ΛΥΣΣΑ ή ΛΥΤΤΑ
Η Λύσσα είναι η προσωποποίηση της μανίας στην τραγωδία. Στον Αισχύλο, ως απεσταλμένη του Διόνυσου, οδηγεί τον τρελό χορό των Μινυάδων. Στον Ηρακλή μαινόμενο του Ευριπίδη , με εντολή της Ήρας, εμβάλλει μανία στον Ηρακλή που σκοτώνει τη γυναίκα του Μεγάρα και τα παιδιά τους.
Στην αγγειογραφία η παρουσία της δίπλα στον Ακταίωνα που σπαράσσεται από τα σκυλιά του, σε κατάσταση μανίας και αυτά, επιβεβαιώνει την εμφάνισή της σε θεατρικά έργα με ήρωα τον Ακταίωνα.
Η Λύσσα ή Λύττα θυμίζει, στη δράση και την εμφάνιση, τις Ερινύες. Μόνο που οι Ερινύες εμφανίζονται συνήθως μετά τη διάπραξη ενός αδικήματος στον εγκληματία ή σε αυτούς που τον ανέχονται, ενώ η Λύσσα προκαλεί την τρέλα και τη μανία, για την οποία ο ήρωας χρειάζεται να υποβληθεί σε καθαρμό μετά την κρίση που περνά ο ίδιος και η κοινότητα στην οποία ανήκει.
Στην τραγωδία του Ευριπίδη περιγράφεται η καταγωγή και η δράση της από την ίδια και τη θεά Ίριδα (τα σχετικά αποσπάσματα):
ΙΡΙΣ
Γέροντες, μη φοβόσαστε που βλέπετε τη Λύσσα,
της Νύχτας γέννα, και εμέ, την Ίριδα […]·
[…]
τα βάλαμε κι οι δυο με κάποιον άνδρα,
που λεν πως είναι του Διός και της Αλκμήνης τέκνο.
[…] αφού τελείωσε τους μόχθους του Ευρυσθέα,
η Ήρα θέλει να βαφεί με το δικό του αίμα
σκοτώνοντας τα τέκνα του· κι εγώ το ίδιο θέλω.
Έλα λοιπόν, με απονιά όπλισε την καρδιά σου,
κόρη της σκοτεινής Νυχτιάς, ανύμφευτη παρθένα,
κυνήγε τον άνδρα αυτόν με παιδοκτόνα τρέλα
και μ’ άγρια τρεχαλητά, τάραξε τα μυαλά του,
ρίξε το φονικό σκοινί και αναστάτωσέ τον …
ΛΥΣΣΑ
Γεννήθηκα από ευγενή πατέρα κι από μάνα,
από το αίμα του Ουρανού με γέννησε η Νύχτα·
κι έχω τη δύναμη αυτή […]
[…]
Μάρτυράς μου είναι ο Ήλιος πως δεν θέλω να μπλεχτώ!
Μ’ αν την Ήρα και εσένα πρέπει να υπηρετώ
και ν’ ακολουθώ τρεχάλα, όπως σκύλοι κυνηγό,
θα το κάνω! Ούτε ο πόντος που βογκάει αγριωπός
ούτε κεραυνού η φλόγα ούτε και σεισμός της γης
πιο γοργά δε θα ορμήσουν στην καρδιά του Ηρακλή…
Θα γκρεμίσω τα παλάτια, θα ριχτώ στο σπιτικό,
θα σκοτώσω τα παιδιά του… Δε θα ξέρει ο φονιάς
ότι σκότωσε τους γιους του, πριν η λύσσα τού σβηστεί…
Να τον κιόλας που τινάζει ξέφρενα την κεφαλή
και τις κόρες των ματιών τους γοργοστρέφει στα βουβά,
λαχανιάζει σαν τον ταύρο που ορμάει παλαβός
και μουγκρίζοντας τις Κήρες του Θανάτου προσκαλεί!...
Πιο φριχτά θα σε χορέψω, με στον τρόμο θα πνιγείς!
(Ευρ., Ηρ. 822-71, μετ. Σ. Μπαζάκου-Μαραγκουδάκη)
Λύσσα: από την Μυθολογία στην Ιστορία και την Ιατρική
Η πρώτη φορά που αναφέρεται ιστορικά η λύσσα, είναι το 2300 π. Χ. στη Βαβυλώνα. Οι ιδιοκτήτες των σκυλιών που είχαν προσβληθεί από τη νόσο και είχαν προκαλέσει με το δάγκωμα τους το θάνατο σε ανθρώπους, πλήρωναν βαρύ πρόστιμο.
Ο Όμηρος (8ος αιώνας π.Χ.), στην Ιλιάδα, περιγράφοντας τον Αχιλλέα που πολεμά, τον παρομοιάζει με άγριο (λυσσασμένο) σκυλί, ενώ αναφέρει ότι ο Σείριος, το σκυλί του Ορίωνος προκαλούσε τη νόσο στους στρατιώτες.
Το 400 π.Χ. ο Αριστοτέλης αναφέρει ότι ορισμένα σκυλιά πάσχουν από τρέλα, γίνονται επιθετικά και προκαλούν συμπτώματα και θάνατο σε όσους δαγκώσουν.
Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν 2 θεούς που σχετίζονταν με τη λύσσα. Τον γιο του Απόλλωνα Αρισταίο, για την πρόληψη και την Άρτεμη για τη θεραπεία. Το όνομα της η νόσος, το πήρε από την αρχαία θεά της μανίας και της τρέλας, Λύσσα.
Τον 1ο αιώνα μ.Χ. η λύσσα εξαπλώνεται σε όλη την Ελλάδα, την Κρήτη και τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Την ίδια εποχή, ο Ρωμαίος ιατρός Celsus πιστεύει ότι το σάλιο λυσσασμένων σκυλιών περιέχει κάποιο δηλητήριο (virus που λατινικά σημαίνει δηλητήριο) και εισηγείται, η πληγή να μένει ανοικτή, να καθαρίζεται σχολαστικά και να καυτηριάζεται με φωτιά.
Αυτή η αντιμετώπιση της λύσσας ήταν η μόνη αποδεκτή θεραπεία και παρέμεινε η ίδια για τα επόμενα 1800 χρόνια.
Ο Έλληνας ιατρός Παύλος ο Αιγινήτης ( 601-700 μ.Χ. ) ξεχώρισε την υδροφοβία της λύσσας από την απλή υδροφοβία. Όπως είναι γνωστό τα άτομα που πάσχουν από λύσσα έχουν μεγάλη δυσκολία στην κατάποση νερού, λόγω παράλυσης των μυών του προσώπου και του λαιμού και μόνο με τη θέα των υγρών παθαίνουν πανικό.
Ο Πέρσης ιατρός και φιλόσοφος Rhazes, (Al-Razi) (860-932) περιγράφει με λεπτομέρειες την υδροφοβία και τα άλλα συμπτώματα της λύσσας. Ένας άλλος πολυμαθής Πέρσης ο Avicenna, (Abu Ali Sina) (980-1037) στα συγγράμματά του αναφέρεται αναλυτικά στη λύσσα.
Για 500 χρόνια τα βιβλία του αποτελούσαν πρότυπα για πολλές ιατρικές σχολές στην Ευρώπη.
Το 1271 περιγράφεται η πρώτη επιδημία στη Γερμανία με 30 νεκρούς, από δάγκωμα λυσσασμένων λύκων.
Το 1400 η νόσος εξαπλώνεται στην Ισπανία, το 1586 στο Βέλγιο, την Αυστρία, την Ουγγαρία και τη Μικρά Ασία, το 1604 στη Γαλλία, το 1703 μεταφέρεται στο Μεξικό και το 1734 στην Αγγλία. Το 1763 συνέβη μεγάλη επιδημία στην Ιταλία, τη Γαλλία και την Ισπανία.
Τα επόμενα 100 χρόνια η λύσσα εξαπλώνεται σχεδόν σε όλο τον κόσμο (Ευρώπη, Βόρειο Αμερική, Καναδά, γαλλικές αποικίες, Χιλή). Κατά την περίοδο αυτή οι αρχές ορισμένων χωρών (Αγγλία, Ισπανία) δίνουν τη άδεια να πυροβολούνται όλα τα λυσσασμένα σκυλιά – στην Αγγλία, μάλιστα το 1759 πρόσφεραν 2 σελίνια για κάθε νεκρό σκύλο και αργότερα 5 σελίνια.
Το πρώτο εμβόλιο κατά της λύσσας, δημιουργήθηκε από το Louis Pasteur και το βοηθό του Émile Roux το 1885 και περιείχε ζωντανούς, αλλά εξασθενημένους ιούς.
Το εμβόλιο δημιουργήθηκε το 1885, ωστόσο ο ίδιος ο ιός ( Lyssavirus) απομονώθηκε με το ηλεκτρονικό μικροσκόπιο μόλις το 1950.
Ακολούθησαν το εμβόλιο Imovax Rabies (HDCV) το 1980 και το Rab Advert (PCECV) το 1997 με ζωντανούς αδρανοποιημένους ιούς.
Η 28η Σεπτεμβρίου ορίσθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως η παγκόσμια ημέρα κατά της λύσσας και περιλαμβάνει την παροχή πληροφοριών και τη διοργάνωση εκδηλώσεων για την πρόληψη και την πλήρη εξάλειψη της νόσου.
Πηγες
GREEK
Aeschylus, Fragments - Greek Tragedy C5th B.C.
Euripides, Madness of Heracles - Greek Tragedy C5th B.C.
ROMAN
Hyginus, Fabulae - Latin Mythography C2nd A.D.
Seneca, Hercules Furens - Latin Tragedy C1st A.D.
Seneca, Oedipus - Latin Tragedy C1st A.D.
Valerius Flaccus, The Argonautica - Latin Epic C1st A.D.
Statius, Thebaid - Latin Epic C1st A.D.
"Ηealthview"
Η εφαρμογη μας για το κινητο σου
Κατέβασε και εσύ την εφαρμογή μας για το κινητό σου "Ancient Greece Reloaded"