Προσωκρατικη φιλοσοφια
Πήγαινε απευθείας στο σημείο: Οι εννέα σπουδαιότεροι προσωκρατικοί
Πήγαινε απευθείας στο σημείο: Οι στοχασμοί των προσωκρατικών γύρω από την Ψυχή
Βιογραφιες (Βιογραφια, Επιστημες, Φιλοσοφια και Γνωμικα)
Θαλής ο Μιλήσιος
Αναξίμανδρος
Αναξιμένης
Πυθαγόρας ο Σάμιος
Ξενοφάνης ο Κολοφώνιος
Παρμενίδης ο Ελεάτης
Ζήνων ο Ελεάτης
Εμπεδοκλής ο Ακραγαντινός
Αναξαγόρας
Ηράκλειτος ο Εφέσιος
Η προσωκρατική φιλοσοφία γεννήθηκε στα τέλη του 7ου αιώνα π.Χ. στις Ελληνικές πόλεις της Ιωνίας. Η ίδρυση της Ιωνικής σχολής της Μιλήτου αποτελεί το οριακό σηµείο έναρξης της προσωκρατικής σκέψης και ουσιαστικά της πρώτης φιλοσοφικής σκέψης στον αρχαίο Ελληνικό κόσµο.
Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι είναι οι πρώτοι φιλόσοφοι
Οι Έλληνες παντρεύουν µέσα τους την αρχαία Ελληνική µυθολογία µε την έλλογη σκέψη και αναζητούν στη φύση όλες εκείνες τις δυνάµεις που την απαρτίζουν. Οι φυσικοί προσωκρατικοί φιλόσοφοι ασχολούνται εξ ολοκλήρου µε την πρωταρχική αιτία του κόσµου και µε τις δυνάµεις εκείνες που στηρίζουν την πλάση και τον ίδιο τον άνθρωπο.
Θεωρούνται οι πρώτοι που διατύπωσαν συγκεκριμένες φιλοσοφικές θεωρίες, εγκαταλείποντας την αυθεντία της παράδοσης. Τα ερωτήματα που θέτουν αφορούν κυρίως στην Κοσμογονία, ως απάντηση στο ερώτημα για τη γένεση του κόσμου, την Κοσμολογία, ως απάντηση στο ερώτημα για την υφή και τη λειτουργία του κόσμου και την Γνωσιολογία, ως απάντηση στο ερώτημα ποιες είναι οι δυνατότητες και τα όρια της ανθρώπινης σκέψης
Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι έδρασαν στην Μικρά Ασία, τη Θράκη, τη Σικελία και την Κάτω Ιταλία. Η Μίλητος γέννησε τους Θαλή, Αναξίµανδρο, Αναξιµένη, η Έφεσος τον Ηράκλειτο, η Σάµος τον Πυθαγόρα και Μέλισσο, τα Άβδηρα τον Δηµόκριτο, η Σικελία τον Εµπεδοκλή, η Ελέα τους Παρµενίδη και Ζήνωνα.
Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι άπλωσαν, µε την σκέψη τους, τα φτερά του πολιτισµού και της φιλοσοφίας. Όλες οι έννοιες και οι επιστήµες, που µέχρι και σήµερα αναπτύσσονται αλµατωδώς, είναι πνευµατικά τέκνα αυτών των φιλόσοφων. Η έννοια της ύλης, η έννοια του απείρου, η έννοια της δύναµης, του αριθµού, της κίνησης, του Είναι, του γίγνεσθαι, του Οντος, του Ατόµου, του χωροχρόνου, είναι δηµιουργήµατα αυτής της φιλοσοφικής σκέψης.
Ποιά ερωτήματα έθεσαν οι Προσωκρατικοί;
Οι Προσωκρατικοί ασχολήθηκαν με ερωτήματα κοσμολογικά αναζητώντας στη φύση τις δυνάμεις που την απαρτίζουν και επιδιώκοντας να βρουν την πρωταρχική αιτία, ουσία ή αρχή του κόσμου αλλά και τη δομή ή μορφή του κόσμου. Προσπάθησαν επίσης να εξηγήσουν λογικά την ουσία και τη δομή του κόσμου. Μολονότι στηρίχθηκαν σε παλαιότερους ποιητές και στοχαστές, όπως ο Όμηρος και ο Ησίοδος, αλλά και στις παλαιές κοσμολογίες και κοσμογονίες, είδαν τον κόσμο ως μια ολότητα, που αποτελείται από αισθητά και μεταξύ τους διακριτά πράγματα, και απορρέει από μια πρώτη αρχή ή από σύνολο αρχών.
Οι εξηγήσεις τους για τον κόσμο στηρίχθηκαν στην παρατήρηση και σε λογικές μεθόδους, όπως η αναγωγή, η επαγωγή και η αναλογία. Συνέβαλαν στη διερεύνηση της φύσης και στην κατανόηση του κόσμου και πολλά από τα ερωτήματα που έθεσαν απασχολούν και στις μέρες μας επιστήμονες, φιλοσόφους, καλλιτέχνες.
Ασχολήθηκαν επίσης με προβλήματα της γνώσης, της κοινωνίας, της ηθικής και της πολιτικής. Παρομοίασαν τη δομή της φύσης με τη δομή της κοινωνίας τους αλλά και με την πολιτική οργάνωση της. Οι έννοιες της αρετής, της φρόνησης, της σοφίας, της δικαιοσύνης, της δημοκρατίας και του νόμου τους απασχόλησαν εξίσου με τις έννοιες της ύλης, του απείρου, της δύναμης, του αριθμού, της κίνησης και της μεταβολής, του Γίγνεσθαι (της αέναης ροής και μεταβολής των πάντων) και του Είναι, που νοείται ως ακίνητο και αιώνιο.
Οι Προσωκρατικοί ενδιαφέρθηκαν ιδιαίτερα για τον άνθρωπο και υποστήριξαν την αξία των ηθικών αρετών. Καθιέρωσαν τον τύπο του σκεπτόμενου και σώφρονος ανθρώπου. H φιλοσοφία τους θεωρείται όμως κοσμοκεντρική και μόνο με τον Σωκράτη, τους Σοφιστές και τους μετέπειτα φιλοσόφους γίνεται ανθρωποκεντρική.
Η φιλοσοφική διαμάχη μεταξύ των προσωκρατικών
Η σύγχρονη άποψη για τους προσωκρατικούς λέει ότι η ιστορία της προσωκρατικής φιλοσοφίας, όπως τη διασώζουν οι πηγές, είναι μια διαλεκτική, φιλοσοφική διαμάχη. Mία φιλοσοφική διαμάχη μεταξύ των θεωρητικών της ενότητας (Ελεάτες) και των θεωρητικών της πολλαπλότητας του σύμπαντος (Ίωνες, Πυθαγόρειοι, Εμπεδοκλής, Αναξαγόρας, Ατομικοί).
Συνοπτικά, η προσωκρατική φιλοσοφική διαμάχη έχει ως εξής. Πρώτος ο μονιστής Παρμενίδης χρησιμοποίησε τα πυθαγόρεια σημεία, για να ασκήσει κριτική στην ιωνική, πυθαγόρεια και ηρακλείτεια υλική μονάδα. Έπειτα, οι μαθητές του Παρμενίδη Ζήνων και Μέλισσος χρησιμοποίησαν την υλική μονάδα των συγχρόνων τους πλουραλιστών Εμπεδοκλή και Αναξαγόρα, για να δείξουν ότι, αφού είναι απείρως διαιρετή, δεν ικανοποιεί την ελεατική λογική.
Τέλος, οι πλουραλιστές Ατομικοί, αφού, κατά τον Αριστοτέλη ενέδωσαν στην ελεατική λογική και χρησιμοποίησαν «ατομικά μεγέθη» (Φυσ. Α 3, 187a1-3), τελικώς επιχείρησαν να ανασκευάσουν την ελεατική θεωρία. Αυτή είναι η επικρατέστερη ερμηνεία όσον αφορά την εξέλιξη των προσωκρατικών φιλοσοφικών συστημάτων.
Ο Σωκράτης και οι προσωκρατικοί
Ο Σωκράτης µεγάλωσε µέσα στο πνεύµα των προσωκρατικών φιλοσόφων και αξιοποίησε τις γνώσεις και την σοφία τους. Η παιδεία του στηρίχτηκε στην προσωκρατική φιλοσοφία και η µορφή του άλλαξε τον κόσµο. Ο Σωκράτης έδωσε για πρώτη φορά στη φιλοσοφία ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα. Η έλλειψη αυτή του στοιχείου, από την ως τότε φιλοσοφική σκέψη, είναι ο κύριος λόγος που δόθηκε στους προηγούµενους από αυτόν φιλοσόφους ο τίτλος προσωκρατικοί.
Η ηθική φιλοσοφία του Σωκράτη στέλνει το φως της φιλοσοφίας ακόµα πιο µακριά στον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη και τον Πλωτίνο. Η έκταση της προσωκρατικής φιλοσοφίας είναι µικρή αλλά η επιρροή που προκάλεσε σε όλο τον µετέπειτα Ελληνικό και δυτικό πολιτισµό κολοσσιαία.
Το άλµα, από τον θρησκευτικό φόβο στο ελεύθερο και καθαρό πνεύµα, είναι το σηµαντικότερο στην ιστορία της επιστήµης και δεν έχει προηγούµενο σε κανένα άλλο πολιτισµό.
Ο σηµερινός άνθρωπος είναι εξοικειωµένος µε την επιστηµονική σκέψη. Την εποχή όµως εκείνη η τοµή αυτή που γεννά την φιλοσοφία από τη µυθολογία και την ποίηση είναι πολύ δύσκολη και αντιµετωπίζεται από τους µελετητές µε θαυµασµό.
Πήγαινε: στην Αρχή της Σελίδας
Οι εννεα σπουδαιοτεροι προσωκρατικοι
Η πρώτη περίοδος της αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας, η προσωκρατική, ήταν μία αγωνιώδης προσπάθεια του ανθρώπου να προσδιορίσει την πρώτη αρχή και την ουσία του κόσμου. Αυτό καθορίζει και την ανάγκη δημιουργίας των επιστημών.
1. ΘΑΛΗΣ (624 – 548 π.Χ.)
2. ΑΝΑΞΙΜΑΝΔΡΟΣ (610 – 546 π.Χ.)
3. ΑΝΑΞΙΜΕΝΗΣ (598 περίπου – 525 π.Χ.)
4. ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ (580 – 500 π.Χ.)
5. ΞΕΝΟΦΑΝΗΣ (580 – 485 π.Χ.)
6. ΠΑΡΜΕΝΙΔΗΣ (540 – 480 π.Χ.)
7. ΖΗΝΩΝ (490 – 430 π.Χ.)
8. ΕΜΠΕΔΟΚΛΗΣ (495 – 435 π.Χ.)
9. ΑΝΑΞΑΓΟΡΑΣ (496 – 428 π.Χ.)
1. ΘΑΛΗΣ
Ο Θαλής ανοίγει για πρώτη φορά τον δρόμο στη φιλοσοφική σκέψη ότι η καταγωγή όλων των όντων είναι το υγρό στοιχείο, το νερό και το ταυτίζει σαν ύλη και ενέργεια μαζί. Η αρχή αυτή προϋποθέτει την αποδοχή της ενότητας όλων των όντων που συνθέτουν το σύμπαν, την παραγωγή τους από μία φυσική αιτία και την ασταμάτητη μεταβολή των φαινομένων που υπάγεται στην «ουσία» τους και εξηγεί την αιτία τους.
2. ΑΝΑΞΙΜΑΝΔΡΟΣ
Ο Αναξίμανδρος διαισθάνθηκε έναν «γενικό Νόμο» που διέπει όλα τα μέρη του Σύμπαντος κι αυτό το είπε «ουσία» απεριόριστη και στο σχήμα και στο μέγεθός της. Το Σύμπαν του Αναξίμανδρου είναι «ανώλεθρον και αθάνατον». Δεν θα καταστραφεί ποτέ, δηλαδή είναι αιώνιο. Ο άνθρωπος στον πλανήτη Γη βρίσκεται «έτοιμος» χωρίς να είναι προϊόν εξελίξεως, για τον απλό λόγο ότι είναι το μόνο ζώο που δεν έχει αυτάρκεια με την γέννησή του αλλά χρειάζεται για πολύ καιρό την φροντίδα της μάνας του. ‘Αρα η μητέρα, ο πατέρας και το παιδί υπάρχουν ταυτόχρονα μαζί, η δε ψυχή τους έχει «φύσιν αερώδη».
3. ΑΝΑΞΙΜΕΝΗΣ
Ο Αναξιμένης ταυτίζει τον αέρα με την ψυχή σαν «γενετική αιτία» του σύμπαντος κόσμου. Μ’ αυτό τον τρόπο εγκαινιάζει την θεωρία του «μικρόκοσμου» και του «μεγάκοσμου» που θα κυριαρχήσουν στον επόμενο αιώνα.
Ο αέρας είναι η «άπειρος αρχή». (Από τον αέρα παράγονται τα πάντα)
4. ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ
Ο Πυθαγόρας ανακάλυψε ότι η αρμονία της μουσικής, η αρμονία της λειτουργίας της φύσης και του κόσμου και η αρμονία των νόμων που διέπουν την κατασκευή και λειτουργία όλων των όντων, εξαρτώνται από ορισμένες μαθηματικές σχέσεις.
Καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι βασικές αρχές του κόσμου είναι οι αριθμοί και ταυτίζει τον «άρτιο» αριθμό με το ‘Απειρο και τον «περιττό» με το Πεπερασμένο.
Πιστεύει ότι η αρμονία γεννιέται από τις ζεύξεις αντιθέτων δυνάμεων και ωθεί τον άνθρωπο να συμμορφώνει την εσωτερική ζωή του σύμφωνα με τους αριθμητικούς κώδικες της αρμονίας. Έτσι γεννιέται η Πυθαγόρεια Ηθική.
Σύμφωνα με την Ορφική θρησκεία, η ψυχή έχει θεία καταγωγή, προέρχεται δηλαδή από μία συμπαντική ψυχή και επομένως είναι αθάνατη.
Η Πυθαγόρεια σύλληψη της Συμπαντικής ψυχής αποτελεί την αρχική κοσμοθεωρία ότι η ύλη του κόσμου είναι πνευματοποιημένη και υπάγεται σ’ ένα ψυχικό σύνολο που δηλώνει την Συμπαντική θεότητα.
5. ΞΕΝΟΦΑΝΗΣ
Ο Ξενοφάνης ασκεί σκληρή κριτική στην ανθρώπινη μορφή που έχουν οι θεοί της εποχής του και το ελάττωμα των ιερατείων να ταυτίζουν τους θεούς με τα ανθρώπινα μέτρα.
Η Ιωνική Φυσική που ανακάλυψε την έννοια της Ενότητας και της Ολότητας του κόσμου, βοήθησε τον Ξενοφάνη στην σύλληψη του θείου και η έννοια του Θεού ορίζεται ως αρχή και ουσία του Σύμπαντος κόσμου.
Η επαναστατική αυτή ιδέα ανεβάζει την Θεότητα στην κορυφή της πνευματικής ανάτασης του ανθρώπου και το «ρεύμα» της διαμορφώνει τις βασικές αρχές της ιστορίας του Ελληνισμού και του Χριστιανισμού.
6. ΠΑΡΜΕΝΙΔΗΣ
Η φιλοσοφία του Παρμενίδη συνοψίζεται στην διδασκαλία του για το Όν.
Αυτό το Όν, η ύπαρξη και ουσία του κόσμου, προϋποθέτει την έννοια του κόσμου όπως την ανεκάλυψαν οι Υλοζωϊστές και την έννοια του Θεού, σύμφωνα με την θεωρία του Ξενοφάνη.
Το Όν του Παρμενίδη είναι Ακίνητο και Στατικό. Κάθε μορφής κίνηση βρίσκεται μόνον μέσα του. Η αληθινή γνώση είναι μόνον η γνώση του Όντος. Κάθε άλλης μορφής γνώση είναι ψεύτικη και απατηλή.
Κάθε στιγμή η φύση μάς διδάσκει ότι το Όν είναι αγέννητο και αθάνατο. Γιατί αποτελεί Ολότητα, είναι Αμετακίνητο και δεν έχει τέλος. Δεν «ήταν» ποτέ και δεν «θα είναι» ποτέ στο μέλλον, επειδή τώρα, στο παρόν, είναι όλο μαζί, είναι Ένα και έχει τη συνέχεια μέσα του. Με αυτό τον τρόπο ο Παρμενίδης συνοψίζει το Πάν, δηλαδή τον ‘Ανθρωπο, τη Φύση και το Σύμπαν μέσα στην ίδια σφαίρα που ενυπάρχει ο Θεός και όλα μαζί αποτελούν μία ενότητα. Μ’ αυτή τη θεωρία ανοίγει η πύλη της Μεταφυσικής γνώσης ως το τέλος της Νεοπλατωνικής Φιλοσοφίας.
7. ΖΗΝΩΝ
Ο Ζήνων υπερασπίζεται με πάθος την θεωρία του διδασκάλου του, του Παρμενίδη και με μία σειρά συλλογισμών αποδεικνύει ότι η «πολλότητα» δεν έχει υπόσταση, δηλαδή στο σύνολο του κόσμου η σύγκριση των όντων και των φαινομένων έχει ίσες θετικές και αρνητικές δυνάμεις και αποδίδει Μηδέν. Μέσα στην θεωρία του η «κίνησις» είναι αδύνατη.
Ο Ζήνων αρνείται ακόμα και την κίνηση του Όντος μέσα στο χώρο και μάλιστα αρνείται και τον ίδιο το χώρο.
Λέει ο Ζήνων:
‘Αν ο χώρος είναι κάτι, τότε που βρίσκεται;
‘Αν ο χώρος ανήκει στο «είναι» που θα μπορούσε να «είναι»; Αλλά αν το «είναι» ολόκληρο είναι μέσα στο χώρο, τότε θα πρέπει ο χώρος να βρίσκεται μέσα σε έναν άλλο χώρο κι ο άλλος χώρος σ’ έναν άλλο χώρο, πράγμα που είναι αδύνατον.
Γι’ αυτό, δεν υπάρχει χώρος.
Η κατάργηση της έννοιας του χώρου και του χρόνου και οι συνθήκες ορίου της κινητικής αρχής όπως τα συνέλαβε ο Ζήνων, απασχολούν σήμερα πολλούς κοσμολόγους και θεολόγους και αποτελούν τεκμήρια για επιστημονικές αναζητήσεις που αφορούν στην αρχή της Δημιουργίας του Σύμπαντος και την έννοια του Θεού ως Δημιουργού.
8. ΕΜΠΕΔΟΚΛΗΣ
Για τον Εμπεδοκλή το Όν, όταν το κοιτάμε σαν σύνολο, είναι Ακίνητο, Αμετάβλητο, Ολοτελές και Αιώνιο. Ποτέ δεν γεννήθηκε και ποτέ δεν θα πεθάνει.
Όταν όμως κοιτάμε το Όν στα μέρη του, είναι κινούμενο σύμφωνα με τους όρους της κοσμολογίας του Ηρακλείτου. Τα βασικά στοιχεία που συνθέτουν τον κόσμο είναι το νερό, το χώμα, ο αέρας και η φωτιά. Τίποτα δεν γίνεται από το «μη είναι» και τίποτα δεν καταλήγει στο «μη είναι».
Σύμφωνα μ’ αυτή τη θέση, αυτό που οι άνθρωποι ονομάζουν γένεση και φθορά, δεν είναι παρά η συνένωση και ο χωρισμός των στοιχειακών φορέων.
Τα στοιχεία που συνθέτουν την ύλη του κόσμου είναι αιώνια αμετάβλητα, ενώ η ύλη του κόσμου είναι αιώνια μεταβλητή. Δεν υπάρχει αρχή και τέλος στη φύση και στο Σύμπαν. Και τα δύο είναι αιώνια.
Η ψυχή για τον Εμπεδοκλή σ’ αυτό τον κόσμο είναι εξόριστη. Ο μόνος τρόπος για να ενωθεί με τον Θεό είναι μόνον η Αγάπη.
9. ΑΝΑΞΑΓΟΡΑΣ
Ο Αναξαγόρας είναι πιστός σύμμαχος της Ελεατικής Οντολογίας.
Τίποτα στο Σύμπαν δεν καταλήγει στο μηδέν και τίποτα δεν αρχίζει από το μηδέν. Το Όν είναι χωρίς αρχή, χωρίς τέλος, και ποιοτικά αναλλοίωτο.
Αυτό που οι άνθρωποι λένε ζωή και θάνατο, δεν είναι παρά ο διαχωρισμός των στοιχείων της ύλης, που από την φύση τους είναι άφθαρτα.
Για τον Αναξαγόρα η λέξις Κόσμος στην εσωτερική της σημασία σημαίνει «τάξη μέσα στο κοσμικό σύστημα». Δημιουργός της τάξης είναι το Θεϊκό πνεύμα. Αυτό ισχύει για ολόκληρο το Σύμπαν.
Την διανοητική δύναμη και την ψυχή τα ονομάζει Νου. Κι ενώ η ψυχή κινεί το Πάν, ο Νους είναι άπειρος, αυτούσιος παντοδύναμος, παντογνώστης, πανταχού παρών.
Ο Αναξαγόρας είναι ο πρώτος στοχαστής στην ιστορία του κόσμου που διεχώρησε την ύλη από το πνεύμα, ανάμεσα στο έμψυχο και το άψυχο και ο κοσμικός «Νους» συμπεριλαμβάνει το σύνολο των νόμων που εκδηλώνουν την δραστηριότητα του Θεού.
Πήγαινε: στην Αρχή της Σελίδας
Οι στοχασμοι των προσωκρατικων γυρω απο την Ψυχη
Το ερώτημα σχετικά με την ύπαρξη της Ψυχής καθώς και η προσπάθεια απάντησης του, ξεκινά από πολύ παλιά. Ήδη 3000 έτη π.Χ, οι Αιγύπτιοι προσπαθούν να απαντήσουν στον προβληματισμό. Στην συνέχεια έχουμε ακόμη μια πρώτη αλλά βασική προσέγγιση, μέσω των ποιημάτων του Ομήρου.
Το Περί Ψυχής ερώτημα, προέρχεται στην ουσία, από το Περί Ζωής ερώτημα. Τι είναι η ζωή; Από πού πηγάζει; Τι είναι θάνατος; Τι σημαίνει ’’ζούμε’’, Τι είναι η Φύση; Γιατί μπορούμε να συμπεριφερόμαστε; κλπ, είναι ερωτήματα που οδηγούν στην υπόθεση μιας πηγής ζωής.
Η Ψυχή είναι σύμφωνα με αυτήν την πίστη και θεωρία, αυτή η πηγή ζωής ολόκληρου του σύμπαντος. Η μελέτη, τώρα, του τι είναι Ψυχή, ποια η ουσία, η προέλευση, το περιεχόμενο της δηλαδή, είναι το αντικείμενο της Ψυχολογίας.
Η "φιλοσοφική ψυχολογία" εξετάζει θεωρητικά όλα αυτά τα ζητήματα, μεσώ της Μεταφυσικής. Το ψυχολογικό ερώτημα, είναι ακριβώς το ¼ του περιεχομένου του Μεταφυσικού ζητήματος. Ακολουθούν το οντολογικό ερώτημα, το κοσμολογικό και τέλος το θεολογικό ερώτημα . Με την απάντηση των ψυχολογικών ερωτημάτων, ασχολούνται εμπεριστατωμένα πρώτοι οι Προσωκρατικοί (κατά το λεγόμενο χρονικά) φιλόσοφοι, ακολουθεί ο Σωκράτης και ο μαθητής του Πλάτων, καθώς και ο Αριστοτέλης .
α) Θαλής ο Μιλήσιος εξ Ιωνίας (624-546 π.Χ).
Οι Προσωκρατικοί φιλόσοφοι της Μιλήτου συνηθίζουν να δίδουν μια ορθολογιστική και πνευματική φύση στην Ψυχή. Αυτή, διαφέρει από την ύλη και υπάρχει αυτοτελώς ως μορφή πνευματική. Υπάρχει για να δίδει μορφή στην ύλη, έξω από την ύλη.
Συγκεκριμένα ο Θαλής, αν και δεν ασχολείται συστηματικά με το Ψυχολογικό ζήτημα, εντούτοις μέσω των φυσικών διατυπώσεων του σχετικά με τον εξωτερικό φυσικό κόσμο μας, θέτει την βάση της Επιστημονικής μελέτης της Ψυχής μέσω της μεθόδου της λογικής παρατήρησης. Διατυπώνει την ρήση πως, Τα πάντα γύρω μας είναι έμψυχα δείχνοντας την σύνδεση της Ψυχής με την έννοια και το φαινόμενο της Ζωής και της λειτουργίας της.
Η διαπίστωση του αυτή προφανώς υποκινείται, από την συστηματική μελέτη των φαινομένων της φύσης, που τον οδηγεί στο συμπέρασμα πως τα πάντα γύρω μας έχουν ζωή. Έτσι για τον Ίωνα φιλόσοφο, η Ψυχή είναι στην ουσία η ίδια η Ζωή.
β) Αναξίμανδρος ο Μιλησιος εξ Ιωνίας (611-545 -διχως να είναι σίγουρο- π.Χ).
Για τον Αναξίμανδρο Ψυχή, ως πηγή Ζωής και ύπαρξης των πάντων, είναι η έννοια της δικαιοσύνης. Τα φυσικά στοιχεία(νερό, γη, αέρας, φωτιά) διαμάχονται το ένα το άλλο, προκείμενου κάποιο από αυτά να επικρατήσει, φέροντας όμως καταστροφή του κόσμου μεσώ της ισχύς του.
Η δικαιοσύνη λοιπόν, είναι μια έννοια που δύναται να εξασφαλίσει την σχετική ισορροπία μεταξύ των αντίμαχων στοιχείων. Εφόσον η ισορροπία πλέον υπάρχει, το πρώτο για τον Αναξίμανδρο "ουδέτερο, απεριόριστο, ακαθόριστο" φυσικό στοιχείο, το άπειρο, μετατρέπεται στα υπόλοιπα τέσσερα στοιχεία και με τις κατάλληλες επιδράσεις δίδει τελικώς το φαινόμενο της ζωής.
γ) Αναξιμένης ο Μιλήσιος εξ Ιωνίας (585-525-δίχως να είναι σίγουρο- π.Χ).
Ομού με τον Θαλή και τον Αναξίμανδρο, ο Ίωνας φιλόσοφος Αναξιμένης δεν ασχολείται συστηματικά με την Ψυχή. Εντούτοις, διαπιστώνει μέσα από την θεωρία του γύρω από την αρχή του κόσμου, πως Ψυχή, πνοή ζωής-πηγή ζωής του ανθρώπου και της φύσης, είναι ο αέρας ως φυσικό στοιχείο. Έτσι η Γη δημιουργείται από τις συχνές μετατροπές του αέρα, σε νερό και σε χώμα. Κατά συνέπεια όλα τα όντα επάνω στην γη, οφείλουν την ύπαρξη τους στον αέρα. Αυτός λοιπόν είναι η Ψυχή τους, η αιτία της Ύπαρξης και της ζωής τους.
Με τον Αναξιμένη, κλείνει ο κύκλος των Μιλησίων φιλοσόφων οι οποίοι περιληπτικά, αντιλαμβάνονται την πρώτη πηγή ζωής των πάντων, την Ψυχή, "…με τρόπο Υλοζωικό(νερό, αέρας…ύλη)". Η Προσωκρατική(κατά το χρονικά λεγόμενο) "φιλοσοφική ψυχολογία", όμως, δεν ολοκληρώνεται εδώ. Μετά την Υλίκη θεώρηση της Μιλήτου, βαδίζουμε σε μια διαφορετική αντίληψη σχετικά με την πρώτη πηγή ζωής(Ψυχή) που σταδιακά απομακρύνεται από τον Υλισμό.
δ) Πυθαγόρας εκ Σάμου (570-496 π.Χ) και η (κατά τον Αριστοτέλη) σχολή των Πυθαγορείων.
Το πέρασμα από τον Υλισμό, των Ιώνων φιλοσόφων γίνεται με τον Πυθαγόρα τον Σάμο ο οποίος κατά κύριο λόγο έδρασε στον Κρότωνα της κάτω Ιταλίας. Η ερμηνεία της Ψυχής ως πηγή της ζωής, εδώ, γίνεται μέσω των Μαθηματικών και συγκεκριμένα μέσω των αριθμών. Ο αριθμός, είναι η αρχή των όλων. Δίδει την ζωή. Δημιουργεί. Αυτό παρατηρείται στις ανθρώπινες υπάρξεις και σώματα, τα οποία διέπονται από μια τάξη αριθμητική στην οποία και δομούνται.
Ο αριθμός δημιουργείται ως εξής: Αρχικώς υπάρχει η τελεία η οποία δεν έχει κανενός είδους έκταση και διάσταση. Κατά την συνέχεια από την τελεία δημιουργείται μια γραμμή. Η γραμμή, δημιουργεί μια επιφάνεια με αποτέλεσμα τη τελική ύπαρξη ενός αριθμού: Το 1, το 2, το 10, το 4 κ.ο.κ. Οι αριθμοί, από την δημιουργία τους και έπειτα, αρχίζουν να διαδραματίζουν κυρίαρχο ρόλο εξουσίας σε ολόκληρο το σύμπαν.
Δημιουργούν την ζωή(="λειτουργούν" δηλαδή, κατά τον Πυθαγόρα, ως Ψυχή) και την εμπλουτίζουν με νόμους. Βασικό μέρος στην Πυθαγόρειο θεωρία, κατέχουν οι ιδιότητες της Ψυχής. Κάτι το οποίο δίδει ζωή, είναι αδύνατο να μην έχει ή να χάνει την ζωή. Κατά τον συλλογισμό αυτό, των Πυθαγορείων, εισάγεται μια βασική ιδιότητα και δυνατότητα της Ψυχής, η έννοια της Μετεμψύχωσης.
Η Ψυχή ως αστείρευτη δύναμη ζωής, προέρχεται από κάτι Απόλυτο. Από κάτι Τέλειο και Αθάνατο. Ο Πυθαγόρειος αυτός θεός δίδει στην Ψυχή την ευκαιρία να ομοιωθεί με αυτόν και να επιστρέψει στην αρχική πηγή της(θεότητα…). Έτσι η Ψυχή μετά-βαίνει(Μετεμψύχωση) από σώμα σε σώμα, από ύλη σε ύλη είτε Ανθρώπων, είτε Ζωών προκείμενου, μέσω αυτού, να βρει τις πύλες προς την θέωση και τον θεό(προφανώς σε Πυθαγόρειο αριθμητική μορφή θα νοείται ο θεός).
Ο Πυθαγόρας μαζί με τους μαθητές του, ίδρυσαν την σχολή των Πυθαγορείων. Μετά τον θάνατο του οι μαθητές του, αναλαμβάνουν την διατήρηση της διδασκαλίας του. Από αυτούς διακρίνονται κυρίως οι Αλκμαίων και Φιλόλαος, όχι μόνο για την διδασκαλία των Πυθαγορείων θεωριών αλλά και για την εισαγωγή νέων απόψεων σχετικά με τα μαθηματικά και τις γενικότερες επιστήμες.
Μετά τον θάνατο του Πυθαγόρα και την συνέχιση της διδασκαλίας του, από τους μαθητές εμφανίζεται στην "Ελέα της Κάτω Ιταλίας, αποικίαν των Φωκέων" η σχολή των Ελεατών, με βασικούς εκπρόσωπους τους, Ξενοφάνη τον θεολόγο (570-480 περίπου π.Χ), Παρμενίδη (539-470 περίπου π.Χ) και τον μαθητή του Ζήνων (495 ή 490-430 π.Χ).
Ο συγγραφέας κρίνει, κυρίως με βάση τις ιστορικό-κριτικές φιλοσοφικές αναφορές, πως η σχολή της Ελέας δεν προσφέρει μια απάντηση ή θεωρία στο ζήτημα Περί Ψυχής που ερευνούμε, καθώς δεν κάνει συστηματική αναφορά και λόγο επάνω στο ζήτημα μας. Τούτο βέβαια, δεν σημαίνει απόρριψη της σημαντικότητας των Ελεατών φιλοσόφων! Εντούτοις, λόγος Περί Ψυχής γίνεται, εν συνεχεία και κατά την χρονική περίοδο δράσης των Ελεατών ,από έναν άλλο Προσωκρατικό(κατά το χρονικά λεγόμενο) φιλόσοφο, τον Εφέσιο Ηράκλειτο.
ε) Ηράκλειτος εξ Εφέσου (περίπου 544-484 π.Χ).
Ο "σκοτεινός" (όπως τον αποκάλεσαν), Εφεσιος φιλόσοφος Ηράκλειτος, δίδει μεσω της θεωρίας του περί δομής του κόσμου, την κατ αυτόν πηγή ζωής, την ερμηνεία της Ψυχής και της σχέσης με τον άνθρωπο, τον κόσμο και τον θάνατο. Για τον Ηράκλειτο, η αρχή του κόσμο και η πηγή της Ζωής είναι ο πόλεμος: "Πόλεμος πάντων πατήρ. Μέσα στα πράγματα ενοικούν αντίθετες δυνάμεις. Ο σιωπηλός αγώνας μεταξύ των είναι η γενεσιουργός δύναμη των όντων(="Ζωή)." Έναν τέτοιο πόλεμο δεν πρέπει να τον αποστέργει κανείς, διότι η ειρήνη θα σήμαινε καταστροφή.
Θα ήταν μια μακάβρια ειρήνη χωρίς ζωτικό και δημιουργικό σκοπό: άρρεν και θήλυ παράγουν νέα ζωή, σύμφωνα και φωνήεντα διαμορφώνουν τη γλώσσα….. τοιουτροπως επιτυγχάνεται η ενότητα των αντίθετων, η συμφιλίωση των αντί-κειμένων και η σύνθεση….."
Ο πόλεμος, λοιπόν, μεταξύ όλων, μεταξύ των πάντων(άνδρας-γυναίκα, φωνήεν-σύμφωνο κλπ) , κατά τον Ηράκλειτο, είναι η αρχή του κόσμου. Η βασική αιτία-πνοή-πηγή Ζωής. Ο πόλεμος για τον Έφέσιο, είναι θεωρητικά η Ψυχή(="πηγή" της Ζωής). Εντούτοις, περνά και στις ιδιότητες και στην δομή της ανθρώπινης Ψυχής, δίδοντας της βέβαια καθαρά μεταφυσικό χαρακτήρα. Η Ψυχή έχει τεράστιο εύρος και βάθος.
Για τον Ηράκλειτο σκοπός του ανθρώπου, είναι η ανακάλυψη του εαυτού του, η ανακάλυψη όλου αυτού του συνεχούς Ψυχικού βάθους μέχρις το τέλος του(βλέπε την γνωστή ρήση του: "Εδιζησάμην εμεωυτόν"= Αναζήτησα τον εαυτό μου!). Ο φιλόσοφος βέβαια τονίζει, πως το ταξίδι για την πλήρη ανεύρεση του τέλους, τω ορίων της Ψυχής, είναι δύσκολο, μάλλον ακατόρθωτο από τον άνθρωπο("Τα έσχατα σύνορα της Ψυχής, όσο και αν προχωρήσεις, δεν θα δυνηθείς να τα ευρείς οποιαδήποτε μέθοδο κι αν ακολουθήσεις. Τόσο βαθειά είναι η ουσία της"…).
Στην συνέχεια ο Ηράκλειτος προβαίνει στην αναλυτική παρουσίαση των ιδιοτήτων, των συστατικών, της προέλευσης και της κατάληξης της Ψυχής. Η Ψυχή, αποτελείται -είναι- από το πυρ. Την φωτιά. H Ψυχή για να συνεχίσει να υπάρχει, πρέπει να μένει στέγνη, γεμάτη φωτιά. Τότε, το σώμα που την κατέχει παρουσιάζει μια σειρά αρετών(="δύναμη," θάρρος, ανδρεία κ.α.). Σε αντίθετη περίπτωση: "…ανήρ οκόταν μεθυσθη άγεται υπό παίδος ανήβου, σφαλλόμενος, ουκ επαΐων όκη βαίνει, υγρήν την ψυχήν έχων". Όταν αρχίσει να υγραίνεται(ακόμα και από εξωτερικούς παράγοντες όπως φαίνεται, ποτό!) αρχίζει και ο σταδιακός θάνατος(έλλειψη αισθήσεων, αδυνατότητα κρίσης, εκφυλισμός, κλπ).
Η Ψυχή βιώνει τον θάνατο, όταν μετατραπεί πλήρως σε νερό. Όταν χάσει την δυνατότητα του πυρός. Επειδή η Ψυχή, χρησιμοποιεί το σώμα ως "καταφύγιο", όταν αυτή υγρανθεί, μετατραπεί σε νερό, κατά συνέπεια το σώμα αρχίζει να παγώνει, χάνοντας την δυνατότητα πυρός. Με αυτόν του τον συλλογισμό ο Εφέσιος φιλόσοφος ολοκληρώνει την "φιλοσοφική ψυχολογία" του δίδοντας στην Ψυχή έναν χαρακτήρα σχέσης με την Φύση(φυσικοί νόμοι, φυσικά στοιχεία όπως νερό, φωτιά κ.α) και με τον Πόλεμο.
στ) Εμπεδοκλής εκ του Ακράγαντα της Σικελίας (490-430 π.Χ).
Ο Εμπεδοκλής, όντας κατά βάση φυσικός φιλόσοφος, αποπειράται να ερμηνεύσει την δημιουργία και λειτουργία του κόσμου και να δώσει απάντηση στο ψυχό-λογικό ερώτημα ως ερώτημα, 1ον από πού πηγάζει η Ζωή και 2ον ποια και τι είναι, η πηγή Ζωής(="Ψυχή)" του ανθρώπου.
Ο Ακραγαντίνος φιλόσοφος έχει μια "συνθετική-συνδυαστική θεώρηση" σχετικά με τον κόσμο. Η θεώρηση αυτή απορρίπτει, κατ αρχάς, την ύπαρξη ενός μόνο θεμελιώδους στοιχείου ως πρώτου αίτιου και πηγής δημιουργίας. Αντ΄ αυτού, και σε αντίθεση με τους προηγούμενους φιλοσόφους, ο Εμπεδοκλής θέτει "τέσσερα στοιχεία αρχέγονα, ριζώματα, ως αρχήν του κόσμου": Αυτά είναι, το πυρ, το ύδωρ, ο αήρ και η γη.
Τα τέσσερα αυτά στοιχεία, στο έργο "Περί Φύσεως" του φιλοσόφου, παρουσιάζονται με θεϊκή μορφή. Ως οι Ολύμπιοι θεοί. Ο Ζευς(Δίας) είναι το πυρ. Η Νήστις είναι το ύδωρ. Η Ήρα ο αήρ και ο Αιδωνεύς η γη. Τα στοιχεία έχουν την δυνατότητα να μπορούν να "αναμειγνύονται" και να κινούνται σε δυο δυνατές κατευθύνσεις: Την απωθητική και την ελκυστική. Αντιστοίχως τα ονομάζει, Νείκος και Φιλότητα.
Και εδώ δίδει το φιλοσοφικό ορισμό της Ψυχής. Πνοή-πηγή Ζωής και δημιουργίας του Κόσμου(="Ψυχή)" είναι ο συνδυασμός(μείξη) των τεσσάρων θεϊκών στοιχείων καθώς και οι χρονικές περίοδοι Νείκους και Φιλότητας μεταξύ τους. Για την διασφάλιση του κόσμου και την μη-καταστροφή, έχουν τεθεί όρια και μέτρα μεταξύ του Νείκους και της Φιλότητας. Αν και υπάρχουν περίοδοι που το ένα υπερισχύει του αλλού(αντίστοιχα κάθε φορά), εντούτοις τα όρια ποτέ δεν δύνανται να ξεπερασθούν ώστε να επέλθει η καταστροφή.
Εκτός αυτών, ο φιλόσοφος μεταβαίνει και σε μια "ειδική" μελέτη του τρόπου λειτουργίας της Ζωής, της Ψυχής, του ανθρώπου. Για αυτόν, μεγάλη σημασία λαμβάνουν οι ανθρώπινες αισθήσεις και ο τρόπος με τον οποίον αντιλαμβάνονται τον έξω από τον φορέα τους(="άνθρωπος)" κόσμο. Στους "Καθαρμούς" συγκεκριμένα, ο Εμπεδοκλής κάνει λόγο για την "άσχημη Μοίρα της ανθρώπινης Ψυχής, η οποία από το στάδιο της πρωταρχικής Ευδαιμονίας εκπίπτει στην περιοχή της απογνώσεως και της περιπλανήσεως ως την ευλογημένη ώρα του εξιλασμού της(="προφανώς" εννοεί τον θάνατο-σημείωση δική μου-).
Η Ψυχό-λογία του Εμπεδοκλή, συχνά έχει χαρακτηρισθεί ως "Εσχατολογική"και ως "δαιμονολογία" από τους εκάστοτε μελετητές, λόγω του περιεχομένου της(="πνοή" ζωής οι τέσσερις θεϊκές δυνάμεις-στοιχεία, αρκετά πεσιμιστική διάθεση σχετικά με την ανθρώπινη Ψυχή, λόγος περί θανάτου ως λύτρωσης κ.α.).
η) Αναξαγόρας ο Κλαζομένιος (500-428 π.Χ).
Ο Αναξαγόρας ξεκινά την θεωρία του, αναφερόμενος στην αρχική πηγή Ζωής και δημιουργίας. Θεωρεί πως για να προκληθεί ένα δημιούργημα(κόσμος, Σύμπαν κλπ) είναι αναγκαία η "μείξη και ο διαχωρισμός των στοιχείων και κατά συνέπεια δεν υπάρχει γένεση και φθορά", ομού δηλαδή με τον Εμπεδοκλή.
Τα στοιχεία που συνδυάζονται και αναμειγνύονται, όμως, δεν είναι συγκεκριμένα αλλά "…άπειρα και πλήθος και σμικρότητα…". Ο συνδυασμός, οδηγεί στην ύλη, στον κόσμο. Η Ύλη σαν βασικά και κύρια συστατικά, αποτελείται από "σπέρματα" όπως τα ονόμασε ο ίδιος ο Αναξαγόρας. "Σπέρματα απείρου μικροτητος και παντός είδους, χρώματος ή οσμής και γεύσεως, υπό την μορφην απείρως μικρών και ουδέποτε ελαχίστων συστατικών μορίων… υφίστανται εξ αρχής σε όλα μέσα τα πράγματα(σαρξ, τρίχες, χρυσός, οστά κ.α).
Aυτή λοιπόν είναι η Ψυχή, ως αρχή Ζωής, κατά τον Αναξαγόρα: Ο συνδυασμός των διάφορων στοιχείων προκείμενου να δοθεί, η ζωή, η ύλη, ο κόσμος, το σύμπαν. Εκτός αυτών ο Κλαζομένιος φιλόσοφος, εντρυφεί περισσότερο στην έννοια της δημιουργίας, με την αναφορά του στον Νου δίδοντας έναν καθαρά Ψυχολογικό-πνευματικό ορισμό. Ο Νους, είναι μια νοητική αρχή. Είναι η πρώτη αιτία. Η έννοια του Νου είναι αρκετά συναφής με αυτήν της λογικής. "Ο Νους είναι αμιγής και τα κινεί όλα σκοπίμως.
Ο χαρακτήρας του είναι τελολογικός…" και "…εν παντί παντός μοίρα ένεστι πλην νου, έστιν οισι δε και νους ένι…". Ο Νους, έχει χαρακτήρα πνευματικό, άϋλο. Δεν έχει καμία σχέση με την ύλη. Την "αντιστρατεύεται".
Αν και ο Αναξαγόρας, δεν ασχολείται συστηματικά και ειδικά με την έννοια της Ψυχής, ως ξεχωριστή οντότητα κλπ, εντούτοις ο συγγραφέας τον αναφέρει λόγω της μελέτης στην αρχική πηγή Ζωής, κάτι που στην "φιλοσοφική ψυχολογία", που εξετάζουμε στην Αρχαιότητα, έχει τον όρο και την σημασία της Ψυχής.
Η "φιλοσοφική ψυχολογία", μετά την συμβολή του Αναξαγόρα, μας οδηγεί σε μια άλλη χρονική περίοδο. Στην χρονική περίοδο, των Ατομικών φιλοσόφων. Οι "ατομικοί φιλόσοφοι" είναι ο Λεύκιππος και ο μαθητής του Δημόκριτος, οι οποίοι στο πλαίσιο της θεωρίας τους σχετικά με την δομή της ύλης, διατύπωσαν, κατά συνέπεια, την δική τους Ψυχό-λογία.
θ) Λεύκιππος ο Μιλήσιος (ακμάσας γύρω στα 440/435 π.Χ) και ο Δημόκριτος ο Αβδηρίτης (460-370 π.Χ, δεν είναι σίγουρο).
Ο Λεύκιππος και ιδίως ο Δημόκριτος είναι εκείνοι οι οποίοι, στο πλαίσιο ερμηνείας της ύλης και των υλικών σωμάτων(="του" κόσμου δηλαδή-σημείωση δική μου-), διατυπώνουν την ρηξικέλευθη και άκρως επιστημονική, Ατομική θεωρία. Η ύλη αποτελείται από ά-τομα. Τα ά-τομα είναι σωματίδια τα οποία είναι "αμετάβλητα, αδιαίρετα, άτμητα"…
και …"η πολλαπλότητα του κόσμου των φαινομένων εξηγείται από το διαφορετικό σχήμα, τη διαφορετική τάξη και θέση ή τροπή των πολύπλοκα συνδεδεμένων ατόμων…" . Τα άτομα κινούνται μέσα σε έναν κενό χώρο, και με …"τις αλλεπάλληλες συγκρούσεις τους, δημιουργούν, καινούργιους συνδυασμούς και νέες μορφές σωμάτων…". Οι δυο φιλόσοφοι εξηγούν με αυτόν τον τρόπο την Ψυχή, ως έννοια πηγής ζωής, και τον υλικό κόσμο. Εκτός αυτών, ο Δημόκριτος προβαίνει σε μια πιο συστηματική ανάλυση της ανθρώπινης Ψυχής(και γενικότερα…), σε μια συστηματική Ψυχό-λογία, μεσώ της ατομικής θεωρίας στο συνολικό κοσμοείδωλο του.
Αρχικά, δίδεται η δομή, το περιεχόμενο, τα συστατικά της Ψυχής. "Η ψυχή αποτελείται από άτομα σφαιροειδή, όμοια προς τα μικρά ξισματα τα ορατά εις τας ακτίνας του ηλίου, αίτινες εισέρχονται εις μέρος σκοτεινόν…΄΄. Η ψυχή, ως οντότητα, αποτελείται δηλαδή, από τα ίδια συστατικά της ύλης. Αποτελείται, από ά-τομα. Αυτά έχουν ένα ιδιαίτερο σχήμα. Λεπτό και σφαιροειδές. Η Ψυχή, για τον Δημόκριτο, είναι η πηγή ζωής. Σκεπτόμενος, στην Ατομική θεωρία, τι είναι αυτό που κάνει τα σωματίδια(ά-τομα) να κινούνται στον κενό χώρο αναπτύσσοντας ταχύτητα και συγκρουόμενα να δίδουν υλικές μορφές και ζωή, καταλήγει πως αυτή η δύναμη, που προκαλεί την κίνηση, είναι η Ψυχή.
Τα ά-τομα που αποτελούν την Ψυχή, δίδουν ζωή στο σώμα, μεσώ της μεταφοράς εκ του αέρος. Το σώμα(ύλη) δημιουργείται από τις συγκρούσεις των σωματιδίων και λαμβάνει, δηλαδή, ζωή πάλι μεσώ των Ψυχικών σωματιδίων(ά-τομα της Ψυχής). Αυτό ισχύει για ολόκληρη την φύση. Η Ψυχή έχει τον μόνο ζωοποιό ρόλο και δυνατότητα στο όλο σύμπαν. Όλη η ύλη δίχως αυτήν, δεν έχει καμία απολύτως δυνατότητα ζωής. Εξ ου και η γνωστή ρήση του Δημοκρίτου: "Οι άνθρωποι πρέπει να προσέχουν περισσότερο την Ψυχή, παρά το σώμα." Καθώς τα (ψυχικά) σωματίδια, συγκεντρώνονται για να δώσουν ζωή στην ύλη, κάποια από αυτά σχηματίζουν μια μεγάλη μάζα η οποία ονομάζεται διάνοια.
Είναι η δυνατότητα του ανθρώπου να μάθει, να κατακτήσει την γνώση. Εκτός της διανοίας, υπάρχει και άλλος τρόπος γνώσης. Οι αισθήσεις. Εδώ ο Δημόκριτος, αναδεικνύει για άλλη μια φορά την δύναμη της Ψυχής. Λέγει χαρακτηριστικά, όπως διασώζονται από τον Σέξτο τον Εμπειρικό: …"Γνώμης δε δύο εισίν ιδέαι, η μεν γνησίη, η δε σκοτίη. και σκοτίης μεν τάδε σύμπαντα, όψις, ακοή, οσμή, γεύσις, ψαύσις. η δε γνησίη, αποκεκριμένη δε ταύτης…" και …"όταν η σκοτίη μηκέτι δύνηται μήτε ορην… τότε επιγίγνεται η γνησίη άτε όργανον έχουσα του νωσαι λεπτότερον…".
Η "σκοτεινή γνώση", είναι η γνώση που προσφέρουν οι αισθήσεις (αφή, ακοή κλπ) ενώ η "καθαρή γνώση" η γνήσια είναι αυτή που πηγάζει από την διάνοια. Και τούτο γιατί, προφανώς, η διάνοια συντίθεται από την Ψυχή ως μοναδική πηγή ζωής. Η Ψυχή, τέλος, μπορεί να προσφέρει δυνατότητα ίασης των προβλημάτων (υγείας) του σώματος (="πρόκειται" όπως φαίνεται για μια μορφή αθανασίας της Ψυχής κατά τον Δημόκριτο).
Πήγαινε: στην Αρχή της Σελίδας
Βιβλιογραφια
Windelband W. - Heimsoeth H., Εγχειρίδιο Ιστορίας της Φιλοσοφίας, Τομ. Α΄, Μ.Ι.Ε.Τ. (Αθήνα 2001 δ΄), ISBN 960-250-051-4.
Καλογεράκος Ι. - Θανασάς Π. "Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι", στο Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη από την Αρχαιότητα έως τον 20ο αιώνα, Ε.Α.Π., (Πάτρα, 2000), ISBN 960-538-290-3.
Legrand, G.: «Η σκέψη των προσωκρατικών». Μετάφρ. Αλέξανδρος Βέλιος. Σκέψη και τέχνη 1 (1985), 3-20 + 2 (1985), 10-31 + 3 (1985), 21-35 + 4 (1985), 13-26 + 5 (1985), 21-29 + 6 (1986), 29-40
Παιονίδης, Φιλήμων, «Ελληνική βιβλιογραφία για τους προσωκρατικούς φιλοσόφους (1960-1980)». Διαβάζω 48 (1981), 58-63
Κελεσίδου-Γαλανού, Άννα, «Παρουσία και νόημα του ‘είναι’ στα αποσπάσματα των Προσωκρατικών». Φιλοσοφία 10-11 (1980-81), 221-240.
Cherniss, Harold F., «Οἱ προσωκρατικοί φιλόσοφοι: Χαρακτηριστικὰ καὶ ἐπιδράσεις » , Παλίμψηστον, 12 (1992), σσ. 29-65
Cornford, F. M., «Ἡ Ἰωνικὴ ἐπιστήμη πρὶν ἀπὸ τὸν Σωκράτη » , Ἐποπτεία, 7-8 (1977), σσ. 94-103
Hoffmann, Ernst, «Ἡ νοοτροπία τῆς προσωκρατικῆς φιλοσοφίας » , Ἀρχεῖον φιλοσοφίας καὶ θεωρίας τῶν ἐπιστημῶν (Τόμος Β΄ 1930 - 1931), 2, 1 (1930), σσ. 3-14
Ο. Αpelt, "Melissus bei pseudo-Aristoteles", Jahrbűcher fűr classische Philologie, 1886, σελ. 739 κε.
H.H. Joachim, "Aristotle's Conception of Chemical Combination", Journal of Philology 29 (1904), σελ. 72-86
W. Guthrie, A History of Greek Philosophy, II, Cambridge University Press, 1965 σελ. 116, υποσ. 2
J. E. Bolzan, "Chemical Combination according to Aristotle", Ambix 23 (1976), σελ. 134-144
R. A. Horne, "Aristotelian Chemistry", Chymia 11 (1966), σελ. 21-27 - Cherniss, Aristotle's Criticism, σελ. 367-370
James Bogen, "Fire in the Belly: Aristotelian Elements, Organisms, and Chemical Compounds", στο F. A. Lewis
R. Bolton, Form Matter and Mixture in Aristotle, Blackwell, 1996, σελ. 183-216
Μιχ. Μπακαούκας, Η "π ε ρ ί τ ο υ μ ή όν τ ο ς ή π ε ρ ί φ ύ σ ε ως" πραγματεία του Γοργία. Μία επιστημολογική ανάλυση. Η οντολογική διαμάχη Ελεατών-Ατομικών και η παρέμβαση του Γοργία, Διατριβή επί Διδακτορία, ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ, ΤΜΗΜΑ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ, ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑΣ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ, ΑΘΗΝΑ 2001, 25-26, υποσ. 35 [Εθνικό αρχείο διδακτοροκών διατριβών: jasmin.ekt.gr και Ελληνική Φιλοσοφική Επιθεώρηση 18 (2001), 314-318].
Πηγες
[1] "Science Archives"
[2] "Science Archives"
[3] "Science Archives", Γιώργος Μαμώλης
Η εφαρμογη μας για το κινητο σου
Κατέβασε και εσύ την εφαρμογή μας για το κινητό σου "Ancient Greece Reloaded"