ΥΑΚΙΝΘΟΣ
Ο Υάκινθος είναι ήρωας και εραστής του Απόλλωνα από την ελληνική μυθολογία.
Η λατρεία του στις Αμύκλες, νοτιοδυτικά της Σπάρτης, άρχισε από τη μυκηναϊκή εποχή και οδήγησε στην δημιουργία της γιορτής Υακίνθια.
Η ιστορία του είναι ένα από τα κύρια παραδείγματα ομοφυλοφιλίας στην αρχαία Ελλάδα και τη μυθολογία.
Μυθολογία
Οι έρωτες των θεών για τους θνητούς σπάνια έχουν καλή έκβαση για τους δεύτερους. Αυτό ήταν γνωστό μοτίβο στην αρχαιότητα και αυτό διαφύλαξαν και μεταγενέστεροι μυθογράφοι ή μυθοπλάστες.
Ένα από τα θύματα του έρωτα του Απόλλωνα ήταν και ο πανέρμορφος Υάκινθος, το γενεαλογικό δέντρο του οποίου εμφανίζεται μπερδεμένο, κάτι που δείχνει την προσπάθεια τοπικών παραδόσεων να τον εγκολπωθούν. Ο Απολλόδωρος διασώζει δύο παραδόσεις, μία θεσσαλική, η άλλη των Λακεδαιμονίων.
Σύμφωνα με την πρώτη ο Υάκινθος ήταν γιος της Μούσας Κλειώς και του Πίερου. Τον ερωτεύτηκε ο Θάμυρις, που θεωρούνταν ο πρώτος που εισήγαγε την παιδεραστία. (Απολλόδωρος 1.3) (1)
Η δεύτερη παράδοση θέλει τον Υάκινθο γιο του Αμύκλα και της Διομήδης, κόρης του Λαπίθη, εγγονό του Λακεδαίμονα και της Σπάρτης, δισέγγονο της Ταϋγέτης και του Δία. (Απολλόδωρος 3.3) (2)
Και στις δύο εκδοχές ο Απόλλωνας ερωτεύεται τον όμορφο νέο και τον σκοτώνει άθελά του με τον δίσκο, είτε γιατί ο άνεμος παρέσυρε τον δίσκο προς άλλη κατεύθυνση· είτε γιατί προσέκρουσε σε βράχο και μετά αναπήδησε και χτύπησε τον Υάκινθο στο κεφάλι· είτε γιατί παρενέβη ο Ζέφυρος, ερωτικός αντίζηλος του Απόλλωνα και προκάλεσε την παρέκκλιση στην τροχιά του δίσκου -με αυτό τον τρόπο εκδικήθηκε και τους δυο, εραστή και ερωμένο, προκαλώντας αφενός τον θάνατο του ερωμένου και αφετέρου την θλίψη του εραστή. Άλλοι μυθογράφοι βάζουν στη θέση του Ζέφυρου τον Βορέα, και αυτόν ερωτευμένο με τον Υάκινθο.
Ο Απόλλωνας θέλησε να κάνει τουλάχιστον το όνομα του αγαπημένου φίλου αθάνατο, γι' αυτό και μετέτρεψε το αίμα που έτρεξε από την πληγή του Υάκινθου σε ένα νέο άνθος, τον υάκινθο (ροζ κρίνος;). Τα σημάδια στα πέταλα του λουλουδιού θύμιζαν την κραυγή πόνου του Υάκινου (ΑΪ) ή το αρχικό του ονόματός του (Υ).
Ο Λουκιανός βάζει τον Απόλλωνα να διαλέγεται με τον αδελφό του Ερμή και να του εκμυστηρεύεται τη θλίψη του για την ατυχία του στον έρωτα και για τον θάνατο του Υάκινθου (Θεών Διάλογοι 14). (3)
Το όνομα του Υάκινθου, όπως και του Κυπάρισσου, ίσως να προδηλώνει παλαιά θεότητα της βλάστησης που απορροφήθηκε από τις νεότερες ολύμπιες υποστάσεις και εξέπεσε σε θνητή ύπαρξη. Γι' αυτό και στον μύθο ο Υάκινθος πεθαίνει -όπως και ο Κυπάρισσος (4).
Εξάλλου, ως ένα φυσικό αποτέλεσμα στη βλαστητική διαδικασία μπορούμε να δούμε τον έρωτα του Απόλλωνα, θεού του ήλιου, του Ζέφυρου και του Βορέα, θεών των ανέμων, το ίδιο και τον θάνατο του Υάκινθου από τον δίσκο που έριξε εναντίον του, κατά λάθος ή με παρέμβαση τρίτων, ο Απόλλωνας -ο βλαστός (Υάκινθος) καταστρέφεται από τον καυστικό δίσκο του ήλιου.
Ο υάκινθος είναι ένα από τα λουλούδια που χρησιμοποίησαν οι Χάριτες και οι Ώρες για να βάψουν τα ρούχα (5) με τα οποία έντυσαν την αναδυομένη Αφροδίτη.
Αποθέωση και Υακίνθια
Ο Υάκινθος τελικά αναστήθηκε από τον Απόλλωνα και του δόθηκε αθανασία. Ο Παυσανίας έγραψε ότι ο θρόνος του Απόλλωνα στη Σπάρτη είχε την απεικόνιση του όμορφου Υάκινθου να μεταφέρεται στον παράδεισο μαζί με την αδερφή του Πολύβοια από την Αφροδίτη, την Αθηνά και την Άρτεμη.
Ο Υάκινθος ήταν θεότητα μιας από τις βασικότερες γιορτές της Σπάρτης τα Υακίνθια, που γιόρταζε τον σπαρτιατικό μήνα της Υακινθίας (στις αρχές του καλοκαιριού). Η γιορτή διήρκεσε τρεις ημέρες, μια ημέρα πένθους για το θάνατο του Υάκινθου, και τις δύο τελευταίες που γιορτάζουν την αναγέννησή του.
Την πρώτη μέρα, οι άνθρωποι θρήνησαν το θάνατό του τρώγοντας όσο το δυνατόν λιγότερο και απέχοντας από τραγούδια. Τη δεύτερη μέρα, χορωδίες αγοριών και νεαρών τραγουδούσαν μερικά από τα εθνικά τους τραγούδια και χόρευαν. Όσον αφορά τα κορίτσια, μερικά μεταφέρθηκαν σε διακοσμημένα ψάθινα καροτσάκια και άλλα παρέλασαν σε άμαξα. Οι πολίτες διασκεδάζουν με τους φίλους τους, ακόμη και με τους υπηρέτες.
Κάθε χρόνο οι Λακωνικές γυναίκες φτιάχνανε έναν χιτώνα για τον Απόλλωνα, μια παράδοση παρόμοια με το πέπλο που προσφέρετε στην Αθηνά στους Παναθηναϊκούς Αγώνες
Λατρεία
Ο Υάκινθος είχε ένα ιερό στις Αμύκλες που μοιραζόταν με τον αγαπημένο του Απόλλωνα. Διάφοροι μελετητές συμφωνούν ότι ο Υάκινθος ήταν ένας προελληνικός θεός της φύσης και ορισμένες πτυχές της δικής του λατρείας υποδηλώνουν ότι ήταν μια χθόνια θεότητα της βλάστησης των οποίων οι λατρείες του συγχωνεύθηκαν με τον Απόλλωνα.
Στον Υάκινθο δόθηκε άρμα με κύκνους από τον Απόλλωνα και εμφανίστηκε στις αρχαίες τέχνες να την οδηγά , είτε για να συναντήσει τον Απόλλωνα είτε για να ξεφύγει από τον Ζέφυρο. Πιστεύεται ότι οι Κύκνοι ήταν τα πουλιά της Υπερβορέας, μια μυστικιστική γη αιώνιας άνοιξης και αθανασίας, στα οποία ο ίδιος ο Απόλλωνας ταξίδευε κάθε χειμώνα σε ένα άρμα.
Αυτή η συσχέτιση του Υάκινθου με κύκνους τον τοποθετεί σε στενή σχέση με τον Υπερβορικό Απόλλωνα και την άνοιξη.
Υποσημειωσεις - Πηγες
1.
Καταγωγή και βίος του Υάκινθου 1
Η Κλειώ ερωτεύτηκε τον Πίερο, τον γιο του Μάγνητα, από την οργή της Αφροδίτης (επειδή την ντρόπιασε για τον έρωτά της προς τον Άδωνη), κοιμήθηκε μαζί του και απέκτησε από αυτόν ένα γιο, τον Υάκινθο, που τον ερωτεύτηκε ο Θάμυρις, γιος του Φιλάμμωνα και της νύφης Αργιόπης, που πρώτος εισήγαγε τον έρωτα ανάμεσα σε άνδρες. Αργότερα, όμως, άθελά του σκότωσε τον Υάκινθο ο Απόλλωνας, που τον είχε ερωμένο, χτυπώντας τον με τον δίσκο. (Απολλόδωρος 1.3)
2.
Καταγωγή και βίος του Υάκινθου 2
Η Ταϋγέτη <απέκτησε> από τον Δία τον Λακεδαίμονα, από τον οποίο ονομάστηκε και η χώρα Λακεδαίμων. Από τον Λακεδαίμονα και τη Σπάρτη, κόρη του Ευρώτα, ο οποίος καταγόταν από τον Λέλεγα, τον αυτόχθονο, και τη ναϊάδα νύμφης Κλεοχάρεια, γεννήθηκαν ο Αμύκλας και η Ευρυδίκη, που την παντρεύτηκε ο Ακρίσιος. Από τον Αμύκλα και την κόρη του Λαπίθη Διομήδη γεννήθηκε ο Κυνόρτης και ο Υάκινθος. Γι' αυτόν τον τελευταίο λένε ότι ήταν ερωμένος του Απόλλωνα, ο οποίος τον σκότωσε άθελά του, την ώρα που έρριχνε τον δίσκο. (Απολλόδωρος 3.3)
3.
Ερμού και Απόλλωνος διάλογος για τον Υάκινθο
ΕΡ. Διατί σκυθρωπός, Απόλλων;
ΑΠ. Διότι είμαι ατυχής εις τον έρωτα, ω Ερμή.
ΕΡ. Αυτό είναι τωόντι λυπηρόν· αλλά εις τι δυστυχείς; Ή μήπως το επεισόδιον της Δάφνης σε λυπή ακόμη;
ΑΠ. Όχι, αλλ' έχασα τον Λάκωνα ερμωμένον μου τον υιόν του Οιβάλου.
ΕΡ. Πώς απέθανεν ο Υάκινθος; Ειπέ μου.
ΑΠ. Εφονεύθη.
ΕΡ. Παρά τίνος; Ποίος υπήρξε τόσον αφιλόκαλος ώστε να φονεύση τον ωρείον εκείνον έφηβον;
ΑΠ. Εγώ αυτός τον εφόνευσα.
ΕΡ. Μήπως ετρελλάθης, Απόλλων;
ΑΠ. Όχι, αλλά συνέβη ακούσιον δυστύχημα.
ΕΡ. Πώς; Θέλω να μάθω λεπτομερείας.
ΑΠ. Εγυμνάζετο εις τον δίσκον και εγώ συνεδίσκευα μετ' αυτού· ο δε κατηραμένος ο Ζέφυρος ο οποίος τον ηγάπα προ πολλού, αλλ' επεριφρονείτο και δεν υπέφερε την περιφρόνησιν, παρενέβη δια να εκδικηθή. Όταν δε εγώ έρριψα προς τα επάνω τον δίσκον, αυτός καταπνεύσας από τον Ταΰγετον παρέσυρε τον δίσκον και τον έρριψεν εις την κεφαλήν του νέου, ούτως ώστε από την πληγήν εχύθη αίμα πολύ και ο νέος εντός ολίγου απέθανεν. Εγώ επετέθην αμέσως κατά του Ζεφύρου και τον κατετόξευσα, φεύγοντα δε τον κατεδίωξα μέχρι του όρους· τον δε νέον έθαψα κατασκευάσας τάφον εις τα Αμύκλας, όπου ο δίσκος τον εφόνευσε· και από το αίμα του εφύτρωσε εις την γην άνθος ωραιότατον και χαριέστερον όλων των ανθέων, το οποίον μάλιστα έχει και γράμματα εκφράζοντα την λύπην μου δια τον νεκρόν. Λοιπόν, σου φαίνεται τώρα παράλογος η λύπη μου;
ΕΡ. Ναι, διότι εγνώριζες ότι ερωμένος σου ήτο θνητός και δεν έπρεπε να απορής διότι απέθανε.
(Λουκ., Θεών διάλ. 14, μετ. Ι. Κονδυλάκη)
4.
ΚΥΠΑΡΙΣΣΟΣ - (δέντρο, κυπαρίσσι)
Ο μύθος του Κυπάρισσου είναι γνωστός από μυθογράφους ή μυθοπλάστες της ύστερης αρχαιότητας.
Τον πανέρμορφο νεαρό Κυπάρισσο, γιο του Τήλεφου από την Κέο, ερωτεύτηκε ο θεός Απόλλωνας (ή ο Ζέφυρος, ή και ο ρωμαίος θεός Σιλβανός ή Σιλουανός). Ένα εξημερωμένο ιερό ελάφι τον συνόδευε πάντα και η σχέση ανάμεσα στον άνθρωπο και το ζώο δημιούργησε άρρηκτους δεσμούς. Γι' αυτό και το πένθος του Κυπάρισσου ήταν μεγάλο, όταν ο ίδιος, χωρίς να το θέλει, σκότωσε με το ακόντιό του το ελάφι του που κοιμόταν στον ίσκιο ενός δέντρου μια καλοκαιρινή ημέρα. Ζήτησε, λοιπόν, από τους θεούς να πεθάνει αλλά να κυλούν τα δάκρυά του αιώνια. Έτσι, οι θεοί τον μεταμόρφωσαν σε κυπαρίσσι. Το δέντρο με το σκούρο πράσινο χρώμα έγινε το δέντρο της θλίψης και οι καρποί του τα κρυσταλλωμένα δάκρυα του Κυπάρισσου.
Αν και ο μύθος του Κυπάρισσου είναι νεότερος, ωστόσο το όνομά του, όπως και το όνομα του Υάκινθου, και οι δυο νέοι σε σχέση ερωτική με τον θεό Απόλλωνα, ίσως να προδηλώνει παλαιά θεότητα της βλάστησης που απορροφήθηκε από τις νεότερες ολύμπιες υποστάσεις και εξέπεσε σε θνητή ύπαρξη. Γι' αυτό και στον μύθο ο Κυπάρισσος πεθαίνει -όπως και ο Υάκινθος.
5.
Ρούχα και αρώματα για την Αφροδίτη
και στο κορμί της φόρεσε φορέματα που γι' αυτήν οι Χάριτες κι οι Ώρες
έφτιαξαν και βάψανε σε λούλουδα της άνοιξης,
τέτοια που οι Ώρες φορούν, και στον κρόκο και στον υάκινθο
και στη βιολέττα την ολάνθιστη και στο όμορφο του ρόδου τ' άνθος
το γλυκό σαν νέκταρ, και στα θεόμορφα μπουμπούκια,
στα όμορφα του νάρκισσου τα άνθη· τέτοια η Αφροδίτη
για κάθε ώρα ευωδιαστά φορέματα είχε ντυθεί.
(Ἀθήναιος 15, 682d-e)
-------------------
Pseudo-Apollodorus, Bibliotheca 1.3.3
Lucian, Dialogi Deorum 16
Pseudo-Apollodorus, Bibliotheca 3.10.3
Pausanias, Graeciae Descriptio 3.1.3
Pausanias, Graeciae Descriptio 3.19.4
Pausanias, Graeciae Descriptio 10.9.5
Pseudo-Apollodorus, Bibliotheca 3.9.1
Parthenius, Erotica Pathemata 15
Philostratus the younger, Imagines
Lucian, Dialogues of the Gods
Maurus Servius Honoratus, commentary on Virgil Eclogue 3. 63
Philostratus of Lemnos, Imagines 1.24
Ovid, Metamorphoses 10.184
Ovid, Metamorphoses
Bion, Poems 11 (trans. Edmonds)
Ovid, Metamorphoses 10. 162
Nonnus, Dionysiaca 19.102
Athenaeus, Deipnosophists 4.139
Pausanias, Description of Ancient Greece 3.16.2
Euripides, Helen
Xenophon, Hellenics IV.5 § 11
Pausanias, Description of Ancient Greece 3.10 § 1
Pausanias Description of Ancient Greece 4.19 § 3
Thucydides, V.23
"Wikipedia"
"Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία"
Η εφαρμογη μας για το κινητο σου
Κατέβασε και εσύ την εφαρμογή μας για το κινητό σου "Ancient Greece Reloaded"