεταπείσθηκε (μετά από σχετική μαντεία του Κάλχαντα που απεκάλυψε το αίτιο για τον λοιμό) και έστειλε πρεσβεία υπό τον Οδυσσέα που επέστρεψε τη Χρυσηίδα στον πατέρα της. Με τον τρόπο αυτό απαλλάχθηκαν οι Αχαιοί από την αρρώστια. Ωστόσο ο Αγαμέμνονας για να αποζημιώσει τον εαυτό του άρπαξε τη Βρισηίδα από τον Αχιλλέα, ο επακόλουθος θυμός του οποίου είναι και το θέμα της Ιλιάδας.
Εγγονός του προηγούμενου, ο νεότερος γιος της Χρυσηίδας, ο οποίος είχε πατέρα του τον Αγαμέμνονα. Μετά τον θάνατο του Αγαμέμνονα, ο Χρύσης αυτός, κατατρεγμένος από την Κλυταιμνήστρα και σε αναζήτηση της Ιφιγενείας, κατέφυγε σε πόλη της Βιθυνίας, απέναντι από το Βυζάντιο. Εκεί ο Χρύσης πέθανε και θάφτηκε, οπότε η πόλη πήρε το όνομά του και αποκλήθηκε Χρυσόπολις. Σύμφωνα με μία εκδοχή η Ιφιγένεια ήταν κι αυτή κόρη της Χρυσηίδας και επομένως ομοθαλής αδελφή του Χρύση, γι' αυτό και την άρπαξαν οι κάτοικοι της Ταυρίδας (βλ. και Ιφιγένεια εν Ταύροις).
Πηγες
Stewart, Michael. "People, Places & Things: Chryses", Greek Mythology: From the Iliad to the Fall of the Last Tyrant.
Homer, Iliad
Pseudo-Clement, Recognitions 10.21
Pausanias, Graeciae Descriptio 9.36.4
Pseudo-Apollodorus, Bibliotheca 2.5.9 & 3.1.2
Homer, Iliad 1.10 ff.
Hyginus, Fabulae 120-121
Κρουσίου: Λεξικόν Ομηρικόν, διασκευή από την 6η γερμανική έκδ. υπό Ι. Πανταζίδου, έκδοση «Βιβλιεκδοτικά καταστήματα Αναστασίου Δ. Φέξη», Αθήνα 1901
Emmy Patsi-Garin: Επίτομο λεξικό Ελληνικής Μυθολογίας, εκδ. οίκος «Χάρη Πάτση», Αθήνα 1969
Η εφαρμογη μας για το κινητο σου
Κατέβασε και εσύ την εφαρμογή μας για το κινητό σου "Ancient Greece Reloaded"