ΚΟΠΡΕΑΣ
Ο Κοπρέας ήταν γιος του Πέλοπα από την Ηλεία από άγνωστη μητέρα. Σκότωσε τον Ίφιτο και, κατά τα ειωθότα, αναγκάστηκε να φύγει από την πατρίδα του και να αναζητήσει κάποιον που θα τον εξάγνιζε από το μίασμα του φόνου. Καθαρτής του έγινε ο Ευρυσθέας από τις Μυκήνες, ο οποίος τον όρισε κήρυκά του.
Η κυριότερη δουλειά του ήταν να μεταφέρει τα μηνύματα του Ευρυσθέα στον Ηρακλή, και αυτό γιατί ο Ευρυσθέας φοβόταν τον εξάδελφό του. Ανάλογος με τον χαρακτήρα του αφέντη του ήταν και ο δικός του. Ο Ευριπίδης, αν και δεν ονομάζει τον Κοπρέα, είναι σαφές ότι σε αυτόν δίνει ρόλο στην τραγωδία του Ηρακλείδες.
Τον βάζει να απαιτεί από τον βασιλιά της Αθήνας Δημοφώντα, τον γιο του Θησέα, να μην προσφέρει άσυλο στα παιδιά του Ηρακλή, και ταυτόχρονα εκτοξεύει διάφορες απειλές (στ. 55 κ.ε. (1) ).
Λεγόταν ότι σκοτώθηκε από τους Αθηναίους, οι οποίοι παραβίασαν το εθιμικό δίκαιο που προστάτευε τους κήρυκες, γιατί και αυτός παραβίασε ένα άλλο κομμάτι του εθιμικού δικαίου, καθώς προσπαθούσε να τραβήξει τους Ηρακλείδες από τον βωμό. Σε ανάμνηση της δικής τους ιερόσυλης πράξης οι Αθηναίοι έφηβοι φορούσαν σε ορισμένες γιορτές σκούρο χιτώνα. (Φιλόστρ., Σοφ. 2.1.550 (2) )
Ο γιος του Κοπρέα Περιφήτης ήταν το ακριβώς αντίθετο του πατέρα του· γενναίος πολεμιστής σκοτώθηκε στον Τρωικό πόλεμο από τον Έκτορα:
Τον Μυκηναίον φόνευσε τον Περιφήτην μόνον [ο Έκτορας]·
αυτόν εγέννησε ο Κοπρεύς, αυτός που του Ευρυσθέως
έφερνε τα μηνύματα στον μέγαν Ηρακλέα·
κακού πατρός γεννήθηκεν αγόρι παινεμένο
σ’ όλα τα προτερήματα, φτερόποδος και ανδρείος,
και για την γνώση πρώτευε των Μυκηναίων όλων·
δόξαν τότ’ έδωκε λαμπρήν του Έκτορος εκείνος
ότι ως εστράφη εκτύπησε στον γύρον της ασπίδος
οπού ως τες φτέρνες έφθανε προφυλακή στα βέλη·
εμπλέχθη και ανασκέλησε· και ως έπεσε στο χώμα
τρομαχτικά στους μήλιγγες εκρότησε το κράνος.
Τον είδ’ ο Έκτωρ κι έδραμε και του ’μπηξε την λόγχην
στο στήθος και τον φόνευσε στα μάτια των συντρόφων,
κι εκείνοι, αν και περίλυποι, τον φίλον δεν βοηθήσαν,
ότι τον θείον Έκτορα ετρόμαζε η ψυχή τους.
(Όμ., Ιλ. Ο 638-652, μετ. Ι. Πολυλάς)
Με το όνομα Κοπρέας, στην ελληνική μυθολογία, συναντάμε ακόμα ένα άτομο:
Βοιωτός, γιος του επώνυμου ήρωας της Αλιάρτου. Πήρε από τον Ποσειδώνα ως δώρο τον θεϊκό ίππο Αρείονα. Με τη σειρά του τον δώρισε στον Ηρακλή που τον χρησιμοποίησε σε ιπποδρομίες στις Παγασές, όπου νίκησε τον γιο του Άρη Κύκνο:
καὶ Ποσειδῶν μὲν αὐτὸν Κοπρεῖ τῷ Ἁλιαρτίῳ δίδωσιν. ὁ δὲ Κοπρεὺς Ἡρακλεῖ, <ὃς> καὶ Κύκνον ἀνεῖλεν ἐν Παγασαῖς ἐπ᾽ αὐτοῦ μαχόμενος. ἔπειτα αὐτὸν δίδωσιν Ἀδράστῳ. (Σχ. Ιλ.Ψ 347)
Υποσημειωσεις - Πηγες
1.
Κήρυκας εναντίον ικετών
Κήρυκας
Στ’ αλήθεια, ωραίο τόπο βρήκες να θρονιαστείς!
Αν νομίζεις πως έφτασες σε φιλόξενη πόλη, απατάσαι.
Ο μόνος άνθρωπος στον κόσμο που θα πρόσεχε
την άχρηστη ύπαρξή σου, είναι ο Ευρυσθέας.
Προχώρα. Μάταια κοπιάζεις εδώ. Τράβα στο Άργος
να σε πάρουν με τις πέτρες.
Ιόλαος
Ποτέ. Η χάρη του θεού που στο βωμό του γονατίζουμε
θα μου δώσει δύναμη. Μα και η ελεύθερη χώρα
που το χώμα της τώρα πατάμε.
Κήρυκας
Πάλι γυρεύεις να δώσεις δουλειά στο χέρι μου;
Ιόλαος
Ούτε μένα μπορείς να πάρεις με τη βία, ούτε αυτούς.
Κήρυκας
Αυτό θα το δούμε. Μάλλον δεν είσαι και τόσο καλός μάντις.
Ιόλαος
Όσο είμαι ζωντανός, θα σ’ εμποδίζω.
Κήρυκας
Κάνε πέρα. Τα παιδιά θα τα πάω, θέλεις δε θέλεις,
στον Ευρυσθέα. Εκεί είν’ η θέση τους.
Ιόλαος
Παρακαλώ εσάς που απ’ την αρχή του χρόνου
κατοικείτε την Αθήνα, βοηθήστε μας! Μας σέρνουν με τη βία,
κι ας προσπέφτουμε ικέτες στο λαοφίλητο Δία.
Η βία μολύνει το ιερό στεφάνι Του.
Ασέβεια στους θεούς, στην πόλη ετούτη όνειδος!
Χορός
Ε, ε, τι βοή στο βωμό
κοντά σηκώθηκε;
Ποια συμφορά
θα δείξει τάχα;
Το γέροντα κοιτάξτε
ανίσχυρος
που κείτεται
στο χώμα.
Αχ, ταλαίπωρε,
ποια συμφορά
στη γη σε ρίχνει;
Ιόλαος
Μ’ αρπάζει απ’ το βωμό του Δία, ξένοι μου,
αυτός κι είναι βλαστήμια στους θεούς σας.
[…]
Χορός
Τι χρειάζεστε; Ή θα μιλήσετε μόνο στους αρμόδιους της πόλης;
Ιόλαος
Μη μας παραδώσετε. Απ’ τους βωμούς των θεών σας
μη μας σύρετε με τη βία για να μας διώξετε μετά στο Άργος.
Κήρυκας
Κάτι τέτοιο δε θ’ άρεσε καθόλου
στους άρχοντες αυτού του τόπου
που εδώ σε βρήκαν και σε κυβερνούν.
Χορός
Πρέπει να σέβεσαι τους ικέτες, ξένε,
κι όχι να τους σέρνεις με τη βία απ’ τους ναούς.
Η σεβαστή Δικαιοσύνη αυτό δεν θα το επιτρέψει.
Κήρυκας
Διώξτε τώρα αυτούς που η θέση τους είναι κοντά στον Ευρυσθέα
και δε θα σηκώσω πάνω τους χέρι.
Χορός
Είναι τρομακτική ασέβεια να εγκαταλείψει η πόλη
ανθρώπους που ζητούν εδώ καταφύγιο.
Κήρυκας
Καλύτερα να μη ανακατεύεται κανείς σε ξένες υποθέσεις.
Τότε θ’ αποφασίζει πιο σωστά.
Χορός
Στο βασιλιά μας δώσε λόγο για το ανοσιούργημα που πας να κάνεις.
Δε γίνεται να συλλάβεις ικέτες των θεών.
Σεβάσου τη χώρα τούτη την ελεύθερη.
Κήρυκας
Και ποιος είναι ο βασιλιάς αυτής της χώρας;
Χορός
Του ξακουστού Θησέα ο γιος, ο Δημοφών.
Κήρυκας
Μ’ αυτόν ταιριάζει να μιλώ. Χαμένα
πήγανε τα λόγια μου μέχρι στιγμής.
[…]
Δημοφών
Ποια συμφορά ξεσήκωσε τόσο γοερές κραυγές;
Χορός
Αυτός προσπάθησε με βία να τους τραβήξει
απ’ το βωμό κι έγινε χαμός.
Του γέρου λύγισαν τα γόνατα∙ κι εμένα απ’ τη συμπόνια
δε σταματούν τα μάτια μου να τρέχουν.
Δημοφών
Αν και φοράει ρούχα ελληνικά αυτός,
τα χέρια του κάνουν βάρβαρες πράξεις.
[…]
Δημοφών
Τρεις λόγοι συντρέχουν
να μην παραδώσω τους ξένους σου, Ιόλαε:
ο σπουδαιότερος, ο ύψιστος Δίας που στο βωμό του
κάθεσαι με συντροφιά τα νέα παιδιά∙
μετά η συγγένεια και η χάρη
στον πατέρα τους για το καλό που μου ’κανε∙
τέλος, ο διασυρμός
απ’ τον οποίο πρέπει να φυλάξω την πατρίδα μου∙
γιατί, αν αφήσω τον ιερόσυλο να σπιλώσει το βωμό,
θα φανεί πως η Αθήνα δεν είναι ελεύθερη
και πως από φόβο για το Άργος προδώσαμε τους ικέτες.
Τότε θα θέλω κρέμασμα.
Μακάρι να ερχόσουν με πιο ευχάριστες συνθήκες,
όμως και τώρα μη φοβηθείς πως με τη βία
θα σε σύρουν με τα παιδιά απ’ το ιερό.
[…]
Δημοφών
[...]
Κι αν κατηγορεί αυτούς τους ξένους, κάποτε θα βρει το δίκιο του.
Αλλά από δω δεν θα τους πάρεις.
Κήρυκας
Κι αν είναι δίκαιο με τα λόγια να σε πείσω;
Δημοφών
Πώς είναι δίκαιο να φερθείς βίαια σε ικέτες;
Κήρυκας
Για μένα αυτό δεν είναι ντροπή, ούτε και σένα σε βλάπτει.
Δημοφών
Με βλάπτει να σ’ αφήσω να τους πιάσεις.
Κήρυκας
Διώξ’ τους εσύ κι εμείς έξω από τα σύνορά σου τους πιάνουμε.
Δημοφών
Άξεστος είσαι από φυσικού σου,
αν περισσότερο απ΄ τον θεό φαντάζεις φρόνιμος.
Κήρυκας
Εδώ, όπως φαίνεται, πρέπει να καταφεύγουν εγκληματίες.
Δημοφών
Ο ναός του θεού προσφέρει καταφύγιο στους πάντες.
Κήρυκας
Αυτά ίσως δεν αρέσουν στους Μυκηναίους.
Δημοφών
Εγώ δεν είμαι ο κύριος εδώ πέρα;
Κήρυκας
Αν φερθείς λογικά, δεν παθαίνουν τίποτα.
Δημοφών
Εσείς παθαίνετε κάτι που εγώ δεν βεβηλώνω τα θεία;
Κήρυκας
Δε θέλω να ’χεις πόλεμο με το Άργος.
Δημοφών
Ούτε κι εγώ. Μα αυτούς δεν τους αφήνω.
Κήρυκας
Είναι δικοί μου. Θα τους πιάσω και θα τους παραδώσω.
Δημοφών
Τότε δε φεύγεις εύκολα για το Άργος.
Κήρυκας
Αυτό θα το μάθω με μια μικρή δοκιμή.
Δημοφών
Θα κλάψεις χωρίς αναβολή, αν τους αγγίξεις.
Κήρυκας
Προς θεού, μην τολμήσεις να δείρεις κήρυκα.
Δημοφών
Αν έτσι μάθει ο κήρυκας να σκέφτεται σωστά…
Χορός
Φύγε από δω. Και συ, βασιλιά, μην τον αγγίξεις.
Κήρυκας
Φεύγω. Ανίσχυρη η μάχη ενός χεριού.
Μα θα ξανάρθω με πολλούς Αργείους
αρματωμένους με τα χάλκινα κοντάρια. Μυριάδες
περιμένουν με τις ασπίδες έτοιμες∙ αρχηγός τους ο Ευρυσθέας.
[…]
(Ευρ., Ηρακλείδες, στ. 55 κ.ε., μετ. Ελένη Μερκενίδου)
2.
Απαντώντας στην ύβρη με ύβρη
μετεκόσμησε [Ἡρώδης] δὲ καὶ τοὺς Ἀθηναίων ἐφήβους ἐς τὸ νῦν σχῆμα χλαμύδας πρῶτος ἀμφιέσας λευκάς, τέως γὰρ δὴ μελαίνας ἐνημμένοι τὰς ἐκκλησίας περιεκάθηντο καὶ τὰς πομπὰς ἔπεμπον πενθούντων δημοσίᾳ τῶν Ἀθηναίων τὸν κήρυκα τὸν Κοπρέα, ὃν αὐτοὶ ἀπέκτειναν τοὺς Ἡρακλείδας τοῦ βωμοῦ ἀποσπῶντα.
(Φιλόστρ. VS 2.550-22)
----------------------
Robin Hard. The Routledge Handbook of Greek Mythology (2004)
"He sent his commands for the labours through a herald, Copreus, son of Pelops the Eleian. This Copreus had killed Iphitus and fled to Mycenae, where he was purified by Eurystheus and took up his abode." (Pseudo-Apollodorus, Bibliotheke 2.5.1).
Homer, Iliad 15.638
Iliad 15.641f
Η εφαρμογη μας για το κινητο σου
Κατέβασε και εσύ την εφαρμογή μας για το κινητό σου "Ancient Greece Reloaded"