Μαχη της Μαντινειας
Μαχη της Μαντινειας (362 π.Χ)
Μετά τη μάχη των Λεύκτρων το γόητρο της Θήβας ανέβηκε σημαντικά, με αποτέλεσμα πολλοί σύμμαχοι των Σπαρτιατών να αποσκιρτήσουν από την ηγεμονία της Σπάρτης. Πολλές πόλεις της μέσης Ελλάδας προσχώρησαν στη Θήβα και ιδρύθηκε η Θηβαϊκή συμμαχία σύμφωνα με το πρότυπο της Αθηναϊκής. Το 370 και το 369 π.Χ. ο Επαμεινώνδας εισέβαλε δύο φορές στην Πελοπόννησο και επέκτεινε την επιρροή του σ΄ όλες τις πόλεις της εκτός από τη Σπάρτη, η οποία περιορίσθηκε μέσα στα τείχη της. Το 369 π.Χ. επίσης, άλλη δύναμη Θηβαϊκού στρατού με τον Πελοπίδα εισέβαλε στη Θεσσαλία, κατέλαβε τη Λάρισα και επέκτεινε προς τα βόρεια την επιρροή της Θήβας.
Το 368 π.Χ. ο Επαμεινώνδας, για να αντιμετωπίσει την αυξανόμενη δύναμη της Αθήνας στη θάλασσα και για να αναγνωρισθεί η Θήβα ως ηγετική δύναμη στην ηπειρωτική Ελλάδα, στράφηκε προς τους Πέρσες και πέτυχε την αναθεώρηση της «Ανταλκιδείου Ειρήνης». Η ενέργεια αυτή προκάλεσε τη δυσαρέσκεια όλων των ελληνικών πόλεων. ΄Επειτα, ο Επαμεινώνδας ζήτησε από τους Αθηναίους να αποσύρουν το στόλο τους από το Αιγαίο στα λιμάνια της Αττικής. Οι Αθηναίοι όμως αρνήθηκαν. Οπως ήταν επόμενο, ο Επαμεινώνδας κατασκεύασε και συγκρότησε στόλο από 100 τριήρεις και το 363 π.Χ., διέσχισε το Αιγαίο με σκοπό να προσεταιρισθεί τους συμμάχους και τις αποικίες των Αθηναίων στα νησιά, στη Μακεδονία και Θράκη μέχρι το Βόσπορο.
Ταυτόχρονα, ο Πελοπίδας με στρατό εκστράτευσε στη Θεσσαλία εναντίον του τυράννου των Φερών Αλεξάνδρου. Η εκστρατεία του Επαμεινώνδα στη θάλασσα απέδωσε ελάχιστα και ο στόλος επέστρεψε στα Βοιωτικά λιμάνια γύρω στο τέλος του 363 π.Χ. Στη Θεσσαλία ο Πελοπίδας κατατρόπωσε τον Αλέξανδρο, αλλά τελικά σκοτώθηκε από το παράτολμο θάρρος του. Ο ένας από τους δύο έξοχους Θηβαίους άνδρες χάθηκε. Ο θάνατός του ήταν μεγάλη απώλεια για τη Θήβα. Δε θα περάσει όμως πολύς χρόνος για να υποκύψει στο μοιραίο και ο άλλος κορυφαίος Θηβαίος, οπότε θα δύσει το άστρο της Θήβας.
Για όσο διάστημα το Αθηναϊκό ναυτικό δρούσε ανενόχλητο στο Αιγαίο, η ηγεμονία της Θήβας δεν ήταν ασφαλής. Εκτός από την Αθήνα και άλλες πόλεις, κυρίως της Πελοποννήσου, άρχισαν να αμφισβητούν την κυρίαρχη θέση της Θήβας στην Ελλάδα. Πρώτοι στην κίνηση αυτήν ήταν οι Αρκάδες, οι οποίοι αν και είχαν ευεργετηθεί από τον Επαμεινώνδα, αρνήθηκαν να κυρώσουν ένορκα την αναθεώρηση της «Ανταλκιδείου Ειρήνης». Αργότερα συνασπίσθηκαν με τους Μαντινείς, συμμάχησαν με τους Αχαιούς και τους παλιούς τους εχθρούς, τους Ηλείους και το «Κοινόν των Αρκάδων» διασπάσθηκε. Παράλληλα, οι Αθηναίοι συμμάχησαν με τους Λακεδαιμονίους. Κέντρο όλης της αντιθηβαϊκής κίνησης έγινε η Μαντίνεια.
Η κατάσταση αυτή ήταν επικίνδυνη για τη Θήβα. ΄Ετσι ο Επαμεινώνδας συγκέντρωσε σημαντική δύναμη στρατού και κατέβηκε στην Πελοπόννησο για να επιβάλει και πάλι την επιρροή της ηγεμονίας. Ο Επαμεινώνδας αρχικά παρέμεινε στη Νεμέα για να προσβάλει τους Αθηναίους, οι οποίοι θα κινούνταν για να ενισχύσουν τους συμμάχους τους. ΄Οταν διαπίστωσε ότι οι πληροφορίες του ήταν ψεύτικες, κινήθηκε στην Τεγέα, όπου ενισχύθηκε με τους συμμάχους του Τεγεάτες, Μεσσήνιους και Αργείους. Στο μεταξύ συγκεντρώθηκαν στη Μαντίνεια σημαντικές δυνάμεις των αντιπάλων του Μαντινείων, Αρκάδων, Ηλείων και Αχαιών. Ταυτόχρονα, Σπαρτιατικός στρατός με τον Αγησίλαο βάδιζε για να τους συναντήσει και ο στρατός των Αθηναίων αναμενόταν από στιγμή σε στιγμή.
Ο Επαμεινώνδας, όταν πληροφορήθηκε την κίνηση των Σπαρτιατών προς τα βόρεια, θέλησε να καταλάβει την αφρούρητη Σπάρτη. ΄Ετσι, κινήθηκε γρήγορα με νυκτερινή πορεία, για να προσβάλει την πόλη αιφνιδιαστικά. Ο Αγησίλαος όμως είχε πληροφορηθεί έγκαιρα την κίνηση των Θηβαίων και στράφηκε αμέσως πίσω προς τη Σπάρτη, όπου έφθασε πρώτος. Ο Επαμεινώνδας τότε αντιμετώπισε σθεναρή αντίσταση, οπότε εγκατέλειψε τελικά την προσπάθεια και ξαναγύρισε στην Τεγέα. Εκεί άφησε το πεζικό του να αναπαυθεί μετά την εξαντλητική πορεία και διέταξε το ιππικό του να προσβάλει τη Μαντίνεια. Την κρίσιμη εκείνη στιγμή για τους Μαντινείς έφθασε το Αθηναϊκό ιππικό, το οποίο, αν και καταπονημένο και με μικρότερη δύναμη, κατόρθωσε να απωθήσει το Θηβαϊκό ιππικό και να σώσει τη Μαντίνεια.
Περιγραφή του Πεδίου της Μάχης
Το πεδίο όπου έγινε η μάχη είναι το στενότερο μέρος της πεδιάδας του αρκαδικού υψιπέδου και βρίσκεται σε απόσταση 6,5 χιλιομέτρων νότια της αρχαίας Μαντινείας και 11 χιλιομέτρων βόρεια της Τεγέας. Δυτικά του στενού υψώνεται το όρος Μαίναλο και ανατολικά το όρος Καπνίστρα. Από τη στενωπό περνούσε και κατά την αρχαιότητα οδός, η οποία ξεκινούσε από το Βορρά προς το Νότο και συνέδεε τη Μαντίνεια με την Τεγέα.
Συγκεκριμένα, η στενωπός σχηματίζεται ανατολικά από τις απότομες καταπτώσεις υψώματος της Καπνίστρας, το οποίο αποτελεί αντέρεισμα του Παρθένιου όρους και δυτικά από το επίσης απότομο ύψωμα του Μύτικα, το οποίο είναι ένας πρόβολος του Μαινάλου. Είναι προφανές ότι στράτευμα παραταγμένο στη στενωπό με μέτωπο προς τα νότια φράζει την οδό σε αντίπαλο στρατό ο οποίος κινείται από τα νότια προς τα βόρεια και εξασφαλίζει συγχρόνως τα πλευρά του. Το ίδιο ισχύει και αντίθετα.
Δυνάμεις και Διάταξη Επαμεινώνδα
Το σύνολο της δυνάμεως του στρατού του Επαμεινώνδα έφθανε σε 30.000 πεζούς και 3.000 ιππείς. Ο Επαμεινώνδας κίνησε το στράτευμά του βόρεια της Τεγέας στις 27 Ιουνίου το πρωί, (ή στις 4 Ιουλίου) του 362 π.Χ. Όταν έφθασε στη θέση που λέγεται σήμερα Αγιος Βασίλειος (5-5,5 χιλ. βόρεια της Τεγέας και 4 χιλ. ανατολικά της Τρίπολης), ανέκοψε την προέλασή του και παρέταξε τις δυνάμεις του με μέτωπο προς τα βόρεια και με την εξής σειρά από αριστερά προς τα δεξιά: Βοιωτοί, Αρκάδες, υπόλοιποι Πελοποννήσιοι, Στερεοελλαδίτες και Αργείοι. Μπροστά από τις δύο πτέρυγες τάχθηκαν αποσπάσματα ιππικού. Ένα μικτό απόσπασμα που αποτελούσαν ιππείς, ψιλοί και οπλίτες προχώρησε βορειότερα ως προκάλυψη του κύριου σώματος.
Δυνάμεις και Διάταξη Πελοποννησίων – Αθηναίων
Η συνολική δύναμη των Πελοποννησίων και Αθηναίων ήταν 20.000 πεζοί και 2.000 ιππείς. Το στράτευμα αυτό κατέλαβε τη στενωπό με μέτωπο προς τα νότια και με την ακόλουθη σειρά από τη δεξιά προς την αριστερή πτέρυγα: Μαντινείς και άλλοι Αρκάδες, Λακεδαιμόνιοι και οι μισθοφόροι τους, Ηλείοι, Αχαιοί, διάφορα μικρά τμήματα και τέλος οι Αθηναίοι στα αριστερά. Το ιππικό τάχθηκε μπροστά από το πεζικό ως εξής: το ιππικό των Σπαρτιατών και των Ηλείων στη δεξιά πτέρυγα και το ιππικό των Αθηναίων στην αριστερή πτέρυγα.
Σχέδια Επαμεινώνδα
Και για τη μάχη αυτή δεν έχουμε τα σχέδια ενεργείας των αντιπάλων. Από τη διάταξή τους όμως και τις περιγραφές της μάχης των αρχαίων ιστορικών συμπεραίνεται ότι τα σχέδια ενεργείας τους προέβλεπαν γενικά τα εξής:
Επίθεση αρχικά με το ιππικό στα δύο άκρα για την ανατροπή των δύο αποσπασμάτων ιππικού του εχθρού. Συνέχιση της επιθέσεως αριστερά με την ισχυρή φάλαγγα για διάσπαση και καταστροφή της αντίστοιχης δεξιάς του εχθρού και δεξιά με το απόσπασμα ιππικού για απασχόληση των Αθηναίων κατά μέτωπο και υπερφαλάγγιση του αριστερού πλευρού τους από τα υψώματα του όρους Καπνίστρα. Ταυτόχρονα εξόρμηση του πεζικού του κέντρου και της δεξιάς πτέρυγας της παρατάξεως για λήψη της επαφής με τον εχθρό χωρίς αποφασιστική εμπλοκή. Μετά τη διάσπαση της δεξιάς πτέρυγας του εχθρού, κύκλωσή του με την ισχυρή αριστερή φάλαγγα και καταστροφή του συνόλου των εχθρικών δυνάμεων.
Σχέδια Πελοποννησίων – Αθηναίων
Κάλυψη της φίλιας διατάξεως με το ιππικό μπροστά από τις δύο πτέρυγες. Αμυνα για απόκρουση της εχθρικής επίθεσης με το βάρος της στις δύο πτέρυγες όπου και τα πιο επίλεκτα τμήματα και με επιδίωξη υπερφαλάγγισης του εχθρού από τα δύο πλευρά. Γενικά, τόσο η άμυνα όσο και η επίθεση ήταν απόλυτα προσαρμοσμένες στις εδαφικές συνθήκες και τα χαρακτηριστικά του πεδίου της μάχης.
Διεξαγωγή της Μάχης
Ο Επαμεινώνδας δεν άφησε το στρατό του στην αρχική θέση και με τη διάταξη, όπως περιγράφηκε. Διέταξε τους οπλίτες και εκτέλεσαν στροφή αριστερά και η φάλαγγα τέθηκε σε πορεία με κατεύθυνση προς τα βορειοδυτικά. Ενώ κινούνταν μετέβαλε το σχηματισμό του με σκοπό να ενισχύσει την αριστερή του πτέρυγα, όπως έκανε στα Λεύκτρα, χωρίς να τον αντιληφθεί ο αντίπαλος. Οταν η κεφαλή της φάλαγγας έφθασε στους πρόποδες του υψώματος Μύτικα, διέταξε τους πρώτους λόχους να λύσουν τους ζυγούς και να αποθέσουν τα όπλα. Οι επόμενοι λόχοι εξακολούθησαν να κινούνται προς τα βορειοδυτικά, αλλά αριστερά από τους προηγούμενους, όπως όταν πήγαιναν να στρατοπεδεύσουν. Οι αντίπαλοι βλέποντας αυτές τις κινήσεις πείσθηκαν ότι ο Επαμεινώνδας δε σκόπευε να επιτεθεί εκείνη τη μέρα και έτσι έλυσαν τους ζυγούς, άφησαν τα όπλα και ετοιμάζονταν να πάρουν συσσίτιο.
Οταν σταμάτησαν και τα τελευταία τμήματα του Επαμεινώνδα, τα οποία αποτελούσαν οι Αργείοι, όλοι οι άνδρες εκτέλεσαν στροφή δεξιά. Τώρα η παράταξη είχε τα εξής χαρακτηριστικά: Πρώτο, δεν ήταν πια παράλληλη προς την αντίπαλη, αλλά η νοητή προέκτασή της σχημάτιζε με αυτή γωνία. Δεύτερο, το αριστερό της κέρας ήταν ενισχυμένο και βρισκόταν κοντά στο δεξιό κέρας της αντίπαλης παράταξης το οποίο είχε σκοπό να πλήξει. Στη συνέχεια ο Επαμεινώνδας διέταξε γενική εξόρμηση με την ακόλουθη τελική διάταξη: Στο αριστερό κέρας προπορευόταν απόσπασμα ιππικού, με δύναμη ίσως 1.500 ιππέων, σε σχήμα εμβόλου, αιχμηρό μπροστά, ενισχυμένο με ισάριθμους αμίππους(1) , δηλαδή πεζούς ελαφρά οπλισμένους, ικανούς να μάχονται στενά με τους ιππείς.
Πίσω ακολουθούσε το ενισχυμένο αριστερό κέρας σε σχήμα επίσης αιχμηρού εμβόλου. Τα τμήματα τα οποία αποτελούσαν το κέντρο και το δεξιό της παρατάξεως κινήθηκαν κλιμακωτά προς τα δεξιά, διατηρώντας τη λοξότητα της παρατάξεως τους. Το μικτό απόσπασμα εξόρμησε μπροστά από το δεξιό κέρας εναντίον των Αθηναίων και κατά την κίνησή του χωρίσθηκε σε δύο ομάδες. Η μία ομάδα με τους περισσότερους ιππείς – ίσως περισσότερους από 1.000 και ισάριθμους αμίππους, – επιτέθηκε μετωπικά κατά του Αθηναϊκού ιππικού. Η άλλη ομάδα, την οποία αποτελούσαν, κυρίως, ψιλοί και λιγότεροι ιππείς, έσπευσε και κατέλαβε τα υψώματα στο αριστερό των Αθηναίων.
Όταν οι αντίπαλοι αντιλήφθηκαν την εξόρμηση του στρατού του Επαμεινώνδα αιφνιδιάσθηκαν. Η σύγκρουση των αντιπάλων άρχισε μεταξύ των ιππικών στα δύο άκρα των παρατάξεων. Στο δεξιό κέρας του Επαμεινώνδα το Βοιωτικό ιππικό απώθησε το ιππικό των Αθηναίων, το οποίο υποχώρησε με τάξη προς τα πλάγια έξω από το αριστερό κέρας των Αθηναίων, χωρίς να φέρει σύγχυση στο Αθηναϊκό πεζικό, το οποίο αρχικά κάλυπτε. Οι Βοιωτοί ιππείς και οι ψιλοί, οι οποίοι είχαν καταλάβει τα υψώματα, στράφηκαν εναντίον του Αθηναϊκού πεζικού το οποίο άρχισε να κάμπτεται.
Τότε επενέβη για τους Αθηναίους απόσπασμα από Ηλείους ιππείς, το οποίο φαίνεται ήταν εφεδρικό και συγκράτησε τους Βοιωτούς. Τον ίδιο χρόνο το Αθηναϊκό ιππικό, αφού ανασυντάχθηκε, αντεπιτέθηκε κατά των Βοιωτών ψιλών – ιππέων οι οποίοι κατέβαιναν από τα υψώματα και πολλούς απ΄αυτούς εξόντωσε. Ενώ, λοιπόν, οι Αθηναίοι απέκρουαν τελικά την επίθεση των Βοιωτών, στο άλλο κέρας της παρατάξεως το Βοιωτικό ιππικό με τους αμίππους ανέτρεψε το ιππικό των Λακεδαιμονίων και παρενόχλησε σοβαρά το πεζικό. ΄Επειτα, αποσύρθηκε δεξιά και αριστερά και αποκάλυψε το μέτωπο στην ισχυρή αριστερή φάλαγγα πεζικού του Επαμεινώνδα, η οποία ήρθε ως «σφήνα» και έπεσε με ορμή κατά της δεξιάς πτέρυγας του αντίπαλου σχηματισμού. Οι τάξεις των αμυνομένων άρχισαν να αραιώνουν από την ώθηση και τις διεισδύσεις της φάλαγγας των Βοιωτών. Τελικά, οι Μαντινείς και οι υπόλοιποι Αρκάδες υποχώρησαν και παρέσυραν το κέντρο της παρατάξεώς τους, το οποίο δεν είχε υποστεί επίθεση μέχρι τότε. Εκείνη όμως τη στιγμή τραυματίσθηκε θανάσιμα ο Επαμεινώνδας, ο οποίος στη συνέχεια μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο, όπου και πέθανε.
Μόλις έγινε γνωστός ο θάνατος του Επαμεινώνδα, οι άνδρες του έχασαν το θάρρος τους. Καθώς πληροφορούνταν τη θλιβερή είδηση διέκοπταν τον αγώνα και επέστρεφαν πίσω με φόβο, σαν να είχαν νικηθεί. Eτσι, ο αγώνας διακόπηκε, χωρίς να φανεί ποια παράταξη νίκησε στο σύνολό της. Οι Θηβαίοι από τη μια πλευρά και οι Αθηναίοι από την άλλη, θεώρησαν τους εαυτούς τους νικητές, επειδή έμειναν κύριοι στο πεδίο της μάχης, όπου πολέμησαν και υπήρχαν εκεί πολλοί νεκροί των αντιπάλων τους. ΄Εστησαν μάλιστα και τρόπαια. ΄Ομως, οι ίδιοι είχαν αφήσει δικούς τους νεκρούς στα μέρη του πεδίου της μάχης, τα οποία είχαν εγκαταλείψει. Σύμφωνα με τις ελληνικές αντιλήψεις της εποχής εκείνης, αίτηση ανακωχής για την ταφή των νεκρών σήμαινε αναγνώριση της ήττας. Τελικά, μετά από πολλούς δισταγμούς οι Λακεδαιμόνιοι υπέβαλαν πρώτοι τη σχετική πρόταση και δόθηκε η αφορμή να κλεισθεί γενική συμφωνία ανταλλαγής των νεκρών.
Αποτελέσματα – Διαπιστώσεις – Συμπεράσματα
Τις απώλειες των αντιπάλων της μάχης της Μαντινείας δεν τις γνωρίζουμε. Ο Επαμεινώνδας και εδώ εφάρμοσε τον ίδιο ελιγμό όπως και στη μάχη των Λεύκτρων, αλλά πιο βελτιωμένο. Πρώτο, χρησιμοποίησε την αρχή της παραπλανήσεως, για τη μετακίνηση του στρατεύματός του από την αρχική θέση σε άλλη θέση προς τα βορειοδυτικά και με τον τρόπο αυτόν έδωσε την εντύπωση στον αντίπαλό του, ότι δεν είχε την πρόθεση να δώσει τη μάχη αμέσως. Το αποτέλεσμα ήταν ο αιφνιδιασμός του αντιπάλου, ο οποίος είχε χαλαρώσει τα μέτρα ετοιμότητας. Δεύτερο, με την ευφυή αυτή κίνηση πέτυχε τον κατάλληλο μετασχηματισμό της διατάξεως του και κατέστησε πραγματικά «λοξή» τη φάλαγγά του, σε σχέση με το μέτωπο της αντίπαλης παρατάξεως. Στη Μαντίνεια ο Επαμεινώνδας με τη λοξότητα της παρατάξεως του πέτυχε να αυξήσει το χρόνο της επαφής με τον εχθρό του κέντρου και της δεξιάς πτέρυγάς του. Ετσι, ο αγώνας γενικεύθηκε, η διάσπαση της δεξιάς πτέρυγας του αντιπάλου είχε πραγματοποιηθεί.
Η συγκρότηση μικτού αποσπάσματος ιππικού και αμίππων για αντιμετώπιση του Αθηναϊκού ιππικού και η ενέργειά του για υπερκέραση του αριστερού πλευρού των Αθηναίων μέσα από τα υψώματα της Καπνίστρας, ήταν δύο νέες ορθές τακτικές αντιλήψεις για την εποχή εκείνη, οι οποίες εξακολουθούν να ισχύουν και σήμερα, τις συναντούμε μάλιστα, στην ορολογία του επιθετικού αγώνα, τη μια ως «Ορθή Αρχική Συγκρότηση» την άλλη ως μορφή ελιγμού με τον όρο «Υπερκέραση».
Οπως στη μάχη των Λεύκτρων, εφαρμόζονται από τον Επαμεινώνδα και στη μάχη της Μαντινείας, με δεξιοτεχνία και εύστοχα, οι αρχές της οικονομίας δυνάμεων, υπεροχής δυνάμεων και του ηθικού παράγοντα. Ειδικά, σχετικά με τον ηθικό παράγοντα και κάτω από το πρίσμα του θανάτου του Επαμεινώνδα, καταδείχθηκε επίσης η σημαντική επίδραση σ΄αυτό του κύρους και του γοήτρου του Αρχηγού, αλλά και η κάθετη σχεδόν πτώση του, όταν ο Αρχηγός πεθάνει.
Κατά το χρονικό διάστημα που πέρασε από την άφιξή του στρατού των Βοιωτών στην Πελοπόννησο μέχρι τη μάχη της Μαντινείας, ο Επαμεινώνδας επιδίωξε ορθά τρεις φορές να πλήξει τους αντιπάλους του χωριστά. Πρώτη, όταν περίμενε τους Αθηναίους στη Νεμέα. Δεύτερη, όταν στράφηκε εναντίον της Σπάρτης, η οποία ήταν χωρίς στρατό. Και τρίτη, όταν επέστρεψε στην Τεγέα με κατάκοπο το στράτευμά του, απέστειλε αμέσως το ιππικό του να προσβάλει τη Μαντίνεια, πριν προλάβουν να συγκεντρωθούν οι σύμμαχοί τους.
Ανεξάρτητα όμως από το αποτέλεσμα κατά τις τρεις αυτές περιπτώσεις, σ΄αυτήν τη μάχη έχει ιδιαίτερη σημασία η επιδίωξη από τον Επαμεινώνδα της καταστροφής της αντίπαλης δυνάμεως πριν από τη συγκέντρωσή της και μάλιστα χωριστά, σε χρόνους και χώρους της εκλογής του.
Από την πλευρά Πελοποννησίων – Αθηναίων σημειώνονται τα ακόλουθα:
Η ταχεία και έγκαιρη επιστροφή του Αγησίλαου στη Σπάρτη μέσα στην ίδια νύκτα και η ηρωική, επιτυχημένη αντίσταση των Σπαρτιατών μέσα στην πόλη τους.
Η επιτυχημένη δράση του Αθηναϊκού ιππικού και η απόκρουση του Βοιωτικού ιππικού πριν τη μάχη της Μαντινείας.
Η τήρηση εφεδρείας αποσπάσματος ιππικού των Ηλείων και η επιτυχημένη επέμβαση του στη μάχη της Μαντινείας, όταν η Αθηναϊκή παράταξη κλονιζόταν.
Παραπομπη:
(1) Πεζοί στρατιώτες που τάσσονται μεταξύ των ιππέων.
Πήγαινε: στην Αρχή της Σελίδας
Πηγη
[1] "ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ"
Η εφαρμογη μας για το κινητο σου
Κατέβασε και εσύ την εφαρμογή μας για το κινητό σου "Ancient Greece Reloaded"