ΖΕΦΥΡΟΣ
Ο Ζέφυρος ήταν γιος του Αστραίου και της Ηώς, προσωποποίηση του θεόπεμπτου δυτικού ανέμου, αδελφός του Βορέα και του Νότου. Και η Ηώ με τον Αστραίο, γέννησε τους ανέμους τους σκληρόκαρδους, / τον Ζέφυρο που φέρνει ξαστεριά, τον γρηγοροκίνητο Βοριά και τον Νότο, / αφού θεά πλάγιασε ερωτικά με θεό (Ησ., Θεογ. 378-80).
Ενίοτε οι τρεις άνεμοι Ζέφυρος, Νότος, Βορέας ονομάζονται Τριτοπάτορες, ενώ άλλες πηγές θεωρούν ότι οι Τριτοπάτορες ήταν ο Αμαλκείδης ή Αμακλείδης, ο Πρωτοκλέοντας, ο Πρωτοκλέας· ή οι Εκατόγχειρες. Ζούσε στο ίδιο παλάτι στη Θράκη μαζί με τον αδελφό του Βορέα (Όμ., Ιλ., Θ 5· Οδ., ε 295), όμως σε αντίθεση με εκείνον ήταν ήπιος άνεμος, γλυκόπνοος, ψιθυριστός, εαρινός, αλαφροφτέρουγος, αθώρητος, αερόμορφος (Ορφ. Ύμν.). Εκεί τους επισκέφθηκε η Ίριδα, που άκουσε τη δέηση του Αχιλλέα, και τους ζήτησε με τις πνοές τους να πυρώσουν την πυρά για την καύση του Πάτροκλου (Όμ., Ιλ. Ψ 192-221 (1) ).
Μυθολογείται ο γάμος του με την Άρπυια Ποδάργη, από την οποία απέκτησε τα θεϊκά άλογα Ξάνθο και Βαλίο, γρήγορα όπως ο άνεμος, (Όμ., Ιλ. Π 149-50) και Φλογέο και Άρπαγο (Στησίχορος)· τα πρώτα ήταν τα άλογα του Αχιλλέα, τα δεύτερα των Διοσκούρων. Ενίοτε αναφέρεται σαν δικό του παιδί ένα ακόμη θαυμαστό άλογο, ο Αρείονας (Κόιντ. Σ. 4.569-70), ενώ από την Ίριδα λέγεται ότι απέκτησε τον Έρωτα και τον Πόθο (Νόννος 31.106-111, 47.341-2). Ο Ζέφυρος εμπλέκεται στην ερωτική ιστορία του Απόλλωνα και του Υάκινθου ως το τρίτο πρόσωπο. Πιο συγκεκριμένα: Ένα από τα θύματα του έρωτα του Απόλλωνα ήταν και ο πανέμορφος Υάκινθος.
Ο θεός ερωτεύτηκε τον νέο αλλά τον σκότωσε άθελά του με τον δίσκο, είτε γιατί ο άνεμος παρέσυρε τον δίσκο προς άλλη κατεύθυνση· είτε γιατί προσέκρουσε σε βράχο και μετά αναπήδησε και χτύπησε τον Υάκινθο στο κεφάλι· είτε γιατί παρενέβη ο Ζέφυρος και προκάλεσε την παρέκκλιση στην τροχιά του δίσκου. Με αυτόν τον τρόπο ο φτερωτός άνεμος εκδικήθηκε και τους δυο, εραστή και ερωμένο, προκαλώντας αφενός τον θάνατο του ερωμένου και αφετέρου τη θλίψη του εραστή. Άλλοι μυθογράφοι βάζουν στη θέση του Ζέφυρου τον Βορέα. Ο Ζέφυρος παίζει κάποιο ρόλο και στον μύθο του Έρωτα και της Ψυχής, καθώς είναι αυτός που μεταφέρει αρχικά την Ψυχή στο παλάτι του Έρωτα και αργότερα τις αδελφές της.
Στην κλασική τέχνη ο Ζέφυρος παριστάνεται ως ένας όμορφος φτερωτός νέος και στην αγγειογραφία κάθε φτερωτός νέος που κρατά στην αγκαλιά του ένα νέο εκλαμβάνεται ως Ζέφυρος (εκτός, βέβαια, αν ονομάζεται), αν και άλλοι μελετητές θεωρούν ότι είναι ο Έρωτας. Σε ψηφιδωτά της ελληνορωμαϊκής περιόδου ο θεός εμφανίζεται προσωποποιημένος κρατώντας καλάθι με άγουρα φρούτα, προμήνυμα της άνοιξης που έρχεται. Ο Παυσανίας αναφέρει ναό προς τιμή του στην Αττική, κοντά στον ναό της Δήμητρας και της Κόρης (1.37.2). Ο Οβίδιος του δίνει σύζυγο τη Χλωρίδα και τον αναφέρει ως πατέρα του Κάρπου, κάτι, βέβαια που μπορεί να πηγάζει από τους στίχους του Καλλίμαχου: οι βωμοί σου [Απόλλωνα] / άνθη γεμίζουνε την άνοιξη, απ᾽ όσα οι Ώρες / φέρνουνε πλουμιστά όταν θα πνεύσει ο Ζέφυρος (2.80-82, μετ. Θ. Παπαθανασόπουλος).
Πιο συγκεκριμένα, ο Οβίδιος πλάθει τον μύθο για τη Χλωρίδα και για την αρπαγή της από το Ζέφυρο κατά τα πρότυπα παλαιότερων αρπαγών της ελληνικής μυθολογίας, λ.χ. της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα ή της Ελένης από τον Θησέα ἠ της Ωρείθυιας από τον Βορέα. Οι αρπαγές αυτές γίνονταν πάντα όταν η κόρη βρισκόταν μακριά από οικιστικά και οικεία περιβάλλοντα, απομονωμένη ή με φίλες της σε ανθισμένους αγρούς, κοντά στη θάλασσα ή σε ποτάμια και λίμνες. Άνοιξη, λοιπόν, ήταν όταν ο Ζέφυρος είδε τη Χλωρίδα ή Φλώρα να περιπλανιέται στους αγρούς· την ερωτεύτηκε, την άρπαξε και την παντρεύτηκε με κανονικό γάμο.
Από τη αγάπη οτυ για εκείνη της χάρισε έναν κήπο γεμάτο με λουλούδια, υάκινθους και νάρκισσους, που τον φρόντιζαν οι Ώρες και οι Χάριτες, και της έδωσε το δικαίωμα να βασιλεύει στα λουλούδια των κήπων και των καλλιεργημένων αγρών. Εξάλλου, το όνομά της, Φλώρα ή Χλωρίς ή Χλώρις, φανερώνει ότι ήταν Νύμφη της βλάστησης, θεά των ανθοφόρων φυτών, συμπεριλαμβανομένων των σιτηρών και της αμπέλου, κυρίαρχη των μυστικών ιδιοτήτων των φυτών, όπως φανερώνει η παράκληση της Ήρας σε αυτήν να της δώσει λουλούδι που θα της επέτρεπε να γεννήσει χωρίς τη μεσολάβηση αρσενικού. (Βλ. Φλώρα και Ήρα (2) ) Δώρα της προς τους ανθρώπους ήταν μεταξύ άλλων και το μέλι και σπόροι ποικίλων λουλουδιών.
Τη λατρεία της Φλώρας εισήγαγε στη Ρώμη ο μυθικός βασιλιάς των Σαβίνων Τίτος Τάτιος (3) που μάλλον ανήγαγε σε θεολογικό επίπεδο την αρπαγή των συμπατριωτισσών του Σαβίνων γυναικών από τους Ρωμαίους. Η Φλώρα είχε δικό της ιερέα στη Ρώμη και δική της γιορτή, τα Φλωράλια, με αγώνες στους οποίους έπαιρναν μέρος οι γυναίκες της αυλής. Την τιμούσαν αδιακρίτως όλοι οι ιταλικοί πληθυσμοί, λατινικοί και μη, όμως ξεχωριστά οι Σαβίνοι της είχαν αφιερώσει τον μήνα που αντιστοιχούσε στον Απρίλιο του ρωμαϊκού ημερολογίου.
Υποσημειωσεις - Πηγες
1.
Η Ίριδα απεσταλμένη στον Βορέα και τον Ζέφυρο
Αλλ’ η πυρά δεν άναφτε του άψυχου Πατρόκλου,
και τότε άλλο σοφίσθηκεν ο ισόθεος Πηλείδης-
ανάμερ’ από την πυράν· ευχήθη στους ανέμους,
τον Ζέφυρον και τον Βοριά κι ετάχθηκε θυσίες,
και με χρυσό σπονδίζοντας ποτήρι επαρακάλει
να έλθουν κι έτσι γρήγορα τα ξύλα πάρουν φλόγα
και καταλύσει τους νεκρούς· και άμ’ άκουσεν η Ίρις
την δέησίν του, εχύθη ευθύς μηνύτρα στους ανέμους.
Εις το τραπέζι εκάθονταν του ορμητικού Ζεφύρου
όλοι μαζί, και ως πάτησε στο πέτρινο κατώφλι
η Ίρις όλη βιαστική, κι εκείνοι αυτού την είδαν
εσηκωθήκαν και καθείς σιμά του την καλούσε·
κι εκείνη δεν ηθέλησε, «δεν κάθομαι», τους είπε,
«στου Ωκεανού το ρεύμα ευθύς οπίσω θα πηγαίνω,
των Αιθιόπων εις την γην, που σφάζουν εκατόμβες
των αθανάτων, ως κι εγώ το μέρος μου να λάβω.
Αλλ’ ο Αχιλλεύς παρακαλεί, και τάζεται θυσίες,
ο Ζέφυρος ο ηχηρός να τρέξει και ο Βορέας
εις την πυράν να δώσετε πνοήν να πάρει φλόγα
εκεί που κείται ο Πάτροκλος π’ όλοι οι Αχαιοί τον κλαίουν».
Αυτά ’πε και ανεχώρησε, κι εκείνοι επεταχθήκαν
με θόρυβον, ταράζοντας τα σύγνεφα έμπροσθέν τους.
Και ως διάβαιναν το πέλαγος, απ’ την σφοδρήν πνοήν τους
σηκώνονταν τα κύματα· και άμ’ έφθασαν στην Τροίαν
έπεσαν μέσα στην πυράν, κι εβρόντα ευθύς η φλόγα.
Και ολονυκτίς απ’ την πυράν, και οι δυο φυσομανώντας
τες φλόγες σήκωναν ψηλά· και ολόνυκτα ο Πηλείδης
από κρατήρα ολόχρυσο, με δίκουπο ποτήρι
έχυνε χάμου το κρασί κι επότιζε το χώμα,
και την ψυχήν του άμοιρου Πατρόκλου ξεφωνούσε.
(Όμ., Ιλ. Ψ 192-221, μετ. Ι. Πολυλάς)
2.
Φλώρα και Ήρα
Όταν ο Δίας γέννησε ο ίδιος την Αθηνά που ξεπήδησε από το κεφάλι του, η Ήρα, εξοργισμένη από το γεγονός, θέλησε να αποκτήσει παιδί χωρίς τη μεσολάβηση του αρσενικού. Και η Φλώρα, στην οποία απευθύνθηκε η μονίμως απατημένη σύζυγος του Δία, της έδωσε ένα λουλούδι, που ένα απλό άγγιγμά του καθιστούσε μια γυναίκα έγκυο. Έτσι ήρθε στον κόσμο ο θεός Άρης, ο Mars της λατινικής θεολογίας, από τον οποίο ονομάστηκε ο μήνας Μάρτιος, πρώτος της Άνοιξης. Με αυτόν τον τρόπο αιτιολογείται το πώς ο θεός του πολέμου βρέθηκε να σχετίζεται με την άνοιξη.
3.
Τίτος Τάτιος
Μυθικός βασιλιάς των Σαβίνων και δεύτερος βασιλιάς της Ρώμης. Καταγόταν από την πόλη Κύρεις, πρωτεύουσα των Σαβίνων, και ορίστηκε στρατηγός στον πόλεμο εναντίον των Ρωμαίων για την αρπαγή των γυναικών τους αλλά και για να περιορίσουν τη δύναμη της Ρώμης που εξαπλωνόταν συνεχώς. Λέγεται πως κατέλαβε το Καπιτώλιο δωροδοκώντας την Ταρπηία, την κόρη του Ρωμαίου φρούραρχου. Μετά τη συμφιλίωση ανάμεσα στον λαό του και στους Ρωμαίους —και αυτό χάρη στη μεσολάβηση των γυναικών τους που είχαν αποδεχθεί τον ρόλο τους ως Ρωμαίων συζύγων—, κυβέρνησε μαζί με τον Ρωμύλο και τους δύο λαούς, που αποφάσισαν ότι θα αποτελούσαν μία αξεχώριστη οντότητα. Η πόλη διατήρησε το όνομά της –Ρώμη–, αλλά για να γίνει κάποια παραχώρηση και στους Σαβίνους, οι Ρωμαίοι πολίτες ονομάστηκαν Κουϊρίτες (Quirites) από πρωτεύουσα πόλη των Σαβίνων. Η διπλή ηγεμονία κράτησε λίγα χρόνια μόνο, πέντε, γιατί ο Τίτος Τάτιος σκοτώθηκε και ο Ρωμύλος τελικα κυβέρνησε μόνος. Και αν και έθαψε με μεγάλες τιμές το σώμα του Τάτιου στον Αβεντίνο λόφο, ωστόσο δεν τιμώρησε τους δολοφόνους του. Αντίθετα, τους ελευθέρωσε με τον ισχυρισμό ότι η δικαιοσύνη είχε αποδοθεί.
GREEK
Homer, The Iliad - Greek Epic C8th B.C.
Homer, The Odyssey - Greek Epic C8th B.C.
Hesiod, Theogony - Greek Epic C8th - 7th B.C.
Hesiod, Catalogues of Women Fragments - Greek Epic C8th - 7th B.C.
The Homeric Hymns - Greek Epic C8th - 4th B.C.
Pindar, Odes - Greek Lyric C5th B.C.
Greek Lyric I Alcaeus, Fragments - Greek Lyric C6th B.C.
Greek Lyric I Sappho, Fragments - Greek Lyric C6th B.C.
Greek Lyric II Anacreontea, Fragments - Greek Lyric C5th - 4th B.C.
Greek Lyric V Philoxenus, Fragments - Greek Lyric C5th - 4th B.C.
Aeschylus, Agamemnon - Greek Tragedy C5th B.C.
Callimachus, Hymns - Greek Poetry C3rd B.C.
Callimachus, Fragments - Greek Poetry C3rd B.C.
Strabo, Geography - Greek Geography C1st B.C. - C1st A.D.
Pausanias, Description of Greece - Greek Travelogue C2nd A.D.
The Orphic Hymns - Greek Hymns C3rd B.C. - C2nd A.D.
Philostratus the Elder, Imagines - Greek Rhetoric C3rd A.D.
Philostratus the Younger, Imagines - Greek Rhetoric C3rd A.D.
Callistratus, Descriptions - Greek Rhetoric C4th A.D.
Oppian, Halieutica - Greek Poetry C3rd A.D.
Quintus Smyrnaeus, Fall of Troy - Greek Epic C4th A.D.
Nonnus, Dionysiaca - Greek Epic C5th A.D.
Colluthus, The Rape of Helen - Greek Epic C5th - 6th A.D.
Musaeus, Hero and Leander - Greek Poetry C6th A.D.
Greek Papyri III Pankrates, Fragments - Greek Poetry C2nd A.D.
ROMAN
Hyginus, Fabulae - Latin Mythography C2nd A.D.
Ovid, Metamorphoses - Latin Epic C1st B.C. - C1st A.D.
Ovid, Fasti - Latin Poetry C1st B.C. - C1st A.D.
Ovid, Heroides - Latin Poetry C1st B.C. - C1st A.D.
Virgil, Georgics - Latin Bucolic C1st B.C.
Seneca, Medea - Latin Tragedy C1st A.D.
Seneca, Oedipus - Latin Tragedy C1st A.D.
Seneca, Phaedra - Latin Tragedy C1st A.D.
Valerius Flaccus, The Argonautica - Latin Epic C1st A.D.
Statius, Silvae - Latin Poetry C1st A.D.
Apuleius, The Golden Ass - Latin Novel C2nd A.D.
OTHER
"Theoi"
"Ελληνικός Πολιτισμός"
Η εφαρμογη μας για το κινητο σου
Κατέβασε και εσύ την εφαρμογή μας για το κινητό σου "Ancient Greece Reloaded"